تیرماه سال 99 بود که مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: نهاوند با تولید بیش از 12 هزار تُن گشنیز، وارد بازار بورس می‌شود.
حسین زینلی با اشاره به اینکه شهرستان نهاوند با بیش از 6 هزار هکتار سطح زیر کشت گیاه دارویی و خوراکی گشنیز رتبه نخست تولید این محصول را در کشور به خود اختصاص داده است، ابراز کرد: ضروری است این موضوع در ابتدا ویژندسازی و بعد وارد بازار بورس محصولات کشاورزی شود.
وی با بیان اینکه سطح زیر کشت گیاهان دارویی در کشور 228 هزار هکتار است، ادامه داد: 580 میلیون دلار، میزان صادرات گیاهان دارویی در سال گذشته بوده که بخشی از آن مربوط به گشنیز نهاوند است.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه گشنیز نهاوند از مرغوبیت خاصی در کشور برخوردار است، اظهار کرد: به دنبال ویژندسازی و ثبت جهانی آن به نام نهاوند هستیم.
زینلی با بیان اینکه از این به بعد نهاوند باید به آزمونه تولید و صادرات گشنیز کشور تبدیل شود و تولید بذر بوجاری و با کیفیت نیز باید در نهاوند انجام گیرد و تلاش می‌کنیم با ایجاد زنجیره ارزش گیاهان دارویی ضمن افزایش میزان کشت آن‌ها زمینه تولید بذر را ارتقا دهیم، خاطرنشان کرد: ایجاد صنایع تبدیلی و بازار فروش برای گیاهان دارویی به‌خصوص گشنیز نهاوند، از دیگر رویکرد‌های وزارت جهاد کشاورزی است؛ بنابراین به دنبال راه‌اندازی سامانه جامع بازار گیاهان دارویی ایران در بازار بورس هستیم.
اما بعد از گذشت چندسال، با وجود مطرح کردن این موارد و دادن وعده‌ها، هنوز خبری از بورسی شدن این محصول نیست؛ البته طی چندسال اخیر یک سرمایه‌گذار به‌نام مهدی حسن‌خانی، مدیرعامل شرکت «کشت و صنعت کارن حسن‌خانی»، کشاورز و صادرکننده پیشگام گشنیز در نهاوند در بخش خصوصی تلاش‌هایی در این زمینه داشته است، اما گویی این تلاش‌ها نیز راه به جایی نبرده است. بر این اساس و با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی با وی ترتیب دهیم و به شرایط فعلی تولید و صادرات و نیز چرایی عدم توفیق در بورسی کردن این محصول بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیرعامل شرکت «کشت و صنعت کارن حسن‌خانی» با اشاره به سبقه خود در عرصه کشت و صادرات گشنیز، گفت: حدود 20 سال است در حوزه کشت گیاهان دارویی فعالیت دارم و از حدود چهار الی پنج سال گذشته علاوه‌بر کشت این محصولات، در زمینه صادرات به کشورهای همسایه نیز کار می‌کنم.
مهدی حسن‌خانی با اشاره به سطح زیر کشت گشنیز تحت مدیریت این شرکت که درحال حاضر حدود 400 هکتار است، عنوان کرد: به‌طور مستقیم در سال حدود یک‌هزار تُن گیاه دارویی تولید می‌کنیم.
وی خاطرنشان کرد: البته ما علاوه‌بر کشت مستقیم، کشت قراردادی نیز با کمک کشاورزان طرف قرارداد، انجام می‌دهیم؛ درعین‌حال از سوی وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان مجری کشت قراردادی گیاهان دارویی در سطح کشور فعالیت کرده و برای توسعه این کشت از اعتبارات دولتی نیز بهره‌مند شده‌ایم.
حسن‌خانی با اشاره به چرایی لزوم ورود گشنیز به بازار بورس، تشریح کرد: ورود گشنیز به بورس می‌تواند انگیزه کشاورزان را برای ادامه کشت در سال‌های آینده افزایش دهد؛ چراکه امروز یکی از مشکلات اساسی، نبود قیمت‌گذاری شفاف و مشخص است که باعث می‌شود خریدوفروش به‌صورت نامنظم و با قیمت‌های متفاوت انجام شود.
وی با مقایسه کیفیت گشنیز ایران با استانداردهای جهانی، تصریح کرد: محصول کشور ما ازنظر کیفیت و مواد مؤثره در سطح بسیار خوبی قرار دارد؛ بنابراین اگر بتوانیم آن را در بازارهای بین‌المللی عرضه کنیم، می‌توانیم از این مزیت برای افزایش سودآوری بهره ببریم.
مدیرعامل شرکت کشت و صنعت کارن حسن‌خانی افزود: درواقع ورود گشنیز به بورس می‌تواند در این مسیر بسیار مؤثر باشد و کشاورزان را به تولید بیشتر و باکیفیت‌تر ترغیب کند.
حسن‌خانی در پاسخ به اینکه میزان تولید گشنیز در استان همدان چقدر است؟ عنوان کرد: میزان تولید سالیانه گشنیز در استان همدان بین هفت تا 12 هزار تُن متغیر است که بسته به شرایط آب‌وهوایی و میزان بارندگی سالانه، تغییر می‌کند.
