تابستان، فصلی که همواره نویدبخش تجدید قوا و تجربه‌های تازه است، با گرمای دل‌نشین و روزهای بلند خود، میل به سفر و گریز از روزمرگی را در دل‌ها زنده می‌کند. این تمایل فزاینده به سفر در ماه‌های گرم سال، نه‌تنها در میان خانواده‌هایی که به دنبال خاطره‌سازی در تعطیلات فرزندانشان هستند دیده می‌شود، بلکه در بین جوانان و حتی افراد مسن نیز که فرصتی برای کشف مقاصد جدید و شرکت در رویدادهای فصلی می‌یابند، به‌چشم می‌آید. افزایش چشمگیر تقاضا برای رزرو اقامتگاه‌ها، بلیط‌های هواپیما و قطار، و همچنین تورهای گردشگری داخلی و خارجی، گواه این مدعاست که تابستان به‌معنای واقعی کلمه، فصل سفر است.
یکی از دلایل اصلی این افزایش سفر در تابستان، همزمانی آن با تعطیلات مدارس و دانشگاه‌هاست که فرصتی بی‌بدیل برای خانواده‌ها فراهم می‌آورد تا بدون دغدغه تحصیلی، برنامه‌ریزی سفر کنند. علاوه بر این، شرایط آب‌وهوایی مطلوب در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه مناطق ساحلی و ییلاقی، سفر را دلپذیرتر می‌کند. رویدادهای متنوع و جشنواره‌های تابستانی نیز نقش پررنگی در جذب گردشگران ایفا می‌کنند. از کنسرت‌های فضای باز گرفته تا نمایشگاه‌های محلی و بازارهای فصلی، هر یک به‌نوعی انگیزه‌ای برای سفر و تجربه فرهنگ‌های متفاوت به‌شمار می‌روند. این رویدادها نه‌تنها به اقتصاد محلی کمک می‌کنند، بلکه با ایجاد فضایی شاد و پویا، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای بازدیدکنندگان رقم می‌زنند.
با این حال، افزایش سفر در تابستان چالش‌هایی نیز به‌همراه دارد. ترافیک سنگین در جاده‌ها، شلوغی بیش‌ازحد در مقاصد محبوب گردشگری و افزایش قیمت‌ها از جمله این چالش‌ها هستند. از این رو، برنامه‌ریزی قبلی و هوشمندانه، از جمله رزرو زودهنگام و انتخاب مقاصد کمتر شناخته‌شده، می‌تواند به تجربه‌ای لذت‌بخش‌تر منجر شود. در نهایت، تابستان فصلی برای گریز، کشف و تجدید دیدار با طبیعت و فرهنگ‌های گوناگون است؛ فرصتی که باید آن را غنیمت شمرد و با برنامه‌ریزی درست، خاطراتی فراموش‌نشدنی از آن ساخت.
با ذکر این مقدمه و با توجه به افزایش تقاضا برای سفر، با سیدفرخ میرشاهزاده، یکی از کارشناسان گردشگری گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
سیدفرخ میرشاهزاده اظهار کرد: با فرارسیدن فصل تابستان و تعطیلی مدارس، موضوع رونق گردشگری و مدیریت سفرهای سنتی ایرانیان بار دیگر به چالشی اساسی تبدیل شده است.
این کارشناس صنعت گردشگری در تحلیل این مسئله تأکید کرد: وابستگی سفرهای داخلی به تعطیلات تابستانی مدارس و ناترازی‌های موجود در تقویم تحصیلی، مانع از توزیع متوازن سفر در طول سال شده است.
وی افزود: سؤال اینجاست که چرا تعطیلات زمستانه نداریم و در این فصل مردم به‌دلیل فعالیت مدارس امکان سفر ندارند؟
میرشاهزاده با اشاره به تأثیر بحران‌های اقتصادی بر کاهش سفرها گفت: در شرایط فعلی، سفر جزو اولویت‌های اصلی خانوارها نیست. افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید باعث شده سفر از سبد مصرفی بسیاری از خانواده‌ها حذف شود. حتی اگر سفری انجام شود، اغلب جنبه اقتصادی ندارد و نمی‌توان روی آن به‌عنوان محرک گردشگری حساب کرد.
وی تأکید کرد: اگر زیرساخت‌های موجود در مقاصد گردشگری فراهم نباشند، گردشگری موفق نخواهد بود.
*نیاز به تقویت زیرساخت‌ها و نقش بخش خصوصی
این کارشناس گردشگری در پاسخ به این سؤال که آیا دولت می‌تواند با طرح‌های مختلف و پرداخت کمک‌هزینه به حوزه گردشگری کمک کند، با انتقاد از سیاست‌های حمایتی مقطعی دولت خاطرنشان کرد: واگذاری اقتصاد به بخش خصوصی طبق اصل 44 قانون اساسی راه‌حل اصلی است. دولت نباید با پرداخت کمک‌هزینه سفر مستقیم، اقتصاد را مخدوش کند. مثلاً اگر هزینه سوخت نیروگاهی از قبض تأسیسات گردشگری حذف شود، این مراکز می‌توانند با هزینه کم‌تر فعال بمانند و خودبه‌خود رونق ایجاد کنند.
