بازار کالاهای اساسی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین معیشت مردم، نقشی حیاتی در امنیت اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا می‌کند. کالاهایی نظیر مواد غذایی، انرژی، و سایر نیازهای اولیه، مستقیماً بر کیفیت زندگی مردم تأثیرگذار هستند و کوچک‌ترین اختلال در تأمین یا قیمت‌گذاری آن‌ها، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای به همراه داشته باشد. کالاهای اساسی نیازهای اولیه مردم را برآورده می‌کنند و به همین دلیل، جزء اولویت‌های سیاست‌گذاری اقتصادی در تمام کشورها هستند؛ این کالاها معمولاً شامل مواردی مانند غلات، روغن، گوشت، شکر، سوخت و دارو بوده و تأمین پایدار این کالاها برای همه اقشار جامعه، به‌ویژه طبقات کم‌درآمد، امری حیاتی است. هرگونه نوسان در دسترسی یا قیمت این کالاها، می‌تواند موجب نارضایتی عمومی، کاهش سطح رفاه و حتی بی‌ثباتی اجتماعی شود.
عوامل متعددی ازجمله تغییرات نرخ ارز، افزایش هزینه تولید و تحریم‌ها، منجر به نوسانات شدید قیمت در بازار کالاهای اساسی می‌شوند. این نوسانات معمولاً بیشترین فشار را بر اقشار آسیب‌پذیر وارد می‌کند؛ در یک نمونه می‌توان به پیش‌بینی فعالان حوزه دام برای آینده بازار گوشت قرمز اشاره کرد، تغییر نرخ ارز ترجیحی از 28 هزار و 500 تومان به 38 هزار و 500 تومان، موضوعی است که این‌روز‌ها باعث نگرانی تولیدکنندگان شده؛ رئیس شورای تأمین‌کنندگان دام کشور گفته است که این موضوع افزایش شدید هزینه‌های تولید را به همراه خواهد داشت و باعث ایجاد شوک قیمتی دیگری بر بازار گوشت می‌شود و این همان چیزی بوده که باعث نگرانی بسیاری از خانواده‌ها شده است.
نبود نظارت کافی بر بازار، فرصت را برای افراد سودجو فراهم می‌کند تا از طریق احتکار یا افزایش غیر قانونی قیمت‌ها، منافع بیشتری به‌دست آورند. این اقدامات نه‌تنها به اقتصاد کشور آسیب می‌رساند، بلکه موجب کاهش اعتماد عمومی نیز می‌شود. چندی پیش بود که طی تفاهم‌نامه‌ای قرار شد با واگذاری تنظیم بازار کالاهای اساسی به اتاق اصناف، دست دلالان از مسیر توزیع کالای اساسی کوتاه و این کالاها به‌صورت مستقیم به مصرف‌کننده نهایی برسد، درعین‌حال اتاق اصناف، جهاد کشاورزی و تعزیرات باید بر قیمت‌ها نظارت کنند.
نظارت بر بازار کالاهای اساسی، ابزار اصلی دولت‌ها برای کنترل نوسانات و مقابله با سوء استفاده‌های احتمالی است؛ این نظارت شامل بررسی قیمت‌ها، کیفیت محصولات و میزان عرضه در بازار می‌شود و درواقع حاکمیت با استفاده از ابزار نظارتی خود از سوء استفاده‌های اقتصادی جلوگیری کرده و با ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا، از اقشار آسیب‌پذیر در برابر نوسانات بازار حمایت می‌کند که این محقق نمی‌شود، مگر اینکه به دنبال تحقق نظارت کارآمد بوده و زیرساخت‌های لازم را در این حوزه فراهم کنند.
ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی که به‌صورت لحظه‌ای اطلاعاتی نظیر قیمت کالاها، میزان عرضه و وضعیت موجودی را ارائه دهند، می‌توانند از نوسانات غیر ضروری جلوگیری کنند و یکی از راهکارهای نظارتی و جلوگیری از نوسان قیمت‌ها است.
از دیگر سو ضروری است نهادهای نظارتی معتقد به نظارت بوده و برنامه‌های لازم در این حوزه طراحی کنند؛ حضور نهادهای نظارتی در بازار، نظیر اتحادیه‌ها و سازمان‌های بازرسی، نقش مهمی در کنترل قیمت‌ها و جلوگیری از تخلفات دارد. نظارت بر بازار کالاهای اساسی نه‌تنها یک وظیفه اقتصادی، بلکه یک مسئولیت اجتماعی است؛ نظارت مؤثر علاوه‌بر جلوگیری از بروز بحران‌های اقتصادی، به حفظ رفاه اجتماعی و کاهش نابرابری‌ها کمک می‌کند. دولت‌ها باید با بهره‌گیری از ابزارهای فناوری، شفافیت در سیاست‌گذاری و مشارکت مردمی، تعادل و پایداری را در این بازارها تضمین کنند.