همصحبتی، همدلی و همنفسی؛ سه نسخه ارزان اما قدرتمند در بحران
یک روانشناس اجتماعی، نسخهای ساده اما مؤثر برای عبور از دوران پرتنش بحران ارائه میدهد؛ با هم بودن، شنیده شدن و دلگرمی دادن به یکدیگر. او معتقد است تنها از مسیر همدلی و همنفسی میتوان روان جامعه را ترمیم کرد و به سوی آرامش و امید گام برداشت.
در دنیای امروز بحرانها و چالشهای اجتماعی به شکل بیسابقهای بر زندگی فردی و جمعی ما تأثیر میگذارند، دغدغه حفظ سلامت روانی و مدیریت اضطراب بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. شرایط پیچیده و ناپایدار ناشی از جنگ، تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، مردم را با فشارهای روحی و روانی گستردهای روبهرو کرده که نیازمند راهکارهای علمی و کاربردی برای حفظ آرامش و ثبات روانی است.
در این میان، روانشناسی اجتماعی بهعنوان رشتهای کلیدی، نقش مهمی در تحلیل رفتارهای جمعی و ارائه راهکارهای مقابلهای دارد. در گفتوگویی تخصصی و جامع با روانشناس اجتماعی به بررسی ابعاد مختلف اضطراب در شرایط بحرانی، راهکارهای مدیریت استرس و اهمیت همبستگی و حمایتهای روانی- اجتماعی پرداخته شده است.
این گفتوگو با تمرکز بر واقعیتهای تلخ اما اجتنابناپذیر شرایط جنگی و بحرانهای موقتی، علاوه بر ارائه راهکارهای علمی، پیامی از امید و انسانیت در دل سختترین روزها را به همراه دارد. در ادامه، تحلیلهای دقیق و نکات ارزشمندی را مرور میکنیم که میتواند راهنمایی مؤثر برای همه کسانی باشد که در پی حفظ سلامت روان خود و جامعهشان در این دوران پرچالش هستند.
پذیرش واقعیت؛ نخستین گام برای مقابله مؤثر
دکتر محمدرضا ایمانی با تأکید بر اهمیت «پذیرش شرایط موجود» توضیح داد: ما در یک وضعیت جنگی یا بحران قرار داریم و نخستین گام، پذیرش این واقعیت است. پذیرش به معنای تسلیم شدن نیست بلکه به معنای آمادگی ذهنی و شناخت دقیق وضعیت است. وقتی ذهن ما این موضوع را میپذیرد، برای مواجهه با هر اتفاقی آمادگی پیدا میکند. این پذیرش موجب افزایش خودآگاهی میشود و به ما کمک میکند تا از حالت انکار یا فرار ذهنی فاصله بگیریم و در عوض، بر برنامهریزی و اتخاذ تصمیمات مؤثر تمرکز کنیم.
وی افزود: در شرایط بحرانی، بروز اضطراب یک واکنش کاملاً طبیعی و اجتنابناپذیر است، اما نحوه مدیریت آن میتواند تفاوت بزرگی در سلامت روانی ما ایجاد کند.
این روانشناس اجتماعی به جزئیات این واکنشها اشاره کرد و گفت: اضطراب در چنین شرایطی موجب بروز علائم فیزیولوژیک متعددی میشود؛ ازجمله مشکلات قلبی، گوارشی، اختلالات خواب، پرخوری یا کمخوری و کاهش قدرت تصمیمگیری.
ایمانی توضیح داد: این علائم نتیجه فعال شدن سیستم عصبی خودمختار در مواجهه با استرسهای شدید است که باعث میشود فرد دچار آشفتگی ذهنی، عصبانیت، خشم، کلافگی و زودرنجی شود. این وضعیت ذهنی منجر به کاهش توانایی در مدیریت هیجانات و تصمیمگیریهای حیاتی میشود.
یکی از چالشهای بزرگ در شرایط بحرانی، حجم انبوه و گاه مخرب اخبار است، وی در این خصوص هشدار داد: پیگیری مداوم اخبار و گشت و گذار بیهدف در صفحات اجتماعی، یکی از عوامل اصلی افزایش اضطراب و کاهش تابآوری روانی است.
این روانشناس توصیه کرد: افراد باید منابع خبری خود را به دقت انتخاب کنند، از دنبال کردن اخبار بیش از حد و شایعات خودداری کرده و تمرکز خود را روی منابع معتبر و علمی قرار دهند. این مدیریت رسانهای به کاهش بار روانی کمک و از ایجاد سردرگمی و اضطراب جلوگیری میکند.
توصیههای کلیدی برای حفظ سلامت روان در بحران
ایمانی ضمن تأکید بر اهمیت سبک زندگی سالم، چند نکته عملی را برای بهبود وضعیت روانی در این روزها مطرح کرد: تغذیه مناسب با مصرف غذاهای سبک، مغذی و مقوی که انرژی بدن را تأمین کند، بهویژه در شرایط استرسزا بسیار مهم است.
وی ادامه داد: تنظیم خواب؛ (مدیریت دقیق الگوی خواب و پرهیز از بیخوابی یا خواب ناکافی، چراکه میتواند باعث تشدید اضطراب شود)، تقویت ارتباطات عاطفی؛ (حفظ و گسترش حمایتهای عاطفی میان اعضای خانواده، دوستان و افراد سالخورده یا آسیبپذیر، بهویژه در شرایطی که تماس فیزیکی محدود است) و تمرینات تنفسی؛ (با استفاده از فنون تنفس عمیق مانند تنفس مربع؛ چهار ثانیه دم، چهار ثانیه بازدم، تکرار، برای کاهش استرس و ایجاد آرامش) نیز از موارد قابل توجه است.
