سرود «ای ایران» در شب عاشورا تجلی وحدت بینظیر ایران و اسلام
در تاریخ انقلاب اسلامی، شب عاشورای سال جاری بهعنوان یکی از نقاط عطف فرهنگی و سیاسی در حافظه جمعی مردم ایران ثبت شد؛ در شبی که دلها معطر به یاد سیدالشهدا (ع) و محزون از داغ عزای برترین خلق خدا بود، رهبر معظم انقلاب در اقدامی تأملبرانگیز و معنادار، از مداح مجلس خواستند تا سرود ملی و تاریخی «ای ایران» را بخواند. این دستور، فراتر از یک اقدام احساسی یا نمادین بود؛ پیام روشنی داشت درباره پیوند ناگسستنی ایران و اسلام، هیئت و سیاست، وطندوستی و دینباوری.
این اتفاق مهم و بیسابقه، درست پس از جنگ 12 روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی رخ داد؛ مقطعی که اقتدار و ایستادگی ملت ایران بار دیگر در برابر جبهه دشمن به نمایش گذاشته شد. رهبر انقلاب با این اقدام، تلاش کردند بر همبستگی ملی و دینی تأکید کنند و یادآور شوند که ایران امروز، پایگاه تمدنی اسلام است؛ همانگونه که مدینه در صدر اسلام مرکز گسترش پیام اسلام بود.
در نگاه رهبر انقلاب، هیئت تنها محفلی برای عزاداری نیست؛ بلکه مدرسهای سیاسی، اجتماعی، عقیدتی و فرهنگی است که میتواند در امتداد ولایت، جامعه را برای ظهور عدالت جهانی آماده کند. این پیوند محکم بین ایرانیت و اسلامیت، در شرایط کنونی که جبهه کفر با انواع توطئهها به مقابله با ارزشهای دینی و ملی ما برخاسته، اهمیت مضاعفی یافته است.
در همین زمینه، با استاد دانشگاه، پژوهشگر اندیشه سیاسی و از کارشناسان برجسته حوزه دین و سیاست به گفتوگو نشستیم. او در این گفتوگوی تفصیلی، ابعاد مختلف این اتفاق کمسابقه در شب عاشورا، مفهوم هیئت سیاسی، جایگاه ولایت فقیه، رابطه اسلام و ایران و نقش مردم در استمرار این مسیر تمدنی را با نگاهی تحلیلی و تاریخی مورد بررسی قرار داده است.
در ادامه، مشروح این گفتوگوی تحلیلی را میخوانید.
نقش هیئتهای مذهبی در تحولات سیاسی ایران
دکتر رحمت ابراهیمی، با اشاره به جایگاه هیئتهای مذهبی در تحولات سیاسی ایران، بر پیوند عمیق میان اسلام و انقلاب اسلامی تأکید کرد و گفت: ماهیت انقلاب اسلامی بر پایه دین اسلام است و این ویژگی آن را از بسیاری از کشورهای دیگر که مفهوم وطن و سرزمین را بدون پشتوانه دینی تعریف میکنند؛ متمایز میکند.
وی با اشاره به فضای ابتدای دهه 60 و نقل قولی از حضرت امام خمینی (ره) درباره جنگ ایران و عراق افزود: در آن دوران این پرسش مطرح بود که آیا جنگ ما جنگ برای اسلام است یا برای ایران؟ حضرت امام پاسخ دادند که پس از انقلاب، اسلام و ایران یکی شدهاند و نمیتوان میان آنها تمایز قائل شد.
این استاد دانشگاه با تحلیل جایگاه هیئتهای مذهبی در این چارچوب توضیح داد: هیئتها بهعنوان یکی از مظاهر اسلامی و شعائر دینی در فرهنگ شیعه، نقشی کلیدی در مناسبتهای مختلف مانند ولادتها و شهادتها ایفا میکنند، اما فراتر از آن، این هیئتها میتوانند محملی برای انتقال دانش، مهارت و بینش باشند. مستمعان این مجالس با دریافت آگاهی، توانایی تحلیل و تشخیص خود را ارتقا میدهند و در مسیر انقلاب اسلامی و تحقق آرمانهای آن گام برمیدارند.
