در بهرهوری «بهتر کار کردن» مهمتر از «بیشتر کار کردن» است
حمید ملانوریشمسی روز سهشنبه در پنل تخصصی چالشها و راهکارهای ارتقای بهرهوری در حوزه آب و کشاورزی استان همدان که به همت سازمان مدیریت و برنامهریزی استان همدان و در سالن همایش مرکز آموزش و پژوهشهای توسعه و آیندهنگری این سازمان برگزار شد، با اشاره به شرایط حاکم بر حوزه مدیریت، مسائل و موانع پیش رو و انتظارات مخاطبین، تأکید کرد: بهرهوری باید بهعنوان یک ضرورت و اولویت، در دستور کار تمام مسئولان باشد؛ همه باید در این خصوص وقت و انرژی بگذارند.
ملانوریشمسی پایه و اساس مدیریت را برنامه علمی و اصولی برشمرد و گفت: مدیریت خوب نیازمند داده و اطلاعات دقیق است. بنا بر وجود ظرفیتهای خوب در استان همدان، فرصت و منابعی برای رسیدن به اهداف در اختیار داریم؛ اما مهم این است که از ظرفیتها چگونه استفاده کنیم.
وی منابع انسانی را مهمترین مؤلفه برای توسعه و پیشرفت دانست و افزود: یکی دیگر از ظرفیتهای بسیار مهم بزرگ، زمان است که وضعیت متفاوتی با سایر منابع دارد. اگر از منبعی استفاده نکنیم، شاید برای آیندگان بماند، اما زمان چیزی است که اگر از دست رفت، برنمیگردد؛ اگر توجه نکنیم، این منبع را هم از خودمان و هم از دیگران، گرفتهایم.
ملانوریشمسی با تأکید بر اینکه کلید موفقیت بهرهوری است، گفت: برای رسیدن به اهداف و پاسخ دادن به جامعه مخاطبین، نیازمند آن هستیم که از منابع و ظرفیتها بهخوبی استفاده کنیم. همه تلاش میکنیم، اما مهم این بوده که نتیجه و خروجی کار و میزان رضایتمندی در جامعه از عملکرد ما چقدر است؟ بهرهوری اینجا خودش را نشان میدهد.
* معضل عدم اتصال مراکز علمی و تحقیقاتی به حوزه اجرا
استاندار همدان با توجه به آمار هدررفت منابع و ضعف در بهرهوری، خاطرنشان کرد: مدیریت منابع حائز اهمیت است. هرچند ما روشها و طرحهای استفاده از منابع را بلد هستیم و دغدغه داریم، اما خروجی نمیگیریم؛ چون زمان را مدیریت نمیکنیم و تلاش جدی و علمی برای بهرهوری انجام نمیدهیم. دلیل اصلی این امر، عدم اتصال مراکز علمی و تحقیقاتی به حوزه اجرا است.
وی با ابراز خوشحالی از موفقیت طرح فراز در باغهای انگور، گفت: این نمونه کار باید توسعه پیدا کرده و بخشهای دیگر هم ورود پیدا کنند. در دورهای که به علم و دانش روز و پُرشتاب مجهز هستیم، باید نگاه خود را تغییر دهیم و دید نوآورانه و خلاقانه داشته باشیم. باید هجرت جدی از روشهای سنتی به مدرن، صورت بگیرد؛ اقدامات دانشبنیان و خلاقانه پایه و اساس در حوزه بهرهوری هستند. اگر به طرحهای دانشبنیان توجه کنیم، بهتر میتوانیم مدیریت کنیم، منابع را هدر نمیدهیم و آسیبها و هزینه را کاهش میدهیم. بهواقع کارهای تحقیقاتی بهروز میتوانند در افزایش بهرهوری، به ما کمک کنند.
ملانوریشمسی با تأکید بر برنامهمحور بودن در حوزه بهرهوری، بیان کرد: برنامهمحوری یعنی سوار شدن بر اطلاعات کاملاً دقیق؛ اما متأسفانه در بعضی از جلسات افراد مختلف آمار ضدونقیض میدهند و این یعنی ما مسلح و مسلط نیستیم! نکته بعدی تمرکز بر اولویتها است؛ ما به دنبال این هستیم که براساس دادههای درست و برنامه علمی حرکت کنیم و همه باید بر اولویتها تمرکز کنند. ضمناً همانطور که پیشتر عنوان کردم، مدیریت زمان مسئله مهمی است و نباید زمان را از دست بدهیم. از آقای وفایی تقاضا دارم حتماً دورههای مدیریت زمان را برای مدیران سازمانهای مختلف برگزار کند.
