همه ما علاقه داریم ساعاتی از محیط صنعتی و پرهیاهوی شهر دور شویم و یا اینکه برای تنوع هم که شده از محل زندگی خود به جایی برویم که سبک زندگی متفاوتی دارد و به ما این فرصت را بدهد که زیسته جدید و متفاوتی را تجربه کنیم. یکی از راه‌های تحقق این خواسته، سفر به روستاها و مناطق ییلاقی است به‌ویژه روستاهایی که ویژگی‌های منحصر به‌فردی داشته و می‌توانند خاطره‌های خوبی برای ما به جا بگذارند.
همدان 20 روستای هدف گردشگری دارد که هر یک با ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود در کنار آب و‌ هوای مطلوب امکان خرید بسیاری از محصولات ارگانیک را به گردشگران می‌دهند. یکی از آن‌ها که امروزه بیشتر با توجه به جشنواره آلوی آن شناخته می‌شود، حیدره قاضی‌خان است که در فصل پاییز گردشگران بسیاری را به سوی این منطقه خوش آب و هوا می‌کشاند. باغ‌های آلو و گردو در کنار وضعیت خاص پلکانی روستا باعث شده‌اند تا افراد از آن به‌عنوان ماسوله غرب نیز یاد کنند.
به‌منظور بررسی زیرساخت‌ها و فضای روستا، گروه تحریریه مجازی روزنامه سپهرغرب با حضور در روستا، از ظرفیت‌ها و عوامل مورد نیاز بازدید و با دهیار روستا گفت‌و‌گو کرده که در ادامه می‌خوانید:
علی قاضی‌خانی با بیان اینکه روستای هدف گردشگری حیدره قاضی‌خان که به آن «حیدره دار امام» نیز می‌گویند در 35 کیلومتری مرکز استان همدان قرار دارد، گفت: روستای ما در مسیر گردشگری شهر جهانی سفال، غار علیصدر، کاروانسرای ثبت جهانی رسول‌آباد، پل کرپی و آبرومند قرار گرفته است.
وی افزود: این روستا از 200 خانوار تشکیل شده و جمعیت ساکن آن بالغ بر حدود 600 نفر است. در فصل بهار و تابستان مهاجرانی که از روستا به دیگر مناطق رفته‌اند به روستا بازمی‌گردند و جمعیت روستا در این مواقع به هزار تا هزار و 200 نفر می‌رسد.
* کشاورزی و دامداری روستای ما هنوز سنتی است
وی با اشاره به اینکه شغل بیشتر مردم کشاورزی، باغداری و دامداری است و معیشت خود را از این طریق تأمین می‌کنند، ابراز کرد: با توجه به موقعیت خاص روستا کشاورزی و دامداری هنوز به‌صورت سنتی انجام می‌شود که باعث شده مردم خیلی سودی عایدشان نشود.
دهیار روستای حیدره قاضی‌خان تصریح کرد: در سال‌های اخیر به‌دنبال این بودیم که این وضعیت را تغییر داده و همچنین از خام‌فروشی جلوگیری کنیم تا محصولات بعد از فرآوری توسط خود روستاییان عرضه شود؛ به همین منظور چندین برنامه و جشنواره طی سال تعریف کردیم تا مردم محصولات خود را به فراخور زمان در هر جشنواره بفروشند.
*برای هر فصل یک جشنواره برگزار می‌کنیم
قاضی‌خانی تأکید کرد: ما برای هر فصل یک جشنواره تعریف کرده‌ایم؛ فصل بهار «نوروزگاه»، فصل تابستان آیین «دار امام» که به‌عنوان میراث ناملموس فرهنگی ایران ثبت ملی شده، فصل پاییز جشنواره «آلو، گردو و غذاهای محلی» و در فصل زمستان آیین «نوروز رودخانه‌ها» برگزار می‌شود که این آیین نیز به‌عنوان میراث ناملموس ایران ثبت ملی شده است.
وی در ادامه توضیح داد: برگزاری این جشنواره‌ها به بهبود اقتصاد خانواده‌ها کمک کرده و عرضه محصولات به‌صورت فرآوری‌شده برای اهالی روستا ایجاد ارزش افزوده داشته است.
دهیار روستای حیدره قاضی‌خان با یادآوری اینکه نخستین سال برگزاری جشنواره ما با پنج یا 6 غرفه کار را آغاز کردیم، گفت: سال جاری این تعداد به 30 غرفه دایر و 10 تا 15 غرفه متفرقه رسید که اهالی تقاضای برپایی غرفه‌های بیشتری را داشتند که به‌دلیل نبود فضا این امکان وجود نداشت.
قاضی‌خان افزود: خوشبختانه مردم روستا در جشنواره‎ای که 20 مهر امسال برگزار شد، فروش خوبی داشتند.
* روستا با نبود زیرساخت از قطار ثبت جهانی جا ماند
وی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه روستای ما دو سال پیاپی نامزد ثبت جهانی در سازمان جهانی گردشگری به‌عنوان روستای واجد ارزش شده، گفت: سال گذشته از بین 500 روستا تا مرحله نهایی پیش رفت و جزو 13 مورد نهایی انتخاب‌شده بود، ولی به علت نبود زیرساخت‌های لازم مثل پارکینگ، رستوران و فضاهای مناسب اقامتی، متأسفانه گوی رقابت را به روستای کندوان استان آذربایجان‌‌‌شرقی واگذار کردیم.