وی هشدار داد: کمک‌های نقدی دولت به مردم برای سفر، نه‌تنها موجب رونق پایدار نمی‌شود، بلکه انتظارات نامعقولی ایجاد می‌کند؛ اگر دولت پولی را به‌عنوان کمک سفر پرداخت کند، بسیاری از مردم آن را صرف هزینه‌های ضروری‌تر خواهند کرد، نه سفر.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه برای رونق گردشگری باید از بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌ها بهره برد، گفت: در این صورت بخش خصوصی قطعاً برای رونق کار خود از برنامه‌های مختلف و تخفیفات ویژه برای جذب گردشگر استفاده خواهد کرد.
*چالش‌های رویدادمحوری در گردشگری
میرشاهزاده در بخش دیگری از این تحلیل، به ضعف نظام رویدادمحور در گردشگری ایران پرداخت و گفت: متأسفانه رویدادهای ما مبتنی بر تقویم ثابتی نیستند و معمولاً بدون برنامه‌ریزی بلندمدت برگزار می‌شوند. حتی رویدادهای موفق مانند عزاداری محرم نیز به‌جای تبدیل شدن به فرصتی اقتصادی، با محدودیت‌های اجرایی مواجه می‌شوند.
این کارشناس گردشگری با اشاره به برگزاری برخی رویدادهای تخصصی در بخش خصوصی گفت: درحالی که رویدادهای خصوصی حرفه‌ای و جذاب هستند، رویدادهای عمومی به‌دلیل نگاه سیاسی و عدم حضور متخصصان، اغلب نتیجه مطلوبی ندارند. برای موفقیت، باید تقویم رویدادی منسجمی طراحی شود تا مردم بتوانند بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: رونق گردشگری تابستانی نیازمند اصلاح ساختارهای اقتصادی، تقویت زیرساخت‌ها و کاهش هزینه‌های عملیاتی تأسیسات گردشگری است. همچنین، رویدادهای گردشگری باید با برنامه‌ریزی بلندمدت و نگاه حرفه‌ای طراحی شوند تا بتوانند به‌عنوان محرکی پایدار برای جذب مسافر عمل کنند.
رونق گردشگری تابستانی، اگرچه در نگاه اول تنها فصلی برای تفریح و گریز از روزمرگی به‌نظر می‌رسد، اما در واقع موتور محرکه‌ای قوی برای توسعه اقتصادی و فرهنگی هر منطقه‌ای است. برای اینکه این موتور با حداکثر توان خود به حرکت درآید و شاهد یک گردشگری تابستانی پایدار و رو به رشد باشیم، نیاز به یک بازنگری عمیق و همه‌جانبه در ساختارهای موجود داریم. این مهم، فراتر از جذب مسافر و تبلیغات فصلی است و ریشه‌های آن در اصلاحات اقتصادی، تقویت زیرساخت‌ها و کاهش هزینه‌های عملیاتی تأسیسات گردشگری نهفته است.
نخستین گام برای دستیابی به این مهم، اصلاح ساختارهای اقتصادی است. این به‌معنای تسهیل فرآیندهای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری، ارائه مشوق‌های مالیاتی به فعالان این حوزه و ایجاد بسترهای لازم برای ورود فناوری‌های نوین و ایده‌های خلاقانه است. زمانی که سرمایه‌گذاری در این بخش جذاب‌تر شود، شاهد افزایش کیفیت خدمات و تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری خواهیم بود که خودبه‌خود منجر به جذب بیشتر گردشگر می‌شود.
در کنار اصلاحات اقتصادی، تقویت زیرساخت‌ها از اهمیت حیاتی برخوردار است. جاده‌های ایمن و استاندارد، سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد، دسترسی به اینترنت پرسرعت و توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی، از جمله مؤلفه‌هایی هستند که تجربه سفر را برای گردشگران بهبود می‌بخشند. یک گردشگر، زمانی که از کیفیت زیرساخت‌ها اطمینان حاصل کند، با رضایت بیشتری سفر می‌کند و تمایل بیشتری به بازگشت و معرفی آن مقصد به دیگران خواهد داشت.
کاهش هزینه‌های عملیاتی تأسیسات گردشگری نیز از دیگر الزامات است. این موضوع می‌تواند از طریق بهینه‌سازی مصرف انرژی، استفاده از منابع تجدیدپذیر و بهره‌گیری از مدیریت هوشمند منابع صورت گیرد. زمانی که هزینه‌های نگهداری و اداره هتل‌ها، رستوران‌ها و سایر مراکز گردشگری کاهش یابد، صاحبان این کسب‌وکارها قادر خواهند بود خدمات خود را با قیمت‌های رقابتی‌تری ارائه دهند که این امر به‌نوبه خود، جذابیت مقصد را برای گردشگران افزایش می‌دهد.
در نهایت، رویدادهای گردشگری نقش کلیدی در جذب و نگهداری مسافر ایفا می‌کنند. اما این رویدادها نباید صرفاً بر اساس برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و فصلی طراحی شوند. نگاه حرفه‌ای و بلندمدت به طراحی رویدادها، به‌معنای مطالعه نیازهای بازار، تحلیل رفتار گردشگران و ایجاد رویدادهایی با محتوای منحصربه‌فرد و جذاب است که بتوانند در طولانی‌مدت به‌عنوان محرکی پایدار برای جذب مسافر عمل کنند. برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، هنری و ورزشی با استانداردهای بین‌المللی و ایجاد فضایی برای تبادل فرهنگی، می‌تواند به مقاصد گردشگری هویتی منحصربه‌فرد ببخشد و آن‌ها را در ذهن گردشگران ماندگار کند

شهره کرمی