صحیفه سجادیه که به زبور آل محمد (ص) مشهور است در بر دارنده ادعیه و مناجات‌های امام سجاد (ع) در دوران تاریخی حساس امامت ایشان است. پس از قیام اباعبدالله و شهادت ایشان که در نتیجه رواج فساد و انحطاط جامعه بود فضای اختناق بر جامعه اسلامی حاکم شد. امام سجاد (ع) در این دوران برای زدودن جامعه از فساد و بی دینی و احیای دوباره اخلاق تلاش کرد. بهترین روش و ابزاری که ایشان می‌توانست از آن برای اصلاح جامعه استفاده کند دعا بود.

به مناسبت ایام شهادت امام سجاد (ع) و اهمیت صحیفه سجادیه، در این گذار نگاهی به سخنان مقام معظم رهبری در خصوص ادعیه امام سجاد و صحیفه سجادیه و نقش و اهمیت آن در معرفت افزایی داریم که در ادامه آن را می‌خوانید.

**اکتفا به خدا همه چیز است

رهبر انقلاب در سال 1395 در دیدار با شاعران مذهبی سرا درباره دعاها و نقش آن در معارف اسلامی به بخش‌هایی از صحیفه سجادیه اشاره کرده و فرمودند: معارف اسلامی یک اقیانوس است، یک اقیانوس؛ یک بخشی‌اش هم این دعاها است. این دعاهای صحیفه‌ سجادیه بحر موّاج معارف اسلامی است. شما این دعای اوّل صحیفه‌ سجادیه را که درباره‌ توحید است نگاه کنید، دعای دوم را که درباره‌ پیغمبر است نگاه کنید، دعای سوم را که درباره‌ مؤمنین است نگاه کنید، ببینید اصلاً چه هست؛ دعای پنجم صحیفه‌ سجادیه: «اللَّهُمَّ أَغْنِنی عَنْ هِبَةِ الْوَهَّابِینَ بِهِبَتِک، وَ اکفِنی وَحْشَةَ الْقَاطِعِینَ بِصِلَتِک »(3) اینها حرفهای خیلی مهمی است؛ قطع قاطعین شما را وحشت‌زده نکند وقتی به خدا متّصلید. اینکه می‌گوید «وَ اکفِنی» در واقع به ما درس می‌دهد، فقط خواستن از خدا نیست، خواستن از خدا هم هست اما فقط آن نیست. به ما می‌گوید شما اکتفا کن به صله‌ با پروردگار. بگذار همه‌ دنیا ارتباطشان را قطع کنند، به قول خودشان تو را منزوی کنند. به درک! انزوای آنها چه ضرری به ما میزند؟ حالا از انزوا خارج شدیم، چه خیری بردیم؟ چه فایده‌ای را از خروج از انزوا بردیم؟ در اینجا «أَغْنِنی عَنْ هِبَةِ الْوَهَّابِینَ بِهِبَتِک» حضرت می‌فرمایند هبه‌ تو مهم است، بخشش تو مهم است، هبه‌ وهّابین چه اهمیت دارد که به ما هبه کنند و بخشش کنند و کمک کنند؟

وی افزودند: دعای مکارم الاخلاق که دعای بیستم صحیفه‌ سجادیه است دعای ارزشمندی است. آن دعای ظاهراً سی و دوّم که دعای بعد از نماز شب است که یک دریایی است، دعای عجیبی است که بعد از نماز شب و تهجّد خوانده می‌شود. این قبیل دعاهایی که در صحیفه‌ سجادیه است معارف است. این معارف را بخوانید، اینها را یاد بگیرید تا بتوانید ان‌شاءالله وظیفه را انجام بدهید.

**جلوگیری از انحراف با قوی کردن مبانی معرفتی

رهبر انقلاب همچنین در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی یکی از دلایل انحراف فکری برخی سیاسیون را به دلیل مبانی معرفی ضعیف دانستند و در توصیه به دانشجویان فرمودند: وقتی مبانیِ معرفتی ضعیف بود، طبعاً فرد نمی‌تواند خود را در مقابل حوادث، در مقابل سؤالها، در مقابل ابهام‌ها حفظ کند و در صراط مستقیم بماند. لذا به مسائل ایمانی، مسائل اعتقادی و معرفتی بپردازید.