وی در ادامه گفت: نکته بعدی تعامل و همافزایی است که در اکثر کارها تعامل نمیکنیم و جزیرهای عمل میکنیم. جزیرهای عمل کردن هم زمان را هدر میدهد و هم منابع را. کارهایی که در قالب تیمی و گروهی انجام میشوند، بهرهوری را بهشدت افزایش میدهند؛ باید کار تیمی را یاد بگیریم و تجربه کنیم.
استاندار همدان با اشاره به اینکه در بهرهوری «بهتر کار کردن» مهمتر از «بیشتر کار کردن است» اذعان کرد: بحثهای علمی و دانشبنیان در این موضوع به کمک ما میآیند؛ بهتر است افراد وقتی شروع به تحصیل میکنند، با این هدف باشد که علم و دانش یاد بگیرند تا خودشان صاحب کار باشند و آن را بهتر انجام دهند.
وی به تغییر رویکرد نسبت به منابع اشاره کرد و گفت: اگر نگاه افراد به سمتی برود که منابع تنها مال من نیست، بلکه سهمی برای من و بقیه است، مدیریت بسیار متفاوت خواهد بود؛ در این صورت نهتنها افراد مراقب اعمال خود هستند، بلکه مراقب اعمال دیگران نیز خواهند بود که اگر این تفکر توسعه پیدا کند، هدررفت منابع کاهش مییابد.
* هر اندازه نگران آب هستید، چندبرابر نگران خاک باشید
ملانوریشمسی در پایان سخنان خود با ابراز نگرانی از توجه کمتر به خاک، افزود: هر اندازه که نگران آب هستید، باید چندبرابر نگران خاک باشید؛ چون آب ملموس است و بهصورت روزانه با آن سروکار داریم، نگرانش هستیم، اما کمتر دغدغه خاک را داریم که این نگرانکننده است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان همدان نیز با اشاره به تخصیص 30 درصد از رشد اقتصادی به حوزه بهرهوری در برنامه هفتم، اظهار کرد: این نشانگر اهمیت و جایگاه والای بهرهوری در کشور است و همه باید با جدیت تمام به این حوزه توجه داشته باشیم.
سیدمهدی وفایی با تشریح محورهای کلیدی در استان ازجمله کمبودهای جدی در حوزه آب، تخصیص 46 درصد از اشتغال به حوزه کشاورزی و اهمیت بسیار زیاد بهرهوری، گفت: این موارد باعث شد سازمان تصمیم بگیرد همایشی در راستای بهرهوری آب در حوزه کشاورزی برگزار کند. امیدوارم این نشستها تداوم پیدا کند و در حوزههای دیگر هم با حضور متخصصین و صاحبنظران، جلساتی داشته باشیم.
* تخصیص 46 درصد از اشتغال به حوزه کشاورزی، اما 26 درصد ارزشافزوده!
وی بیان کرد: با وجود اینکه تخصیص 46 درصد از اشتغال به حوزه کشاورزی بوده، اما حدود 26 درصد از ارزشافزوده در این حوزه است؛ آمار نشان میدهد که متوسط درآمد کشاورزان نسبت به بقیه بخشها کمتر بوده که در این راستا یکی از راهکارها، بهرهوری است.
وفایی بهرهوری را یکی از راهکارها برشمرد و گفت: نکته مهم در حوزه بهرهوری در منابع آب، تلاش بر کنترل آن از بالا و توجه کمتر به حوزه تقاضا است؛ همین امر باعث شده که در بین کشاورزان بهخاطر محدودیتهای منابع آب، نارضایتی ایجاد شود.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان همدان با تأکید بر کاهش مشکلات درصورت ورود به حوزه تقاضا، افزود: مدیریت میزان آب مورد نیاز کشاورزان، استفاده روشهای نوین آبیاری، انتخاب محصولات مناسب کشت، مدیریت خاک، بهره بردن از فناوری در کشاورزی و استفاده از آبهای غیر متعارف، میتوانند کمککننده باشند.
