انگور، این میوه خوش‌طعم و پرخاصیت که از دیرباز در سفره‌های ایرانی جایگاهی ویژه داشته، نه‌تنها در فرهنگ غذایی بلکه در منابع طب سنتی نیز به‌عنوان «گوهر سلامتی» شناخته می‌شود. کارشناسان طب سنتی بر این باورند که انگور با مزاجی گرم و تر، از قدیم برای تقویت بدن، پاکسازی خون و حتی درمان برخی بیماری‌ها توصیه شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در متون کهن، به‌ویژه در آثار حکمایی همچون بوعلی سینا و زکریای رازی، انگور جایگاه ویژه‌ای دارد و از آن به‌عنوان میوه‌ای «حیات‌بخش» یاد شده است.
در کنار انگور، آبغوره (فرآورده‌ای حاصل از انگور نارس) نقشی متفاوت اما مکمل در سبد درمان‌های سنتی ایفا می‌کند. بررسی‌های تاریخی حاکی از آن است که آبغوره با طبعی سرد و خشک، در طب سنتی به‌عنوان «متعادل‌کننده حرارت بدن» شناخته می‌شود و برای کاهش حرارت کبد، کنترل صفرا و حتی کمک به هضم غذا توصیه شده است. گزارش‌ها تأکید می‌کند که این چاشنی پرمصرف، فراتر از طعم‌دهی به غذا، سابقه‌ای طولانی در نسخه‌های درمانی داشته و همچنان در سبک زندگی ایرانیان حضور پررنگی دارد.
کارشناسان می‌گویند مصرف اصولی انگور و آبغوره، به‌ویژه در فصول و مزاج‌های مناسب، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی ایفا کند. به اعتقاد حکمای طب سنتی، انگور نمادی از «غذا و دوا» است و آبغوره «چاشنی درمانی» که هر دو در کنار یکدیگر، بخشی از میراث ارزشمند پزشکی ایرانی ـ اسلامی را تشکیل می‌دهند.
به همین منظور به سراغ رئیس انجمن علمی طب سنتی همدان رفته و با وی گفت‌وگوی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید؛
دکتر مامک هاشمی در مصاحبه با خبرنگار سپهرغرب با تأکید بر اینکه انگور قند زیادی دارد، اظهار کرد: افرادی که قند خون بالا دارند، مبتلا به بیماری دیابت هستند یا اضافه وزن دارند، در مصرف انگور احتیاط و میزان مصرف خود را مدیریت کنند.
وی افزود: مصرف انگور در معده‌های ضعیف و حتی استفاده زیاد آن در معده‌های سالم می‌تواند موجب نفخ شود. با این حال، انگور به‌دلیل طبع گرم و تر، یکی از بهترین میوه‌ها با خواص تغذیه‌ای بسیار زیاد به‌شمار می‌رود.
*جایگاه آبغوره در طب سنتی
رئیس انجمن علمی طب سنتی همدان با اشاره به باورهای رایج درباره آبغوره تصریح کرد: بر اساس منابع معتبر طب سنتی ایرانی، مصرف آبغوره در درمان چربی خون و کبد چرب هیچ جایگاهی ندارد و حتی ممکن است مشکل را بدتر کند. برخی افراد در مصرف آبغوره زیاده‌روی کرده و آن را به عنوان یک نوشیدنی به‌تنهایی استفاده می‌کنند. این در حالی است که باور به مفید بودن آبغوره برای کاهش چربی خون اشتباه است.
هاشمی خاطرنشان کرد: بالا بودن چربی خون یک تشخیص پزشکی مدرن است که تنها در چند سال اخیر با کمک ابزارهای آزمایشگاهی شناسایی شده، چنین اختلالی اصلاً در طب ایرانی تعریف نشده که درمان مشخصی برای آن ذکر شده باشد، چه برسد به اینکه آبغوره یا هر چیز دیگری به عنوان درمان آن مطرح شود.
*استفاده درست از غوره و فرآورده‌های آن
وی ادامه داد: به‌طور کلی در طب ایرانی مصرف میوه‌های کال و نارس توصیه نمی‌شود؛ به همین دلیل غوره به‌عنوان یک میوه روزانه استفاده نمی‌شود و بیشتر نقش چاشنی در غذاها را دارد،چه به‌صورت خود غوره که در غذا پخته و چه به‌صورت آبغوره که به غذا اضافه می‌شود.