وی افزود: این روستا یک ظرفیت برای استان محسوب می‌شود و قابلیت ثبت جهانی شدن را دارد؛ بنابراین لازم است با همکاری مسئولان بتوانیم با ایجاد زیرساخت‌هایی همچون پارکینگ، فضاهای اسکان و پذیرایی این ظرفیت را افزایش دهیم.
*بسیاری از میهمانان برای رسیدن به جشنواره چندین کیلومتر پیاده‌روی کردند
دهیار روستای حیدره قاضی‌خان تأکید کرد: عاجزانه از همه مسئولان درخواست می‌کنیم تا با توجه به برگزاری جشنواره آلو و گردو که مورد توجه مردم قرار گرفته، در بهبود وضعیت زیرساخت‌ها به ما کمک کنند، در جشنواره اخیر شرمنده مردم شدیم؛ چراکه بسیاری از خانواده‌ها برای رسیدن به محل چند کیلومتر پیاده‌روی کردند.
*دهیاری به‌تنهایی قادر به ایجاد زیرساخت نیست
قاضی‌خانی در ادامه توضیح داد: دهیاری به‌تنهایی توان ایجاد زیرساخت‎‌های لازم را ندارد و برای برپایی هرچه بهتر جشنواره نیازمند حمایت مسئولان است تا علاوه بر جذب گردشگر به اقتصاد مردم روستا نیز کمک کند.
*نیمی از بافت روستا بهسازی شده و مابقی نیاز به توجه دارد
وی در بخش دیگر سخنان خود به بافت روستا پرداخت و عنوان کرد: روستای ما به‌عنوان روستای دارای بافت با ارزش روستایی ثبت شده و معماری و نوع مصالح استفاده‌شده دلیل این ثبت است. بنیاد مسکن، میراث فرهنگی و سازمان گردشگری سال‌های گذشته در این حوزه ورود کردند و اقدامات خوبی برای حفظ بافت روستا انجام شده است.
دهیار روستای حیدره قاضی‌خان در ادامه اظهار کرد: خوشبختانه با این اتفاق جداره‌سازی و کف‌سازی خوبی انجام شده که حدود 50 درصد بافت روستا را شامل می‌شود.
قاضی‌خانی در ادامه تأکید کرد: متأسفانه در مابقی بافت روستا که در مرکز قدیمی روستا قرار گرفته و محل مورد استقبال گردشگران و میهمانان است، این تغییرات هنوز انجام نشده، از بنیاد مسکن و میراث فرهنگی استان درخواست داریم به آن رسیدگی کنند تا زحمات کشیده‌شده هدر نرود.
وی با اشاره به ضرورت رسیدگی به بافت همه خانه‌های روستا و حفظ معماری و مصالح به‌کار برده شده در ساخت خانه‌ها همچون خشت، گل و سنگ ابراز کرد: درخواست داریم ادامه این طرح را اجرا کرده تا همه مناطق حفظ شده و به دست آیندگان برسد.
*خانه‌های قدیمی روستا در بهسازی حفظ شوند
وی در پایان گفت: خانه‌های روستایی که با حیاط مرکزی ساخته شده‌اند، مناسب اقلیم آنجا بوده‌اند اما امروز معدود خانه‌های موجود به‌دلیل نوسازی و بهسازی در حال از بین رفتن هستند، مسئولان باید برای حفظ این خانه‌ها که بخشی از هویت و تاریخ ما هستند کمک کنند.
*تماشای یک سریال جرقه راه‌اندازی خانه بومگردی را در ذهن من ایجاد کرد
در ادامه به خانه بومگردی «مامان آذر» که توسط یک بانوی کارآفرین اداره و یکی از زیرساخت‌های گردشگری این روستا محسوب می‌شود رفتیم و با او درخصوص چند و چون راه‌اندازی و ملزومات رونق و توسعه این کسب و کار با این بانوی خوش‌ذوق به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید؛
آذر قاضی‌خانی با اشاره به اینکه بافت پلکانی و زیبای روستا و میهمان‌نواز بودن مردم این آبادی می‌تواند گردشگری این منطقه را رونق دهد گفت: من علاقه‌ بسیاری به راه‌اندازی خانه بومگردی داشتم تا در کنار آن بتوانم محصولات دیگری نیز بفروشم.
وی با اشاره به اینکه در گذشته نیز با توجه به اینکه پدرم کدخدا بود همیشه در خانه‌مان میهمان داشتیم، اظهار کرد: سریالی را تلویزیون نمایش می‌داد که در آن صاحب‌خانه دو اتاق خود را به بومگردی اختصاص داده، برای نخستین‌بار آنجا بود که جرقه راه‌اندازی خانه بومگردی در ذهنم زده شد.
