همه ما از کودکی نماز خواندن را با نگاه کردن به بزرگ‌ترها مخصوصاً پدر و مادرها در خاطر داریم، از بازی با مهر و تسبیح و نشستن در کنا سجاده آن‌ها گرفته تا پوشیدن چادر مادرها و اسرار به داشتن چادرنماز مخصوص به خود.

هرکدام از ما بعد از خانواده بیشتر از معلم‌های خود الگوبرداری می‌کردیم، و حتی می‌بینیم در حال حاضر دانش‌آموزان در سنین مختلف بیشتر رفتار و تکه‌کلام‌های مربیان خود را الگو قرار می‌دهند. نوجوان همواره در جست‌وجوی الگویی برای رفتار در هر زمینه‌ای بوده و همه وقایع اطراف خود را در ذهن ضبط کرده و در زندگی خود اجرا می‌کند.

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که دانش‌آموزان نیاز دارند تا به خوبی با آن آشنا شوند و در زندگی خود به کار گیرند تا به سعادت برسند، آشنایی با نماز و موضوعات دینی است که باید در مدارس به‌خوبی به آن توجه شود تا به تربیت نسل آگاه و سالم دست یابیم.

با توجه به اینکه عبادت یکی از نیازهای اساسی هر انسان است، سپهرغرب با سؤال از چند گروه مختلف ازجمله دانش‌آموزان، اولیای آن‌ها، مسئولان و کارشناسان مرتبط با موضوع آموزش نماز و نحوه صحبت با خدا، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانیم:

یک دانش‌آموز پسر که کلاس هفتم است در پاسخ به این سؤال که چگونه نماز خواندن را یاد گرفتی؟ آیا نماز جماعت در مدرسه شما برگزار می‌شود؟ گفت: در مدرسه ما نماز جماعت برگزار می‌شود، من اوایل به نمازخانه می‌رفتم و با زیر نظر گرفتن رفتار امام جماعت و مسئولان مدرسه، ترتیب و نحوه نماز خواندن را یاد گرفتم. مسئولان مدرسه برای تشویق بچه‌ها به نماز، کارت‌های مخصوص به ما می‌دهند که به کمک درس‌هایمان می‌آید.

دو دانش‌آموز دختر که در سال دوازدهم مشغول تحصیل بودند، کمی این پا و آن پا کردند و به سؤالم اینگونه پاسخ دادند: ما خیلی با نحوه نماز خواندن آشنا نیستیم.

کمی از پاسخ‌شان جا خوردم، اما این موضوع واقعیت داشت و آن‌ها نه‌تنها در نحوه اقامه نماز که در خواندن سوره‌های حمد و توحید مشکل داشتند.

با سؤال از چندین مدرسه دیگر متوجه شدیم، مدارس دخترانه و پسرانه علاوه بر اقدامات خوبی که در حوزه اقامه نماز داشته‌اند طرح‌های خوبی برای کمک به آشنایی با قرآن درنظر گرفته‌اند به طوری که دانش‌آموزان در سنین مختلف را به خواندن و فهم این مهم تشویق کرده بودند که خوشبختانه مؤثر واقع شده بود.

دیگر مدرسه ابتدایی پسرانه در خصوص برگزاری نماز جماعت به اولیا اینگونه پاسخ داده بودند که امکان برگزاری نماز در مدرسه هست اما بچه‌ها نماز خواندن بلد نیستند. یکی از دانش‌آموز این مدرسه نیز این موضوع را تأیید می‌کرد.

با توجه به اهمیت این موضوع با یک کارشناس و پژوهشگر دینی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

حجت‌الاسلام رضا احمدوند با اشاره به اینکه دین‌داری مسئله مهمی است که مقام معظم رهبری نیز همواره به آن تأکید دارند گفت: دین‌داری یک سبک زندگی است اما متأسفانه در جامعه امروزی از آن در زندگی‌هایمان بهره نبرده‌ایم، ما باید از دین به‌عنوان یک برنامه از جانب خداوند برای زندگی استفاده کنیم متأسفانه افرادی هم که دین را قبول دارند آن را به‌عنوان یک سبک زندگی انتخاب نکرده‌اند.

وی در ادامه افزود: مقام معظم رهبری شدیداً بر سبک زندگی اسلامی تأکید دارند، زندگی که برخواسته از ایمان و باور هر فرد باشد.

این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه هر فرد از هنگام بیدار شدن از خواب تا شب مأمور به اجرای دستورات دینی خود است، اظهار کرد: از آغازین ساعات صبح نخستین دستور برای ما وضو گرفتن و نماز خواندن و دستوراتی حول آن است حتی در هنگام صبحانه خوردن نیز یکسری دستورات اعم از واجب، مستحب و حرام برای ما وجود دارد.