وی با اشاره به شرایط بسته‌بندی و صادرات این محصول در بازارهای جهانی، بیان کرد: متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم بسته‌بندی‌های استاندارد و در سطح بین‌المللی ایجاد کنیم؛ بنابراین بیشتر صادرات ما به‌صورت فله‌ای انجام می‌شود که این موضوع کاهش ارزش‌افزوده محصول را در پی خواهد داشت.
حسن‌خانی با تأکید بر اینکه عمده محصول تولیدشده در استان صادر می‌شود، گفت: در پاسخ به این سؤال که آیا صادرات به‌صورت سنتی انجام می‌شود و یا فرآوری‌شده است، باید بگویم محصولات ما بیشتر به‌صورت بسته‌بندی‌های سنتی صادر می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه کشورهای دیگر روی محصولات تولیدشده در ایران کار فرآوری و بسته‌بندی خاص انجام داده و ارزش‌افزوده بیشتری را برای خود رقم می‌زنند، تشریح کرد: یقیناً این فرایند درخور محصولات با کیفیت ما نیست.
مدیرعامل شرکت کشت و صنعت کارن در واکنش به این سؤال که موانع ورود این محصول به بورس چیست؟ گفت: مهم‌ترین موضوع، عدم توجه و نبود همت در مسئولان استانی و حتی کشوری به این مسئله بوده؛ این درحالی است که به‌ نظر می‌رسد مسئولان می‌بایست به این داشته توجهی ویژه داشته و از طریق برگزاری و برپایی همایشی تخصصی با حضور فعالان این عرصه، برای ترویج این محصول در کشور تلاش بیشتری را به‌کار گیرند.
وی با بیان اینکه من درحال حاضر به کشورهای حاشیه خلیج فارس و نیز کشورهایی همچون هند، پاکستان و بخشی از اروپا صادرات محصول دارم، گفت: برای صادرات به کشورهای اروپایی از بسته‌بندی‌های خاص که در استان زیرساخت آن فراهم است، استفاده می‌کنم.
حسن‌خانی با بیان اینکه با وجود ظرفیت تولید باکیفیت هنوز ویژند ملی قوی‌ای در زمینه صادارات گشنیز نداریم، خاطرنشان کرد: البته امیدواریم در آینده بتوانیم جایگاه بهتری برای ویژندهای ایرانی در بازارهای جهانی ایجاد کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که ورود گشنیز به بورس چه تأثیری در بهبود شرایط فروش و قیمت‌گذاری خواهد داشت؟ گفت: امروز یکی از مشکلات اساسی گشنیز نهاوند، ورود تجار خارجی و خرید مستقیم محصول از کشاورزان با قیمت‌های پایین است. درحالی که اگر در بورس عرضه شود، می‌توان قیمت مناسبی برای کشاورزان تعیین و از سوء استفاده واسطه‌ها جلوگیری کرد؛ بنابراین به نظر من حداقل باید چیزی بین 30 تا 40 درصد بازار گشنیز در بورس شکل بگیرد تا بتوان از این فرصت درخصوص قیمت گذاری درست استفاده کرد.
این صادرکننده گشنیز افزود: همچنین، این کار باعث شفافیت در معاملات، کاهش تقلب و افزایش امنیت مالی کشاورزان شده و درعین‌حال امکان دریافت وجوه حاصل از فروش به‌صورت ارزی را فراهم می‌کند که مزیت بزرگی برای کشاورزان این محصول خواهد بود.
مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، هنوز نتوانستیم از ظرفیت تولید گشنیز در مسیر توسعه شهرستان نهاوند و استان در نبود همت و پیگیری از سوی مدیران استانی و کشوری در مواردی همچون ورود به بورس، بهره‌ای ببریم و این درحالی است که چندی پیش شهبازی، مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی استان خبر از پیگیری ثبت جهانی این محصول در فائو داد و عنوان کرد: برای استفاده حداکثری از ظرفیت تولید این محصول طی سال‌های اخیر، تلاش کرده‌ایم که پرونده آن را تکمیل و برای ثبت جهانی به فائو ببریم که درصورت تأیید نهایی، برنامه‌هایی برای توسعه فرآوری، بسته‌بندی و صادرات گشنیز در سطح بین‌المللی اجرا خواهیم کرد.
البته کارهای دیگر نیز در دستور کار بود که یکی از آن‌ها حوزه تحقیقات کشاورزی و پژوهش روی بذر گشنیز بود که با وجود زمان‌بر بودن، جهاد کشاورزی به دنبال آن بود که سریع‌تر در این زمینه نیز به نتیجه برسد و درعین‌حال طبق گفت‌وگویی که پیش‌تر با معاون امور باغبانی داشتیم، درحال رایزنی برای واردات بذرهای باکیفیت از سایر کشورها نیز بودند تا در قالب کشاورزی قراردادی در نهاوند استفاده شود.
جالب‌تر اینکه در حوزه ورود مکانیزاسیون به حوزه کاشت و داشت این محصول نیز تلاش‌هایی در دستور کار بود؛ به این معنا که با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و شرکت‌های سازنده ماشین‌آلات، ضریب مکانیزاسیون در کشت و برداشت گشنیز افزایش یابد، حال آنکه این اقدامات به کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری کمک خواهد کرد.
اما گویی تمامی این کارها در حد حرف بوده است و خبری از پیگیری نیست! در غیر این صورت امسال باید روش کاشت، داشت و فروش محصول گشنیز رنگ و بویی دیگر به خود می‌گرفت.

طاهره ترابی مهوش