وی افزود: شربت غوره که از ترکیب آبغوره، کمی شکر و آب تهیه می‌شود، یک نوشیدنی بسیار مفید برای رفع تشنگی در فصل تابستان است و برای کاهش حرارت بدن کاربرد دارد.
*تفاوت طبع غوره و انگور
این متخصص طب سنتی توضیح داد: غوره و انگور مراحل مختلف رشد یک میوه هستند. غوره، انگور خام است و طبعی سرد و خشک دارد، در حالی که انگور طبع گرم و تر دارد. به همین دلیل غوره یک چاشنی مناسب برای غذاهای تابستانی، به‌ویژه برای افراد گرم‌مزاج و کسانی که دچار بیماری‌های ناشی از سوءمزاج گرم هستند، محسوب می‌شود.
*فرآورده‌های انگور؛ کشمش، مویز و شیره
دکتر هاشمی یادآوری کرد: در فصولی که انگور تازه در دسترس نیست، می‌توان از فرآورده‌های آن مانند کشمش، مویز و شیره انگور استفاده کرد. مویز کشمشی است که از انگور هسته‌دار تهیه می‌شود و معمولاً این سؤال برای مردم پیش می‌آید که هسته‌های آن را بخورند یا نه. خوردن چند دانه از هسته انگور یا مویز ممنوع نیست، اما مصرف زیاد آن توصیه نمی‌شود.
وی با تأکید بر ارزش غذایی بالای انگور و فرآورده‌هایش گفت: انگور و فراورده‌هایش خونساز، چاق‌کننده و گرم‌کننده بدن هستند. همچنین مویز و کشمش برای تقویت معده بسیار مفیدند و اگر صبح ناشتا مصرف شوند، می‌توانند مشکلات مختلف معده را اصلاح کرده و صفرای اضافه و بلغم اضافی را پاکسازی کنند.
انگور و آبغوره، دو فرآورده پرمصرف و محبوب در سبد غذایی خانواده‌های ایرانی، از دیرباز به‌عنوان منابعی سرشار از ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات مفید شناخته می‌شوند؛ با این حال، کارشناسان تغذیه هشدار می‌دهند که مصرف بیش از حد هر یک از این دو ماده می‌تواند به مشکلاتی برای سلامت بدن منجر شود.
بر اساس گزارش‌های علمی، انگور تازه سرشار از ویتامین C، پتاسیم و پلی‌فنول‌هاست و نقش مهمی در کاهش التهاب، بهبود گردش خون و پیشگیری از برخی بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها دارد. اما قند طبیعی بالا در انگور، به‌ویژه برای افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که اضافه‌وزن دارند، یک نگرانی جدی محسوب می‌شود. مصرف بی‌رویه این میوه می‌تواند به افزایش قند خون و حتی چاقی منجر شود.
در سوی دیگر، آبغوره که از آب‌گیری انگور نارس به‌دست می‌آید، به‌دلیل اسیدی بودن و دارا بودن ترکیبات قابض، به بهبود هضم غذا، کاهش اشتها و کنترل چربی خون کمک می‌کند. با این حال، اسید بالا در آبغوره در صورت مصرف مکرر و افراطی می‌تواند به تحریک معده، آسیب مینای دندان و حتی تشدید مشکلات گوارشی در برخی افراد بینجامد.
کارشناسان توصیه می‌کنند مصرف انگور برای کودکان، سالمندان و ورزشکاران مفید است؛ اما باید با مدیریت مقدار و در نظر گرفتن شاخص قند خون انجام شود. آبغوره بهتر است به‌عنوان چاشنی و در مقادیر متعادل استفاده شود و مصرف آن به‌ویژه برای افرادی با زخم معده یا رفلاکس محدود گردد. رعایت تنوع غذایی و پرهیز از جایگزینی کامل این محصولات به‌جای سایر میوه‌ها یا چاشنی‌ها ضروری است.
به گفته متخصصان تغذیه، کلید بهره‌مندی از فواید انگور و آبغوره، رعایت اصل تعادل است؛ زیرا همان‌طور که افراط در مصرف می‌تواند زیان‌آور باشد، حذف کامل این مواد نیز ممکن است بدن را از ترکیبات مفید و مغذی آن‌ها محروم کند.
انگور و آبغوره هر دو جایگاه ارزشمندی در رژیم غذایی سنتی و مدرن ایرانی دارند، اما مانند هر ماده خوراکی دیگری، بهره‌برداری درست از خواص آن‌ها در گرو مصرف متعادل، آگاهانه و مطابق با شرایط فردی است.