ابراهیمی با تأکید بر نقش هیئتها در جهاد تبیین تصریح کرد: جمهوری اسلامی ابزاری برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی است؛ چنانکه جمهوری اسلامی پاکستان نیز وجود دارد، اما فاقد روح انقلابی است. آنچه جمهوری اسلامی ایران را متمایز میکند، همین روح انقلابی است که هیئتها میتوانند نقش مؤثری در تقویت آن داشته باشند.
وی افزود: در این مسیر، آگاهیهایی که در هیئتها منتقل میشود، میتواند افراد را نسبت به تحریفات آگاه کند و آنان را به تحقیق و مطالعه بیشتر ترغیب نماید. در نگاه ما، امام حسین (ع) و امام زمان (عج) دو بال قدرتمند این پرواز تمدنی هستند؛ یکی مردم را به سمت قیام و آگاهی سوق داده و دیگری عدالت جهانی را نوید میدهد.
این کارشناس مسائل سیاسی، تأکید کرد: در کشورهای غیر اسلامی، این نوع تفکر وجود ندارد، اما جمهوری اسلامی ایران این مزیت را دارد که از ظرفیتهای اهل بیت (ع) و هیئتها در جهت تحقق عدالت بهره ببرد، مشروط بر اینکه این حرکتها در راستای اهداف اهل بیت باشد. هرجا این مجالس دچار انحراف شوند و در خدمت منافع شخصی یا جناحی قرار گیرند، از مسیر اصلی خود خارج شدهاند.
ابراهیمی در بخش دیگری از سخنان خود هشدار داد: هیئتی که فقط محل گریه باشد، با هیئت حقیقی فاصله دارد. حتی شمر و یزید هم میتوانند چنین هیئتی برگزار کنند. هیئت باید محملی برای تحقق ارزشهایی چون عدالت، عزت و آگاهی باشد؛ چراکه مسلمان نه زیر بار ظلم میرود و نه هنگام قدرت، ظلم میکند. این جوهره دینی ماست.
وی اظهار کرد: وظیفه دولت اسلامی، آمادهسازی جامعه برای برقراری عدالت است؛ همان هدفی که در ظهور حضرت مهدی (عج) به اوج خود خواهد رسید اما در این مسیر، دشمن نیز فعال است. شیطان که از ابتدای خلقت انسان قسم خورد برای گمراهی انسان دست از تلاش برندارد، امروز نیز فعال است. اگر ما قوی شدهایم، او نیز قدرتمندتر عمل میکند. این یک تقابل تاریخی است که نیازمند هوشیاری، آگاهی و نقشآفرینی هوشمندانه هیئتهاست.
هیئتهای مذهبی باید در مسیر ولایت و عدالتمحوری حرکت کنند
این استاد دانشگاه، در ادامه گفتوگوی خود با تأکید بر لزوم پایبندی هیئتهای مذهبی به مسیر ولایت فقیه و عدالتمحوری، اظهار کرد: هیئتها باید در جهت اهدافی که اهل بیت (ع) و آموزههای اسلامی برای ما ترسیم کردهاند، حرکت کنند. اگر هیئتی بدون توجه به ولایت باشد، گرچه در آن سینهزنی، گریه و اطعام وجود دارد، اما از مسیر اصلی منحرف شده است.
ابراهیمی افزود: اهداف الهی که در تعالیم اهل بیت (ع) آمده، هدایت انسان به سمت تعالی و عدالت است. در هیئتهایی که این مسیر را دنبال میکنند، حرکت بهسوی ظهور و تحقق عدالت جهانی که امام عصر (عج) بهدنبال آن است، معنا پیدا میکند.