این روانشناس متذکر شد: فعالیتهای مراقبتی (استحمام منظم، نوشیدن آب و دمنوشهای آرامبخش که سیستم عصبی را تسکین میدهد) و گذراندن زمان در کنار خانواده (با بهرهگیری از زمان حضور در کنار خانواده برای گفتوگو، همدلی و ایجاد حس امنیت و امید) نیز از دیگر نکات کاربردی در این روزها است.
ایمانی با تأکید بر اهمیت اینکه «امید مهمترین عامل بقا و دوام روانی در شرایط بحرانی است»، اظهار کرد: هرچه میزان امید در فرد بیشتر باشد، ظرفیت او برای تحمل سختیها و مقابله با مشکلات افزایش مییابد.
وی همچنین یادآوری کرد: باید به پیامدهای مثبت و موقتی بودن شرایط توجه کرد و باور داشت که «این وضعیت گذراست» و ما میتوانیم با همدلی، حمایت و مدیریت صحیح به سلامت روانی خود بازگردیم.
پایان یک بحران؛ آغاز فرصتی برای بازسازی روانی و تقویت همبستگی اجتماعی
در بخشی از این گفتوگو، موضوع مهم پایانیابی بحرانها و بازگشت به روند طبیعی زندگی مطرح شد، این روانشناس اجتماعی با یادآوری تجربه تلخ دوران کرونا گفت: بالأخره این وضعیت هم به پایان میرسد، همانطور که کرونا تمام شد، این بحران نیز پایان خواهد یافت و زندگی به مسیر طبیعی خود بازخواهد گشت. آن زمان هم مردم از شرایط مبهم پیش رو بسیار نگران بودند.
ایمانی هشدار داد: هرچه افراد بیشتر به خود آسیب برسانند و آسیبپذیرتر شوند، شرایط دشوارتر خواهد شد و تأکید کرد که حفظ سلامت روانی و اجتناب از رفتارهای مخرب، حیاتی است.
انسانیت؛ مهمترین سرمایه در بحرانها
در ادامه اهمیت حفظ «انسانیت» و رفتارهای انسانگونه در شرایط سخت مورد توجه ویژه قرار گرفت. وی با تأکید بر این نکته گفت: ما در شرایط سختی قرار گرفتهایم اما باید کنار هم باشیم و از یکدیگر حمایت کنیم. رها کردن ارزشهای انسانی و دنبال منفعتطلبی یا آسیب زدن به دیگران، بدترین کاری است که میتوانیم انجام دهیم.
این روانشناس اجتماعی به مشکلات اقتصادی و اجتماعی بخشی از جامعه اشاره کرد و متذکر شد: ما میدانیم برخی افراد ترسیدهاند، برخی در شرایط بسیار دشوار بهسر میبرند؛ اما در این شرایط بحرانی، همدلی و حمایت از یکدیگر تنها راه عبور است.
آزمون بزرگ شخصیت و هویت انسانی
ایمانی این بحران را آزمونی بزرگ برای نمایش شخصیت و هویت انسانها خواند و گفت: این موقعیت فرصتی است برای نشان دادن اینکه ما چه کسانی هستیم و چه نقشی پس از پایان بحران در ذهن دیگران خواهیم داشت.
وی افزود: امیدوارم همه ما بتوانیم با رفتارهای انسانی، مهربانی و همبستگی، تصویری ماندگار و مثبت از خود بر جای بگذاریم.
وی در پایان با آرزوی سلامتی برای همه، بر اهمیت انتشار این پیامها بهمنظور تقویت امید و حمایت روانی در جامعه تأکید کرد و گفت: امیدوارم این گفتوگو بتواند کمکی باشد برای همه کسانی که در این شرایط بهدنبال آرامش و راهکارهای عملی هستند.
امید، وطنپرستی و پیروزی در مسیر بازسازی روانی و اجتماعی
در پایان باید گفت؛ بحرانها و سختیها، همچون آزمونهای بزرگ زندگیاند که هر ملتی را به چالش میکشند؛ اما آنچه که ملتها را از هم متمایز میکند، نحوه مواجهه و واکنششان به این شرایط است. در گفتوگوی دکتر محمدرضا ایمانی روشن شد که پذیرش واقعیتهای موجود و مدیریت هوشمندانه اضطراب، علاوه بر حفظ آرامش روانی، زمینهساز تقویت تابآوری فردی و جمعی است.
اما نکته کلیدیتر از همه، نقش وطنپرستی و همبستگی اجتماعی است؛ نیرویی که ما را به هم پیوند میدهد، به یکدیگر قوت میبخشد و در برابر چالشها متحد نگه میدارد. حمایت از یکدیگر و حفظ ارزشهای انسانی، همواره سنگ بنای پیروزی هر جامعهای بوده است.
امید به آینده روشن، نهتنها چراغ راه ما در این مسیر دشوار است، بلکه انگیزهای قوی برای ساختن فردایی بهتر و مقتدرتر برای وطنمان است. هرچقدر که ایمان ما به پیروزی و بازسازی افزایش یابد، به همان اندازه قدرت مقاومت و پایداریمان بیشتر خواهد شد.
پس بیایید با اتحاد و عشق به وطن، این بحران را نهتنها به پایان برسانیم، بلکه فرصتی برای تجدید قوا، بازتعریف هویت انسانی و اجتماعی خود و ساختن جامعهای پایدارتر و مقتدرتر بسازیم. این پیروزی نهتنها بازگشت به زندگی عادی است، بلکه آغاز فصلی نو از امید، رشد و شکوفایی برای همه ماست.
