در گفت‌وگو با معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان مشخص شد طی چندسال اخیر فناوری به مدد حفاظت از منطقه لشگردر از طریق دوربین‌های حرارتی، دید در شب و غیره آمده است.
منطقه حفاظت‌شده لشگردر نگینی پنهان در دل طبیعت ایران، فراتر از یک محدوده جغرافیایی، یک اکوسیستم منحصربه‌فرد و میراثی ارزشمند برای نسل‌های آینده است. این منطقه به‌واسطه دارا بودن تنوع زیستی غنی، نقش حیاتی در حفظ تعادل اکولوژیکی منطقه‌ ایفا می‌کند و به‌عنوان یک زیستگاه مهم برای گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض خطر، اهمیت مضاعفی دارد.
بنابراین حفاظت از منطقه لشگردر نه‌تنها پاسداری از گونه‌های منحصربه‌فرد جانوری مانند بز کوهی، عقاب طلایی و گونه‌های گیاهی بومی است، بلکه حفاظت از منابع آبی، خاک و جلوگیری از فرسایش آن نیز هست. طی سنوات گذشته این منطقه با داشتن مراتع حاصلخیز، نقش مهمی در تأمین معیشت جوامع محلی داشته؛ بنابراین پایداری اقتصادی و اجتماعی آن‌ها به سلامت این اکوسیستم وابسته است.
البته باید گفت متأسفانه عواملی همچون شکار غیر مجاز، تخریب زیستگاه، تغییر کاربری اراضی و آتش‌سوزی، این منطقه ارزشمند را تهدید می‌کند؛ بنابراین، ضرورت حفاظت از منطقه لشگردر به‌عنوان یک مسئولیت ملی و جمعی، بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
منطقه حفاظت‌شده لشگردر سه موقعیت کوهستانی، تپه ماهور و دشت را دربرمی‌گیرد و 11 چشمه دائمی به نام‌های «قمشلی»، «کُله‌بید»، «دره غار»، «سی‌یک»، «گیچک»، «اوضامن»، «سلطان‌آباد»، «اوزون‌دره»، «چشمه نثار»، «چشمه‌ نقلی» و «پیرمهدی» را در خود جای داده که طراوت و شادابی را به منطقه هدیه داده‌اند.
از طرفی 16 روستا در اطراف منطقه حفاظت‌شده لشگردر وجود دارند که شامل «ازناو»، «سلطان‌آباد»، «قلعه‌ جوزان»، «پیرخداوردی»، «چشمه قاضی»، «جوزان»، «جوراب»، «ازناوله»، «احمدیه»، «میشن»، «کمازان»، «زنگنه سفلی و علیا»، «احمد روغنی» و «کساوند» هستند؛ این روستاها در محدوده مرزی این منطقه قرار گرفته‌اند و سه روستای «جوزان»، «پیرخداوردی» و «قلعه جوزان» در داخل محدوده منطقه حفاظت‌شده قرار دارند.
البته همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، منطقه حفاظت‌شده لشگردر ملایر دارای تنوع گیاهی و جانوری زیادی است؛ به‌طوری‌که 226 گونه گیاهی متعلق به 184 جنس و 43 خانواده در آن تاکنون شناسایی شده‌ است و 75 گونه پرنده و 18 گونه پستاندار نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.
این منطقه حفاظت‌شده با وسعت بیش از 16 هزار هکتار به‌‌دلیل اینکه زیستگاه پرندگان و جانوران بسیاری است؛ سال 1363 بنا به ظرفیت‌ها به‌عنوان «منطقه شکار ممنوع» و در سال 1369 به‌عنوان «منطقه‌ حفاظت‌شده» اعلام شد تا از آسیب‌هایی که منشأ انسانی دارند، جلوگیری شود.
حال به‌واسطه ظرفیت‌های بکر و طبیعی و گونه‌های جانوری و تنوع گیاهی و زیستی، طی چندسال اخیر سازمان حفاظت محیط زیست بر آن شد تا با نصب و راه‌اندازی سیستم پایش هوشمند، به‌طور کامل حفاظت از منطقه لشگردر را انجام دهد تا سختی‌های حفاظت به جهت صعب‌العبور بودن این مناطق، آسان‌تر و عرصه برای متخلفان تنگ‌تر شود؛ بنابراین با توجه به اهمیت حفاظت از این‌گونه مناطق، بر آن شدیم تا با مهدی صفی‌خانی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان، در ارتباط با چگونگی اقدامات حفاظتی گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان با بیان اینکه در بحث اقدامات حفاظتی که طی یکی دو سال گذشته در منطقه حفاظت‌شده لشگردر انجام شده باید بگویم مهم‌ترین کار نصب دوربین‌های پایش تصویری است، اظهار کرد: علاوه‌بر این، تجهیز منطقه به دوربین‌ها حرارتی نیز از دیگر کارهای صورت‌گرفته جهت حفاظت بیشتر است.
مهدی صفی‌خانی ادامه داد: درواقع افزون‌بر حفاظت فیزیکی که توسط محیط‌بانان در منطقه درحال انجام است، از آنجایی که این منطقه به‌لحاظ وسعت بزرگ‌ترین منطقه حفاظت‌شده در استان است، اجرا و نصب چنین تجهیزاتی ضروری بود.