وی با تأکید بر شفافیت مالی در هیئتها خاطرنشان کرد: یکی از مسائل مهم، منابع مالی هیئتهاست. باید مشخص باشد که هزینهها از کجا تأمین میشود. اگر هیئت مردمی است، باید مردمی باقی بماند و اجازه نفوذ سودجویان و استفاده از اموال مشکوک، حرام یا ربا را ندهد. هر اقدام عبادی یا اجتماعی باید در چهارچوب احکام، آداب و اخلاق اسلامی باشد.
این تحلیلگر برجسته مسائل سیاسی ادامه داد: هیئتها باید به تحول فردی و اجتماعی منتهی شوند. این اتفاق تنها در سایه هدایتگری رهبر جامعه، ولی فقیه، رخ میدهد. اگر این پیروی از ولایت نباشد، مسیر منحرف میشود. امام خامنهای با هدایتهای خود در سالهای اخیر، نقش کلیدی در عبور کشور از بحرانها داشتهاند، ازجمله در جنگهای منطقهای و تحرکات جهانی جبهه کفر.
ابراهیمی با اشاره به جنگ روایتها و تهاجم فرهنگی، افزود: امروز جبهه حق با تهاجمی جدی از سوی جبهه باطل مواجه است؛ اما همانقدر که دشمن فعال است، ما نیز باید با آگاهی و ابزارهای فرهنگی و مذهبی خود ازجمله هیئتها، مقابله کنیم. در جریان کرونا دیدیم که موکبها حتی در غیاب مراسم معمول، وارد میدان شدند و فعالیتهای اجتماعی انجام دادند. اما متأسفانه کمتر دیدهایم که ستارگان ورزشی یا چهرههای مشهور در چنین میدانهایی حاضر شوند، در حالی که میلیونها و میلیاردها درآمد دارند.
وی تصریح کرد: امروز جبهه دشمن تلاش دارد با سرگرمیهای کاذب، افکار عمومی را منحرف کند. حتی ورزش در این چارچوب تعریف شده. این در حالی است که بنا بر دیدگاه بزرگان دین، 90 درصد سلامت به خورد و خوراک و سبک زندگی مربوط میشود و فقط 10 درصد به ورزش، اما دشمن با تکیه بر همین سرگرمیها، در پی تحقق مقاصد شیطانی خود است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر نیاز هیئتها به سازماندهی و راهبری صحیح، گفت: هیئت باید در مسیر عدالت اجتماعی و سلامت جسم و روح حرکت کند. برای این هدف، نیاز به هدایتگر و مدیری با نگاه ولایی است که بتواند این مجموعهها را در بخشهای مختلف جامعه هدایت کند. اگر هیئتها فاقد ولایتپذیری باشند، کارکرد واقعی خود را از دست میدهند.
ابراهیمی بیان کرد: گاهی میبینیم برخی هیئتها از آموزههای دینی، ابزار سیاسیکاری میسازند. همانگونه که ورزش هم میتواند ابزاری برای سیاسیکاری باشد. نمونههای آن را در غرب شاهدیم که در ظاهر میگویند ورزش سیاسی نیست اما در عمل، با تحریم تیمها و کشورها، اهداف سیاسی خود را دنبال میکنند.
وی با اشاره به تاریخ اسلام یادآور شد: در صدر اسلام نیز مسجد «ضرار» بهعنوان نمادی از انحراف و سیاسیکاری در برابر پیامبر (ص) ساخته شد. این مسجد به ظاهر دینی اما هدفش ضربه زدن به وحدت امت اسلامی بود. پیغمبر دستور تخریب آن را داد. امروز نیز اگر هیئتی از مسیر ولایت فقیه خارج شود و در خدمت منافع گروهی، شخصی یا جناحی قرار گیرد، در حقیقت به هیئتی شبیه مسجد ضرار تبدیل شده است.