ایشان افزودند: من توصیه می‌کنم که عزیزان، جوانها با این دعای بیستم صحیفه‌ سجادیه آشنا بشوند. البتّه دعاهای صحیفه فوق‌العاده است؛ یعنی صحیفه‌ سجادیه بحث یک دعا و دو دعا نیست. حالا دعای بیستم را من عرض کردم، دعای بیست‌ویکم هم به یک نحو دیگر دعای عجیبی است و دعاهای گوناگون دیگری که در این کتاب فوق‌العاده باارزش وجود دارد. حالا این دعای بیستم را که دعای مکارم‌الاخلاق است بخوانید، به آن توجّه کنید. خوشبختانه ترجمه‌های خوبی از صحیفه‌ سجادیه انجام گرفته که من سه چهار مورد از این ترجمه‌ها را دیده‌ام، انصافاً ترجمه‌های بسیار خوبی است و مورد اعتماد است؛ به اینها مراجعه کنید، از آنها استفاده کنید.

**هر دعای صحیفه سجادیه تعلیم دهنده معارف انسانی است

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در اولین دیدار با نمایندگان مجلس هشتم درباره اهمیت انس با دعا به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه فرموده‌اند: دعا هم خیلی چیز مهمی است و به نظر من صحیفه سجادیه‌ مبارکه یکی از بهترین ذخایر معنوی ماست، اگر بتوانیم از این استفاده کنیم. با این دعاهای صحیفه‌ سجادیه که هر کدامی یک بابی است، هر کدامی یک دنیای خاصی است، یک دریایی است و معارف را به انسان تعلیم می‌دهد، دل انسان را نرم می‌کند، خشوع را به انسان تعلیم می‌دهد، مأنوس باشید.

**دعای بیستم صحیفه سجادیه را زیاد بخوانید

رهبر انقلاب در جمع اساتید، علما و فضلای قم در مدرسه فیضیه با تاکید بر قرائت صحیفه سجادیه فرمودند: وصیه بعدی من به شما عزیزان این است که باید اخلاق اسلامی را، هم بشناسیم - همه‌مان؛ این دیگر پیر و جوان ندارد؛ اما جوان‌ها بیشتر و بهترند - و هم تحلی به حلیه‌ اخلاق پیدا کنیم. امروز خوشبختانه درس‌های اخلاق در حوزه هست؛ اما عزیزان من! درس اخلاق، همه‌ وظیفه‌ ما در باب تخلق به اخلاق حسنه را ایفا نمی‌کند. هر کسی خودش باید با دل خود، با رفتار خود، به طور دائم مشغول تهذیب و مشغول کشتی گرفتن با بدی‌ها و زشتی‌های وجود خودش باشد. دعای شریف مکارم الاخلاق را - که دعای بیستم صحیفه‌ سجادیّه است - زیاد بخوانید تا ببینید آن چیزهایی که امام سجاد علیه‌السّلام در این دعا از خدا خواسته است، چیست. بسیاری از این چیزها یا بسیاری از دعاهای دیگر را ما به عنوان اخلاق نیکو نمی‌شناسیم. مفاهیم و مضامینی که در همین دعای پنجم صحیفه‌ سجادیه هست: «یا من لاتنقضی عجائب عظمته» - که شروعش این‌طوری است - برای ما درس است؛ «الّلهم اغننا عن هبة الوهّابین بهبتک و اکفنا وحشة القاطعین بصلتک». با کلمات ائمّه، با دعاهای صحیفه‌ سجادیه، با این داروهای شفابخشی که می‌تواند بیماری‌های اخلاقی ما را شفا بخشد و زخمهای وجود ما را درمان کند، خودمان را آشنا کنیم. قدر بدانید این دعا و توسل و تضرع و توجه و نورانیتی که از این راه حاصل می‌شود. این همه چیز است.

منبع: خبرگزاری مهر