وی ابراز کرد: نکته این است که بنا به وسعت، منطقه دارای دو پاسگاه حفاظتی بوده و این درحالی است که ما در سایر مناطق تنها یک پاسگاه داریم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان با تأکید بر اینکه یقیناً نصب 6 دوربین پایش در حفاظت بیشتر و بالا بردن امنیت منطقه تأثیرگذار است، اذعان کرد: علاوه‌بر این دوربین‌های دیده‌بان و حرارتی نیز تجهیزاتی هستند که در اختیار مدیریت منطقه قرار دارد.
صفی‌خانی ادامه داد: طی چندسال اخیر پاسگاه محیط‌بانی شهیدیاری به دوربین‌های حرارتی دید در شب تجهیز و دوربین‌های مداربسته در ارتفاعات منطقه نصب شد که این اقدام در برخورد لحظه‌ای با تخلفات کمک شایانی به ما می‌کند.
وی با اشاره به اینکه در منطقه لشگردر بنا به حفاظت مداوم و جلوگیری از چرای دام در سال‌های غیر خشک‌سالی پوشش گیاهی موجود شرایط مناسبی را در مقایسه با مناطق اطراف این منطقه دارد، گفت: درصورت امکان ارتقای لشگردر، مقدمات آن فراهم است.
صفی‌خانی با تأکید بر اینکه در مباحث مرتبط با حفاظت اکوسیستمی منطقه نیز باید بگویم با توجه به جمعیت زیاد حیات وحش در منطقه طبیعتاً میزان حفاظت نیز با دیگر مناطق متفاوت است، اظهار کرد: بر این اساس ما ناچاریم با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر، اقداماتی را در این زمینه در دستور کار قرار دهیم.
وی ادامه داد: در این ارتباط طی سال جاری در بحث تأمین آب مورد نیاز منطقه با چالش مواجه بودیم، اما با تلاشی که همکاران من داشتند، توانستیم از طریق آب‌رسانی این مشکل را تاحدودی مدیریت کنیم که بتوانیم از بحران بگذریم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان خاطرنشان کرد: البته در سنوات قبل نیز پمپاژ به منطقه را داشتیم، اما بنا به اینکه خشک‌سالی فصلی نیز زودتر شروع شد، این مهم با جدیت بیشتری درحال انجام است.
وی در پاسخ به این سؤال که در بحث تأمین علوفه نیز در منطقه اقداماتی صورت پذیرفته است؟ گفت: خیر، مگر اینکه شرایط خاصی ایجاد شود؛ ما سعی می‌کنیم در این بحث کمترین ورود را داشته باشیم و درعین‌حال به کسی هم انجام این کار را توصیه نمی‌کنیم.
این مقام مسئول با اشاره به وضعیت کنونی اکوسیستمی حیات وحش در منطقه لشگردر، افزود: این منطقه به‌لحاظ دارا بودن انواع مختلفی از حیات وحش، یکی از مناطق بکر و مطلوب استان به حساب می‌آید که درعین‌حال دارای قابلیت‌های خاصی است.
صفی‌خانی ادامه داد: البته نباید از این نکته غافل شد که بنا به شرایط محیطی، این اکوسیستم نیز دچار تحول می‌شود.
وی با بیان اینکه یقیناً مباحثی همچون بحران‌های محیطی بر حیات وحش تأثیرگذار خواهند بود، تشریح کرد: برای مثال بحران خشک‌سالی ممکن است بر حیات وحش منطقه تأثیرگذار باشد و درواقع نمی‌توان منکر این تغییرات بود.
مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، فلسفه مناطق حفاظت‌شده صیانت از تنوع زیستی و گونه‌های شاخص است، البته در سایه حفاظت از این گونه‌های شاخص، بر سر دیگر گونه‌های موجود در چنین محدوده‌ای نیز چتر حمایت افکنده می‌شود؛ بنابراین انجام اقدامات حفاظتی بر پایه فناوری از سوی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان برای منطقه لشگردر طی چندسال اخیر، ستودنی است، اما هنوز مباحثی همچون برداشت از معادن در این‌گونه مناطق پابرجا است، درحالی که انجام یک‌سری اقدامات به‌دلیل حمایت قانون از این مناطق ممنوع و یک‌سری اقدامات محدود هستند.
با این وجود در بسیاری از موارد تناقضات قانونی وجود دارد و درنتیجه این تناقضات قانونی و قدرت برخی سازمان‌ها، شاهد ناکارآمدی سازمان محیط زیست هستیم.
بنابراین به نظر می‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست باید نقش «وتوکننده» داشته باشد؛ برای مثال یک منطقه محافظت‌شده‌ای را درنظر داشته باشید که ممنوعیت کاربری معدن و پروژه‌های توسعه‌ای دارد، اما قدرت سازمان حفاظت محیط زیست برای تصمیم‌گیری نهایی درباره کاربری این منطقه در کمیته در حد یک رأی است، درصورتی که سازمان حفاظت محیط زیست باید وتوکننده و تعیین‌کننده باشد.
اصولاً گزارش‌ها حاکی از آن هستند که بسیاری از پروژه‌ها اول بودجه‌های مورد نیاز را تأمین می‌کنند و درنهایت به دنبال مجوز محیط زیست می‌روند! بنابراین در این‌گونه موارد ارتقای حفاظت از طریق فناوری، تاحدودی بی‌معنی است؛ چراکه در پی فعال شدن معادن بخش اعظمی از اراضی زیر پوشش در این مناطق بلعیده می‌شوند، پس باید برای این تناقضات قانونی چاره‌جویی کرد.