صاحب این بومگردی باصفا ادامه داد: بعد از مشاوره گرفتن از دهیار روستا به همراه همسرم کارهای اداری آن را پیگیری کردیم اما متأسفانه همان روزها بود که همسرم فوت کرد، من سه سال بعد دوباره این کار را آغاز کردم.
قاضی‌خانی با بیان اینکه در ابتدا با کمک پسرعمویم حاج حسن، با هزینه بالغ بر 500 میلیون تومان خانه را بازسازی کردیم، ابراز کرد: سپس با تبلیغات از طریق فضای مجازی توسط دخترم و همچنین میهمانان و به‌صورت کاغذی به‌مرور باعث شد تا بومگردی ما مطرح شود.
وی با عنوان اینکه اسم این بومگردی را فرزندانم انتخاب کردند چراکه آن‌ها مرا «مامان آذر» صدا می‌کنند، گفت: آش‌های محلی ما ازجمله آش بلغور، رشته، دوغ، کشک، آلوی سرنانی، اماج، کاچی، کالوج است، البته مسافران خیلی از این غذاها استقبال نمی‌کنند و بیشتر تقاضا دارند غذاهایی همچون آبگوشت و قورمه‌سبزی تدارک ببینیم.
وی با عنوان اینکه با کمال میل حاضرم به افرادی که قصد راه‌اندازی بومگردی دارند مشاوره بدهم، خاطرنشان کرد: از میراث فرهنگی تقاضای وام کردم اما بعد از معرفی به بانک وامی به من اختصاص داده نشد، از مسئولان می‌خواهم با درخواست وام موافقت کنند تا در اتاق‌های بومگردی تجهیزاتی همچون یخچال، تلویزیون و تخت قرار دهم.
مامان آذر با ابراز اینکه ظرفیت پذیرش ما 100 تا 150 نفر است و با در نظر گرفتن سیزان هفت اتاق داریم افزود: عرقیجات مختلف را تهیه کرده و در بومگردی می‌فروشم، درآمدم از این طریق در جشن آلو خوب بوده و موجب جذب گردشگر به روستا و بومگردی شده است. همچنین اگر اهالی بخواهند محصولات خود را به بومگردی ما می‌سپارند تا برایشان بفروشیم.
وی عنوان کرد: انواع لباس کردی که لباس محلی ما محسوب می‌شود را برای مسافران تدارک دیده‌ایم، بیشتر افراد با این لباس‌ها عکس می‌گیرند.
این فعال حوزه گردشگری با اشاره به اینکه من روستا را خیلی دوست دارم و این بومگردی قلب من است و برای آن زحمات زیادی کشیده‌ام، اظهار کرد: ما از همه شهرها ازجمله تهران، کرج، شمال و خوزستان و سایر استان‌ها میهمان داشته‌ایم.
قاضی‌خانی افزود: در زمان برگزاری جشنواره آلو، در بومگردی ما به مسافران تخفیفات ویژه ارائه داده می‌شود، همچنین غذا و اقامت را در این روزهای شلوغ و پرگردشگر تدارک دیده‌ایم.
وی در بخش پایانی سخنان خود اظهار کرد: زنان روستا محصولاتی همچون آلو آفتابی، آلو جوشی و سایر محصولات مانند لواشک را تهیه می‌کنند و در برخی جشنواره‌ها می‌فروشند.
بنا به اذعان دهیار و مسئول خانه بومگردی این روستا، حیدره قاضی‌خان نیاز به توجه جدی دارد تا بتواند با کمک به جشنواره‌هایی که برگزار می‌کند اقتصاد روستا را رونق ببخشد.
نبود بستر مناسب ازجمله پارکینگ برای حضور گردشگران باعث شده تا در جشنواره آلو که چندی پیش برگزار شد، مسافران چندین کیلومتر پیاده‌روی کنند تا به محل اصلی برسند که این خود می‌تواند تبلیغی سوء برای این فرصت باشد.
نکته دیگر عدم اعطای تسهیلات به این خانه بومگردی بود که به مامان آذر فرصت تجهیز اتاق‌های خود را نمی‎داد تا پذیرای میهمانان بیشتری باشد.
بهسازی و بازسازی نیمه‌کاره روستا نیز برای حفظ هویت و آن چیزی که امروزه گردشگران به‌دنبال تجربه آن هستند، تهدیدی جدی به‌حساب می‌آید که نیاز به توجه و کار مهندسی‌شده از سوی مسئولان دارد.
البته اهالی این روستا نیز باید برای حفظ این فرصت به‌دست‌آمده همه تلاش خود در ارائه محصول با کیفیت به‌کار گیرند تا بتوانند این بازار محلی را حفظ کرده و نام محصولاتشان را ماندگار کنند.
کلام آخر آنکه تماشای یک سریال باعث تأسیس یک خانه بومگردی در این روستا شده که خود بیانگر تأثیر رسانه و محتواهای تولیدشده در ذهن افراد در اقصی‌نقاط کره زمین است اما ما در حوزه گردشگری برای معرفی ظرفیت‌های استان همدان هنوز به یک جمع‌بندی نرسیده‌ایم و اهتمامی برای برنامه‌ریزی در این خصوص وجود ندارد.

شهره کرمی