این کارشناس مسائل سیاسی تأکید کرد: مردم باید هشیار باشند که هیئتی که در آن حضور دارند، آیا در مسیر رهنمودهای ولی فقیه و اهداف الهی حرکت میکند یا خیر. اگر در این مسیر است، هیئتی سالم و سازنده است، اما اگر در جهت منافع دنیوی و اغراض سیاسی افراد حرکت میکند، همان هیئت ضرار است که باید با آن مقابله شود.
اگر مدیریت رهبری و لطف الهی نبود، ایرانپرستی واقعی شکل نمیگرفت
ابراهیمی، با تأکید بر پیوند عمیق ایرانیت و اسلامیت در بستر انقلاب اسلامی، اظهار کرد: سرود «ای ایران» که در شب عاشورا با تأکید رهبری خوانده شد، برگرفته از این نگاه است که ایران امروز، نهتنها یک کشور، بلکه یک مرکز تمدنی و پایگاه عملی برای پیادهسازی تعالیم پیامبر اسلام (ص) است؛ همانگونه که در صدر اسلام، جغرافیای عربستان و مدینه بهعنوان پایگاه گسترش دین مورد استفاده قرار گرفت.
وی افزود: رهبری معظم انقلاب بهدرستی این پیوستگی را تبیین کردند که اسلام، دین مبانی عمیق فکری است و برای تحقق آن نیاز به جغرافیا و سرزمین داریم. ایران امروز همان جغرافیای مستحکمی است که میتواند مأموریت تمدنی اسلام را در جهان معاصر دنبال کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به مفهوم «انسان 250 ساله» مطرحشده از سوی رهبر معظم انقلاب گفت: همه ائمه اطهار (ع) در مسیر واحدی حرکت کردهاند و اگر امام علی (ع) به جای امام حسین (ع) یا بالعکس بودند، همان اقدامات را در راستای اهداف اسلام انجام میدادند. هدف ائمه واحد و مسیرشان یکی است و انقلاب اسلامی امروز ادامه همان راه است.
ابراهیمی با رد هرگونه تفکیک میان ایرانگرایی و اسلامگرایی گفت: رهبر معظم انقلاب همواره تأکید کردهاند که نمیتوان ایرانیت را از اسلامیت جدا دانست. اینها دو روی یک سکهاند. هرکس که ادعای وطندوستی دارد، باید بداند که وطن بدون اسلام، معنای حقیقی ندارد. همانگونه که اسلام بدون یک پایگاه جغرافیایی برای تحقق تمدنی، ناقص است.
وی اظهار کرد: ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مدینه فاضلهای برای تحقق آرمانهای اسلامی تبدیل شده است. همانطور که پیامبر اسلام (ص) مدینه را پایگاه حرکت تمدنی خود قرار دادند، انقلاب اسلامی نیز باید بر بستر ایران، آرمان عدالت جهانی، معنویت و عزت را دنبال کند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی همچنین تأکید کرد: اوج این پیوستگی را در شب عاشورا دیدیم. شب عاشورا، نماد ایثار برای تحقق حقیقت است و در همین شب بود که رهبر معظم انقلاب با هوشمندی سرود «ای ایران» را برجسته کردند تا تأکید کنند که ایران و اسلام از هم جداییناپذیرند. این اقدام نهتنها پاسخی به مدعیان ایرانگرایی بدون اسلام بود، بلکه به مذهبیهایی که گاه نسبت به مفهوم سرزمین و جغرافیای دینی غفلت میکنند، تلنگری وارد کرد.
ابراهیمی ادامه داد: آنچه ایران را سربلند کرد، فقط شعار نبود؛ بلکه مدیریت الهی رهبر انقلاب و عنایت و لطف خداوند بود. اگر این رهبری داهیانه و هدایتهای فکری حضرت آقا نبود، امروز ایرانگرایی اصیل و واقعی شکل نمیگرفت. در جنگ 12 روزه اخیر، مردم نشان دادند که پیوند میان اسلام و ایران را درک کردهاند و با ایستادگی و وفاداری، خداوند نیز به آنان لطف ویژهای عطا کرد.