احمدوند با ذکر مثالی از نبود یک سبک زندگی خاص در افراد افزود: افراد در بستر زندگی خود متفاوتند. مثلاً برخی افراد حجابشان چادر نیست و تنها برای حضور در یک مراسم ختم چادر به سر می‌کنند یا افرادی که با قرآن انسی ندارند و فقط به قرائت می‌پردازند و به تدبر در آن توجه نمی‌کنند.

وی یادآور شد: با تناقضاتی که به‌وجود آمده شرایطی ایجاد شده که نه به درد خودمان می‌خورد نه دیگران، نسل جدید با چنین دینی مواجه‌اند. از طرفی فرزندان همه توجهشان به رفتار والدین است وقتی در تابستان و فصل گرما فرزند انتقاد مادرش از چادر را می‌بیند، چگونه انتظار داریم که دچار تناقض در انتخاب نشود؟

وی با بیان اینکه دانش‌آموز و دانشجویی که ضرورت نماز خواندن را متوجه نباشد چگونه به سمت این مقوله می‌رود، گفت: ما نتوانستیم ضرورت دین‌داری را به‌خوبی بیان کنیم، گفتمان، توضیح و مباحثه دینی کمرنگ شده و کلاس تدبر در قرآن در فضاهای عمومی وجود ندارد و در دسترس نیست.

*در کنار کم‌کاری ما دشمن کاربلد است

این کارشناس دینی تأکید کرد: اتفاقات اخیر بیانگر برخورد جوان‌هایی است که نسبت به دین هیچ تعهدی ندارند و در خیلی از مسائل برای آن‌ها جای صحبت کردن وجود ندارد. متأسفانه مسائل دینی را برای جوانان به‌خوبی بیان نکرده‌ایم، ما دشمنی داریم که کاربلد است باید چکار کند و از چه روزنه‌هایی وارد شود.

احمدوند با بیان اینکه عدم مطالعه و پژوهش در دین موجب شده تا در این خصوص کم‌کاری‌هایی رخ دهد، گفت: این کمبود‌ها مصداق این است که فرد متأهلی بگوید من اوقاتی از روز متأهلم و بقیه روز متأهل نیستم قطعاً همسرش معترض خواهد شد.

وی ادامه داد و افزود: نه‌تنها جوانان در مسئله دین‌داری آگاه نیستند بلکه افراد متدین نیز ممکن است نتوانند بگویند که دین چه نقشی در زندگی آن‌ها داشته است.

*جوان امروز به مطالعه و بررسی دین نیاز دارد

این پژوهشگر با اشاره به اینکه جوانان باید در تاریخ سیر کرده و با مطالعه و بررسی به این موضوع دست پیدا کنند که دین چگونه بشریت را نجات داده و یا افرادی که می‌خواستند بدون دین کار خود را پیش ببرند عاقبت‌شان چه شده است.

*موضوعات دینی زنجیره‌وار بیان شود

احمدوند با یادآوری اینکه یادگیری آموزه‌های دینی از کودکی و به‌طور زنجیروار آغاز می‌شود گفت: کودکان بیشتر از حرکات و رفتارهای والدین الگوبرداری می‌کنند. در دوره بعد که دوره تعقل است نیز کودک علاقه دارد علت همه‌چیز را پیدا کند.

وی با بیان اینکه کودک در هفت سال دوم زندگی با سؤال‌های بسیاری مواجه می‌شود زیرا ساختار ذهنی او به سمت استدلال پیش می‌رود و اگر به‌خوبی هدایت و راهنمایی شود در تربیت او نتایج بسیار خوبی خواهد داشت گفت: اگر در سال‌های اولیه زندگی کودک با برنامه‌ریزی پیش رفته و نوجوانان را با دین آشنا کرده باشیم در دوران جوانی مشکلی وجود نخواهد داشت.

وی با تأکید بر اینکه اگر نوجوانان به‌درستی با دین آشنا شوند بسیاری از مسائل‌شان قابل حل است، اظهار کرد: علاوه بر این، رفع شبهات که نیازمند افزایش دانش و شناخت نوجوان است بسیار ضروری است؛ آن‌ها باید طوری تربیت شوند که بدانند در خصوص دین موظف به پاسخ‌گویی هستند.

*برگزاری کارگاه‌های دین‌پژوهی برای نوجوانان

این پژوهشگر دینی ضمن تأکید بر اینکه نوجوانان نیز لازم است در کارگاه‌های دین‌پژوهی شرکت کنند، اظهار کرد: اگر گاهی در عرصه معرفی و پاسخ‌گویی نیز درست عمل کنیم اما مجریان و معلمان متخصصی در این خصوص نداشته باشیم نمی‌توانیم به نوجوانانمان کمک کنیم.

