آتش‌سوزی‌های جنگل‌های زاگرس علل متعددی دارد که شامل عوامل طبیعی و انسانی می‌شود. از مهم‌ترین علل طبیعی می‌توان به تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی و فعالیت‌های انسانی مانند روشن کردن آتش برای مصارف مختلف و سهل‌انگاری در خاموش کردن آتش، تخریب جنگل‌ها و جنگل‌زدایی اشاره کرد.
علاوه بر این، کمبود امکانات و تجهیزات برای مهار آتش‌سوزی و همچنین ناهماهنگی بین دستگاه‌های مسئول نیز در گسترش آتش‌سوزی و افزایش خسارات ناشی از آن مؤثر است.
آتش‌سوزی‌های جنگلی آسیب‌های جدی به محیط زیست، سلامت انسان و اقتصاد وارد می‌کنند. این آسیب‌ها شامل تخریب زیست‌بوم، از دست رفتن تنوع زیستی و آلودگی هوا می‌شوند.
خسارات مالی سنگین به خانه‌ها، مزارع و سایر اموال، آوارگی افراد از خانه‌های خود، تأثیر منفی بر معیشت و به تبع آن کاهش تولید و درآمد گردشگری، افزایش هزینه‌های مربوط به مهار آتش، بازسازی مناطق آسیب‌دیده و جبران خسارات همچنین به خطر افتادن سلامتی انسان‌ها از دیگر آسیب‌های آتش‌سوزی به‌شمار می‌رود.
با توجه به اهمیت موضوع و گرم شدن هوا و وقوع آتش‌سوزی‌ در جنگل‌ها و مراتع با عضو هیئت‌مدیره مؤسسه مطالعات و توسعه محیط زیست آب و کشاورزی آکام و فعال محیط زیست گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
پدرام جدی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه تأثیر مستقیم آتش‌سوزی بر زیست‌بوم چیست؟ گفت: با این اتفاق گیاهان یک‌ساله و چندساله که منبع غذایی برخی از حیات وحش آن زیست‌بوم است از بین رفته و وقتی جاندار خوراکش را از دست بدهد، به‌ناچار برای یافتن غذا از محدوده زندگی خود خارج شده و مشکلات دیگری را همچون اینکه در جاده‌ها به‌واسطه تصادف یا شکار از بین برود، ایجاد می‌کند.
وی به فراهم شدن بستر فرسایش خاک بر اثر از بین رفتن گیاهان اشاره کرد و افزود: فرسایش خاک دو وجهه دارد که اثراتش در آینده معلوم می‌شود. مشکل نخست ریزگردها است، با تغییر جریان هوا در سطح محلی یا منطقه‌ای، شاهد ریزگرد و گرد و غبار و با نخستین بارش باران شاهد جاری شدن رواناب و فرسایش خاک خواهیم بود، خاک حاصلخیز که در مراتع و جنگل‌ها باید پوشش مجدد رشد گیاهان باشد و زیست‌بوم را ادامه دهد، کارکردهایش را از دست داده و وارد رودخانه‌ها و سدها می‌شود.
وی در ادامه معضلات ناشی از آتش‌سوزی را اینگونه بیان کرد که دمای هوا در آن منطقه افزایش یافته و دی اکسید کربن حاصل از دود، حیات وحش را تحت تأثیر قرار داده و منابع آبی سطحی را آلوده و از حالت ارزشمندی خارج می‌کند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه میزان قابل برگشت بودن گونه‌های گیاهی و جانوری که از بین رفته‌اند، چقدر است؟ اذعان کرد: به عوامل مختلفی ازجمله شدت آتش‌سوزی، نوع گونه‌ها و شرایط محیطی پس از آتش‌سوزی بستگی دارد. در شمال کشور با توجه به رطوبت موجود گونه‌های گیاهی می‌توانند به سرعت خودشان را بازیابی کنند، ولی در جنگل‌های زاگرس که رطوبت کم است اگر درخت بلوطی با 100 سال قدمت از بین برود، 100 سال زمان نیاز دارد که بتواند مجدد به آن ابعاد برسد.
این فعال حوزه کشاورزی با ابراز اینکه بازگشت طبیعت به شرایط قبل خود بدون دخالت انسان‌ها، بسیار زمان‌بر است عنوان کرد: مراتع ما اینگونه است که طی چند سال یک نوع گیاهانی ایجاد می‌شوند و بعد از گذشت زمان، گیاهان دیگری مستقر می‌شوند و این توالی تکرار می‌شود. یعنی با فرض اینکه همه شرایط اقلیمی مهیا باشد اگر پوششی در منطقه از بین برود باید گیاهان پایین زنجیره از نو کاشته شوند، پس انسان‌ها باید با برخی قوانین، محدودیت‌ها و ساز و کارها، شرایط را برای بازگشت دوباره طبیعت به حالت عادی خود تسهیل کنند.