وی ادامه داد: بیداری عمومی و آن حضور گسترده در عاشورا نشان داد که ملت ایران به بلوغی رسیده که حاضر است جان خود را برای مفاهیم بلند اسلام و ایران فدا کند. امروز دیگر نمیتوان ایران را بدون اسلام یا اسلام را بدون ایران تصور کرد. این دو در یک همافزایی تاریخی قرار گرفتهاند.
این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود گفت: جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یک امپراتوری عظیم دینی و ملی، توانست دست بسیاری از مدعیان دروغین ایرانگرایی را رو کند. کسانی که پیش از انقلاب، شعار وطندوستی میدادند، در عمل به کشور خیانت کردند؛ در حالی که اسلامگرایان بودند که جان دادند و انقلاب را به پیروزی رساندند. ما به این پیوند افتخار میکنیم و استمرار این مسیر تنها با ولایتمداری، آگاهی سیاسی و شناخت جایگاه ایران در تحقق اسلام ممکن خواهد بود.
ایراندوستی آمیخته با روح مسلمانی؛ راهی آزموده و مستحکم
در پایان باید گفت؛ این نکته روشن است که اساس پایداری و استحکام ایران در طول تاریخ، صرفاً متعلق به سرزمین و وطن نبوده، بلکه پیوند ناگسستنی میان ایراندوستی و روح مسلمانی بوده است؛ روحیهای که بارها در آزمونهای سخت، همچون دفاع مقدس و جنگهای منطقهای، خود را به اثبات رسانده است.
این دو بالِ عدالتخواهی و وطندوستی در هیئتهای مذهبی متجلی میشوند؛ هیئتهایی که فراتر از صرف برگزاری مراسم مذهبی، بهعنوان موتور محرکه آگاهیبخشی، جهاد تبیین و ارتقای فهم سیاسی و اجتماعی عمل میکنند. هیئتها بازوان توانمند انقلاب اسلامی هستند که در سایه رهبری حکیمانه ولی فقیه، نقش کلیدی در حفظ وحدت ملی و هدایت جامعه به سوی اهداف بلند انقلاب ایفا میکنند.
نکته مهمی که از سخنان دکتر ابراهیمی برمیآید، تأکید بر تبعیت کامل از ولایت فقیه و مدیریت هوشمندانه رهبری است؛ چراکه بدون این رهبری و همراهی مردم، هرگونه حرکت به سمت توسعه و عدالت به بنبست خواهد رسید. تجربه سالهای اخیر، بهخصوص جنگ 12 روزه ایران و رژیم صهیونیستی، نشان داد که مدیریت رهبری و لطف الهی، دو رکن اصلی بودند که مانع از تضعیف و فروپاشی اراده ملی و زمینهساز پیروزیها و بیداری عمومی شدند.
در این مسیر، ایران و اسلام نه دو جزء جداگانه، بلکه یک سکه و یک مجموعه منسجم هستند که بدون حضور و تقویت یکدیگر، معنا و هویت واقعی خود را از دست میدهند. پاسداری از این وحدت مقدس و حرکت در مسیر عدالت و اخلاق دینی، تنها راه تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی و رسیدن به تمدنی بزرگ است که پیامبر اسلام و ائمه معصومین برای آن تلاش کردهاند.
بنابراین، باید همواره مراقب باشیم که هیئتهای مذهبی به ابزار سیاسیکاری یا منافع شخصی تبدیل نشوند و با پیروی از رهبری و توجه به اهداف کلان انقلاب، به بازوانی قدرتمند در مسیر تحقق عدالت و پیشرفت کشور بدل شوند.