* دین یک دانش جداگانه است و نیاز به مدرس متخصص دارد

احمدوند با بیان اینکه دین یک دانش جداگانه است و باید مدرس متخصص در این زمینه وجود داشته باشد تا به آموزش دانش‌آموزان بپردازد، گفت: متأسفانه در همه عرصه‌ها با این مشکل مواجهیم به طوری که در دروس دیگر نیز از دبیری که در آن رشته متخصص باشد بهره نمی‌بریم.

وی با ابراز اینکه پرورش افراد متخصص هم به عهده دانشگاه و هم حوزه علمیه است افزود: ستاد اقامه نماز باید محلی برای گفتمان نماز و افراد علاقه‌مند و دغدغه‌مند نماز باشد.

*خانواده‌ها در مباحث دینی کنار فرزندان خود باشند

وی با تأکید بر نقش خانواده‌ها در خصوص مسائل دینی و آموزش نماز گفت: برخی دانش‌آموزان از والدین خود گله دارند که آن‌ها اجازه پوشیدن چادر، شرکت در روضه، خواندن نماز و غیره را نمی‌دهند.

این پژوهشگر با بیان اینکه تبعیت از امر پدر و مادر بر فرزندان واجب است اما در حوزه مسائل دینی این حق وجود ندارد افزود: اگر فردی امر به معروف کرد نباید با فحاشی و وحشت‌زدگی مواجه شود در حالی که متأسفانه فضای امر به معروف در خانواده و جامعه وجود ندارد خانواده‌ها نیز باید آموزش‌های لازم را ببینند.

احمدوند با اشاره به اینکه در تربیت فرزندان با یک مثلث سه ضلعی با اضلاع مدرسه، خانواده و دانش‌آموز مواجهیم که اگر هرکدام کم‌کاری کند خروجی مطلوبی نخواهیم داشت افزود: اگر مربی که تخصص دارد موضوعی را مطرح کند ولی معلم بعدی موضاعات را رد یا اینکه خانواده خلاف آن عمل کند، همه‌چیز بهم می‌ریزد.

وی عنوان کرد: به‌عنوان مثال گاهی پیش می‌آید که فرزند قصد خواندن نماز اول وقت دارد اما برنامه‌ریزی پدر خانواده به‌گونه‌ای است که فرد به هدف خود نمی‌رسد، اظهار کرد: علاوه بر کمک به تسهیل در امور دینی فرزندان خود، همچنین باید توجه داشته باشیم که بدقولی، دروغ و غیبت به دین‌داری آسیب می‌زند.

وی در پایان تأکید کرد: اگر این موضوع را به‌صورت یک بسته آموزشی، پژوهشی و زیستی درست به فرزندان خود ارائه دهیم آن‌ها علاقه‌مند به دین‌داری خواهند بود.

مدیر ستاد اقامه نماز استان همدان با بیان اینکه این ستاد در راستای ترویج، توسعه و تعمیق‌بخشی به فریضه مقدس نماز در دو محور کلی فعالیت دارد گفت: محور نخست مسائل فرهنگی آموزشی و محور دوم مسائل نظارت و ارزیابی است.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید مرتضی حسنی‌حلم با اشاره به محور نخست که توجه به مسائل آموزشی است، افزود: در همین راستا هرساله اقداماتی انجام می‌شود ازجمله برگزاری دوره نمازپژوهی در دانشگاه فرهنگیان که سه دوره هشت ساعته بوده است.

وی با اشاره به برگزاری دوره نمازشناسی، افزود: آموزش واحد‌های نظامی با همکاری متولیان این ارگان، نشست‌های نمازشناسی برای دانش‌آموزان مدارس متوسطه اول و دوم و اولیای آن‌ها و نشست‌های شیوه‌های دعوت فرزندان به نماز در حیطه آموزش و پرورش ازجمله این اقدامات بوده است.

وی با ابراز اینکه آموزش‌های لازم برای معلم‌ها در پایه‌هایی که دختران و پسران در سن بلوغ قرار دارند، همواره در حال ارائه است گفت: 120 نشست دانش‌آموزی و 120 نشست برای اولیا و معلمان پایه‌های سوم ابتدایی دختران و نهم پسران که در سن تکلیف هستند به‌منظور آموزش ترویج نماز برگزار شده است.

مدیر ستاد اقامه نماز استان همدان در ادامه با بیان اینکه این مباحث زمان‌بر و هزینه‌بر است مطرح کرد: آموزش و پرورش نیز در حوزه آموزش و ترویج نماز، سهیم بوده و همکاری داشته است.