جدی منشأ و هدف آتش‌سوزی‌ها در مناطق مختلف را تأمین ذغال، تصرف اراضی، درگیری با نهادهای دولتی و... اعلام کرد و گفت: ما باید این دلایل را شناسایی کنیم تا دستگاه‌های متولی مبتنی بر این مسائل برنامه داشته باشند بی‌برنامگی و تکرار چرخه، تمام زنجیره تأمین را تحت تأثیر قرار داده و به نابودی آن منجر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه آتش‌سوزی علاوه بر تخریب محیط زیست و طبیعت اثرات منفی دیگری نیز دارد خاطرنشان کرد: محیطی که تأمین‌کننده معیشت برخی افراد است اگر از دست برود، مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی امنیتی را در پی خواهد داشت که باید به آن توجه شود.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا نقشه یا پایگاه داده‌ای برای پیش‌بینی آتش‌سوزی وجود دارد؟ گفت: بله داده‌هایی وجود دارند که از اطلاعات ماهواره‌ای و سنجش از دور برای شناسایی مناطق مستعد آتش‌سوزی و پیش‌بینی احتمال وقوع حریق استفاده می‌کنند. همچنین تعدد آتش‌سوزی در سالیان متمادی و اصطلاحاً نقاط داغ و اینکه احتمال آتش‌سوزی در چه مناطقی بیشتر است را مشخص کرده است.
نویسنده و فعال حوزه کشاورزی درخصوص اینکه آتش‌سوزی به دو منبع مهم اکسیژن و ماده اولیه نیاز دارد گفت: ماده اولیه یعنی علفزار، مرتع و درخت خشک و متراکم. سال‌هایی که بارش باران، دمای هوا، رطوبت خاک و هوا مطلوب باشد سطح پوشش گیاهی قابل توجهی داریم و معمولاً گیاهان بعد از سه، چهار ماه خشک می‌شوند و شرایط برای آتش‌سوزی فراهم است؛ بنابراین لازم است در منطقه‌ای که احتمال آتش‌سوزی بالا است با آتش‌بر یا کارهای فنی دیگر مدیریت شود.
جدی مطرح کرد: دغدغه ما شناسایی آتش‌سوزی نیست چراکه بلافاصله با مشاهده دود متوجه آن می‌شویم، همچنین مدل‌سازی می‌تواند به‌واسطه شیب منطقه، جهت و حرکت باد مشخص کند که مسیر حرکت آتش به کدام سمت خواهد بود؛ بنابراین با توجه به پیش‌بینی‌ها می‌توانیم برخی اقدامات را در نظر بگیریم.
وی در ادامه از وجود چالش در بسیج سریع دستگاه‌ها و امکانات خبر داد و افزود: در سطح ملی و استانی باید یک گروه و ستاد داشته باشیم که با برنامه و سریع به قضیه ورود کنند چراکه مقابله با آتش یک کار فرادستگاهی است و نیاز به همکاری و هماهنگی بین تخصص‌ها و بخش‌های مختلف دارد. لازم است مجموعه استانداری و اداره کل بحران آن را مدیریت کنند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چگونه می‌توان مشارکت مردم را در پیشگیری از آتش‌سوزی افزایش داد؟ اظهار کرد: باید به مردم حق داد که از زیست‌بوم نفعی ببرند، این حس و هویت را برایشان ایجاد کنیم که این زیستگاه متعلق به شماست و به زندگی شما گره خورده. قبل از اینکه دچار بحران شویم آن‌ها را مشارکت دهیم؛ یعنی نخبگان و گروه‌های مرجع روستاها را در مرحله تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی درگیر کنیم.
وی در پایان سخنان خود با این پیشنهاد که حفاظت از برخی مناطق را به مردم بسپاریم خاطرنشان کرد: یک دستگاه متولی باید ایجاد شود که بتواند با مردم تعامل برقرار کرده و با این نگاه که حفاظت از جنگل به حفاظت از زندگی شما مرتبط است آن‌ها را در اجرا و مدیریت برنامه‌ها سهیم کند.
آتش‌سوزی یک فاجعه بالقوه است که می‌تواند خسارات مالی و جانی فراوانی به همراه داشته باشد، از این رو توجه به آن و پیشگیری از آن از اهمیت بالایی برخوردار است. آتش‌سوزی‌ها می‌توانند در هر مکان و زمانی رخ دهند و تأثیرات مخربی بر زندگی افراد و جوامع داشته باشند.
حیات و زندگی موجودات روی زمین به حیات منابع طبیعی گره خورده به همین خاطر خسارات ناشی از آتش‌سوزی در منابع طبیعی با ابعاد گوناگون، محدوده وسیعی در سطح کشور حتی جهان را دربرمی­گیرد و مسئله بسیار جدی و حائز اهیمت است؛ بنابراین از تمام افراد عادی حتی عشایر و مسئولان از بالاترین تا پایین رده انتظار می‌رود از کنار این موضوع ساده و سهل‌انگارانه گذر نکنند. باید هم و غم همگی بر حفظ و حراست از این منبع خدادادی معطوف باشد.