استاد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان نیز با اشاره به صحبت دکتر درویشزاده مبنی بر محکوم بودن ما به بیاباندار شدن، اظهار کرد: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، محکوم به شرایط بیابانی هستیم. از کل آب موجود در زمین، 97 درصد آب شور و سه درصد آب شیرین است و از آن سه درصد هم 69 درصد در قطبین، 29 درصد در سفرههای زیرزمینی و یک درصد در سطح جاری بوده؛ پس منابع آب در جهان محدود است.
قاسم اسدیان ادامه داد: متوسط بارندگی در جهان 760، در آسیا 560 و در ایران 240 است که در آیندهپژوهی به کمتر از 221 میلیمتر خواهد رسید. از طرفی 90 درصد کشور در منطقه خشک و نیمهخشک است و میزان تبخیر و تعرق که در جهان 700 میلیمتر بوده، در کشور ما یکهزار و 100 میلیمتر است؛ پس ما باید این موضوعات را بپذیریم.
وی با تشریح مطالب ارائهشده در مقالهای با عنوان تأثیر پوشش گیاهی در همایشی طی سال 1370، گفت: وقتی در سالهای پیش مطرح میکردیم که منابع محدود است، بقیه اعتراض میکردند که این حرفها قابل قبول نیست. درصورتی که دادهها بسیار جدی و علمی هستند، اما آیا ایندست مسائل جدی گرفته شدهاند؟
استاد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان با اشاره به گزارش مؤسسه آیندهپژوهی در ایران، ابراز کرد: بزرگترین چالش ایران، آب است. افزایش حرارت و کاهش انواع پوششهای گیاهی، نشاندهنده تخریب اکوسیستم در استانهای مختلف است؛ شرایط مطلوب نیست و خطرات جدی هستند.
وی با تأکید بر نقش و تأثیر مردم بر منابع، افزود: ما به دامدار آموزش میدهیم درصورتی که چوپان گوسفندان را میچراند و در مدیریت پوشش گیاهی تأثیر دارد. از طرفی 99 درصد بخش کشاورزی در اختیار بخش خصوصی است؛ صداوسیما میبایست درخصوص مسائل آب، خاک و کشاورزی، برای مردم برنامه بسازد تا به مسئله واقف شوند.
اسدیان در پایان سخنان خود ضمن توصیه به مسئولین درخصوص پذیرش محدودیتها، اذعان کرد: بهرهوری یعنی کار را درست انجام دادن، به همراه مردم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز با اشاره به پذیرش چند واقعیت درخصوص بهرهوری، گفت: نخستین واقعیت این است که جمعیت درحال رشد است و مجبوریم تولید را متناسب با رشد جمعیت، افزایش بدهیم؛ در منطقه غذا را بهعنوان اسلحه میدانند، پس بایستی در محصولات استراتژیک خودکفا باشیم.
رضا بهراملو با اشاره به عدم افزایش منابع آب و زمین، بر حفاظت از منابع تأکید و ابراز کرد: طبق شاخصهای جهانی در تنش آبی هستیم. درحال حاضر مدیریت عرضه در سیاستهای ما نیست، بنابراین باید تقاضا را مدیریت کنیم؛ یعنی آب محدود را مدیریت کنیم که بحث فرهنگ، اقتصاد و اجتماع دخیل بوده و این موضوع، کار را بسیار سخت میکند. این مدیریت شامل سه مرحله انتقال، توزیع و کاربرد بوده و طوری باید مدیریت کرد که هدف محقق شود. میزان تقاضا در بخشهای مختلف منابع آبی درحال رشد است، اما آب درحال کاهش بوده و این موضوع باید ملاک کار ما باشد.
وی با توجه به منفی بودن بیلان تمام منابع آبی در استان، گفت: راهکار در افزایش تولید در واحد سطح، کاهش برداشت آب و تولید در میزان سطح است.
این مقام مسئول در پایان سخنان خود عنوان کرد: یکی از اهداف اصلی ما، توسعه گلخانهها است؛ چون در گلخانه عملکرد 10 برابر میشود و مصرف تا 20 درصد کاهش پیدا میکند.
گفتنی است؛ اعضای این پنل رضا بهراملو رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان، رضا اخلاصمند مدیرعامل شرکت آب منطقهای همدان، فرهاد بختیاریفر مدیرعامل شرکت آبفا استان همدان، اسفندیار خزایی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان، محمد یزداندوست همدانی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، مرتضی احمدیرحمت معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای استان همدان، محمد صادقیمهر معاون بهرهبرداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان همدان و قاسم اسدیان، استاد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی بودند.