حسنی‌حلم با اشاره به برگزاری اجلاس‌هایی در این خصوص که در شهرستان‌هایی مانند نهاوند اجرا شده گفت: اجلاس استانی نماز با عنوان مسجد، مدرسه و خانه در استان همدان در بهمن‌ماه برگزار خواهد شد.

وی با بیان اینکه جشنواره «اذان منتظران» با شرکت بیش از دو هزار و 500 اثر از سراسر کشور یکی از بهترین جشنواره‌های برگزار شده بود اعلام کرد: همچنین اختتامیه جشنواره فرهنگی ادبی «فجر تا فجر» در بهمن‌ماه جاری برگزار خواهد شد.

این مسئول در خصوص ارائه آموزش در فضای مجازی اذعان کرد: بیش از 100 کلیپ در فضای مجازی اعم از شاد و سایت‌های مربوطه بارگزاری شده است.

حسنی‌حلم با بیان اینکه مدرسه مجازی مهدوی از دیگر اقدامات انجام‌شده است، گفت: این برنامه اطلاع‌رسانی شده و کاری آموزشی- فرهنگی برای آحاد جامعه است.

وی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی، افزود: این دوره‌ها برای ائمه جماعات ادارات، رابطان نماز ادارات، دوره‌های آموزشی و مسابقه کتاب‌خوانی در ماه مبارک رمضان و محرم برگزار می‌شود.

وی در پایان محور دوم کارهای ستاد اقامه نماز را نظارت و ارزیابی برشمرد و گفت: این موضوع درخواست و مطالبه رهبر معظم انقلاب اسلامی از ستاد است که به دستگاه‌های اجرایی در خصوص نماز ورود کند. این سازمان در جامعه از هر فردی که در مقوله نماز فعال هستند تجلیل به عمل می‌آورد.

معاون پرورشی و تربیت بدنی آموزش و پرورش ناحیه یک همدان با اشاره به اینکه در رویکرد دولت و آموزش و پرورش، مسائل تعلیم و تربیت در اولویت است، اظهار کرد: در حال حاضر به اینگونه مسائل تربیتی توجه ویژه شده، به خصوص موضوع نماز اعم از آموزش آن و برگزاری نماز جماعت برنامه‌ریزی شده است.

روح‌الله بابایی در ادامه گفت: نخستین گام در این خصوص آموزش نماز است که دانش‌آموزان مطالب مربوط به آن را در کتاب‌های درسی خود دارند. به طور مثال آن‌ها در کلاس سوم با نحوه اقامه نماز آشنا می‌شوند و سپس در مقاطع بالاتر این موضوع در سال‌های بعد، در دروس دینی آموزش داده می‌شود. البته مساجد نیز با مدارس همجوار در ارتباط هستند و به این موضوع کمک می‌کنند. همچنین نوجوانان و جوانان با حضور در مساجد و خواندن نماز جماعت این فریضه را فرا می‌گیرند.

وی با اشاره به اینکه مدیر کل آموزش و پرورش به پخش اذان در مدارس تأکید دارد، اظهار کرد: همچنین در فضای حقیقی و در دوران کرونا در فضای مجازی در بستر شاد آموزش‌‌ها ارائه شده، البته در سال‌های آینده تکمیل خواهد شد.

این مسئول ضمن بیان اینکه تفاوت در یادگیری افراد و مربی مربوطه ازجمله عوامل مؤثر در این خصوص است، عنوان کرد: تعداد دانش‌آموزانی که دوره ابتدایی را گذرانده و در اقامه نماز مشکل داشته باشند اندک است بیشتر آن‌ها در فراگیری نماز مشکلی ندارند.

بابایی با اشاره به اینکه در بیشتر مدارس نماز جماعت، در محل نمازخانه برگزار می‌شود اذعان کرد: در همین راستا روحانیون در قالب طرح امین در مدارس حضور دارند و علاوه بر آموزش و اقامه نماز به سؤالات آن‌ها نیز پاسخ می‌دهند. در مدارسی که امام جماعت حضور ندارد متصدیان مدرسه نماز را برگزار می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه دیگر اقدام مهم امسال حضور متولیان استانی نماز، در مدارس بوده است، اظهار کرد: روزهای سه‌شنبه نماز جماعت در مدارس استان با حضور امام جمعه همدان، آیت‌الله موسوی اصفهانی و رئیس ستاد اقامه نماز برگزار می‌شود. البته در بیشتر مدارس، مربی پرورشی آموزش‌های لازم را به دانش‌آموزان ارائه داده‌اند.

این مقام مسئول در پایان، افزود: در هر کاری ممکن است ایده‌آل‌ها اتفاق نیافتد، باید به تفاوت فردی در مربیان و دانش‌آموزان توجه داشت؛ همین موضوع باعث می‌شود تا این امر به‌صورت 100 درصدی محقق نشود.