مادر (پروانه) آماده جلوی در خانه ایستاده، قرار است خانوادگی برای خرید به بازار بروند. پدر (سعید) هم کفش‌هایش را می‌پوشد و فراز هفت‌ساله را صدا می‌زند: بلند شو چرا هنوز نشسته‌ای؟ اما فراز کتاب خواندش گل کرده است، با آرامش خاصی می‌گوید: بابا! بگذار داستان خواندنم تمام شود! همین جمله کافی است تا صدای پدر بلند شود: اصلاً نمی‌خواد بیرون بیایی، تنها در خانه بمان! مادر که می‌ترسد کار بالا بگیرد، با این جمله به کمک می‌آید «بگذار این دفعه بیاید!»، اما این جمله باعث عصبانیت بیشتر پدر می‌شود.

وقتی همه در ماشین می‌نشینند، سعید به پروانه می‌گوید: اصلاً تقصیر شما است که معذرت‌خواهی را به بچه‌ یاد ندادی! چشمان پروانه گرد می‌شود، اما جوابی نمی‌دهد تا وضع بدتر نشود. چند ساعتی می‌گذرد. حالا در راه برگشت به خانه هستند و انگار وقتش شده باشد؛ وقت گفتن جمله طلایی، پروانه به سعید می‌گوید: در این هشت سال زندگی، مگر خودمان از هم عذر‌خواهی کرده‌ایم که بچه‌ از ما یاد بگیرد؟

 

**سه راهکار طلایی برای کسب هنر عذرخواهی

 

برای حل این چالش خانواده چهار نفره با کارشناس خانواده گفت‌وگو کردیم تا برای ما از روش چگونه یاد دادن معذرت‌خواهی یا عذرخواهی به فرزندانمان بگوید، با ما همراه باشید:

 

حجت‌الاسلام صادق مجیدی برای حل این موضوع سه راهکار ساده و کاربردی را مطرح می‌کند و می‌افزاید: بهترین شیوه کاربردی در این رابطه، توجه به بحث «الگوپذیری» است؛ یعنی کودک باید این عذرخواهی را در مواقعی که پدر یا مادر مثلاً اشتباهی مرتکب می‌شوند از پدر یا مادر شنیده باشد، مثلاً کلمه عذر می‌خواهم، معذرت می‌خواهم، متأسفم یا ببخشید را از پدر یا مادرش شنیده باشد که بتواند از آن‌ها الگوپذیری داشته باشد.

 

خب! طبیعی است پدر و مادری که مغرور و متکبر هستند و هیچ وقت جمله عذر می‌خواهم یا ببخشید را در جایی باید استفاده کنند، استفاده نمی‌کنند، فرزند آن‌ها همین الگو پذیری را از پدر یا مادرش دارد.

 

حجت‌الاسلام مجیدی ابراز می‌داد: پدر و مادر جا دارد از خود کودک در جایی که اشتباهی کردند، صمیمانه عذرخواهی کنند. همچنین مادر می‌تواند قبل از خواب در قالب قصه و کاراکترهای داستان، این مفهوم را به فرزندش انتقال دهد. مورد سوم اینکه وقتی کودک مرتکب اشتباهی شد، نباید سریع انتظار نداشته باشیم که فرزندمان تجزیه تحلیل کند و بفهمد کارش اشتباه بوده است، چون ممکن است همان جا حق به جانب باشد و بگوید: چرا من باید بگویم ببخشید!

 

او ادامه می‌دهد: بلکه باید از او بخواهیم به کارهای بدش فکر کند و بعد هم کودک را متوجه پیامدهای عذرخواهی نکردنش کنیم. مثلاً به او بگوییم اگر از دوستت عذرخواهی نکنی، دوستت دیگر با تو بازی نمی‌کند.

 

*پوزش از خطا، دلیل خردمندی است

 

نخستین راهکاری که حجت‌الاسلام مجیدی ارائه می‌دهد، این است که پدر و مادر خودشان باید توانایی معذرت‌خواهی را بلد باشند تا بتوانند در قالب الگو به فرزندانشان منتقل کنند، اما آیا معذرت‌خواهی کردن این قدر سخت است که برخی در مقابل آن جبهه می‌گیرند؟ توجه به سیره نبوی و اهل بیت (ع) نشان می‌دهد که این خاندان کرامت به موضوع معذرت‌خواهی به عنوان یکی از اصول عفو و گذشت توجه زیادی داشتند.

 

امام علی (ع) می‌فرمایند: «المعذره برهان العقل»؛ پوزش از خطا، دلیل خردمندی است. (غررالحکم؛ 497). حتی امام حسین (ع) درباره ارزش معذرت‌خواهی می‌فرماید: اگر شخصی در گوش راستم مرا دشنام دهد و در گوش چپم معذرت خواهی کند از او گذشت می‌کنم، چون که پدرم علی (ع)، از جدم رسول خدا (ص) روایت کرد: کسی که عذرخواهی دیگران را چه موجه و چه ناموجه نپذیرد، بر حوض کوثر وارد نخواهد شد. (احقاق الحق: ج 11، ص 431)

 

حتی در قالب نقاشی می‌توانیم به کودکانمان هنر معذرت‌خواهی را یاد دهیم

 

در این اثنا در کتاب آسمانی ما مسلمانان، بازگشت به مسیر درست و جبران خطا با محوریت عذرخواهی هم مورد تأکید است. از نظر قرآن کریم پذیرش عذر دیگری نشانه بالندگی و رشد اخلاقی انسان است که در آیات 27 و 28 سوره «نور» و آیات 17 تا 21 سوره «نمل» قابل تبیین است. باید گفت تلقین روش عذرخواهی و آموزش روش‌های عذرخواهی از مسائلی است که در آموزه‌های قرآنی به آن توجه شده، به عنوان نمونه حضرت یوسف (ع) به برادران آموخت چگونه باید عذرخواهی کنند و آداب آن را بجا آورد. (یوسف، آیه 89)

 

*راهی برای اینکه راحت‌تر معذرت‌خواهی کنید

 

حال چه کار کنیم که عذرخواهی ما مؤثر باشد، کافی است این چند راهکار را بلد باشید تا بتوانید این توانایی را در خود نهادینه کنید: در ابتدا خطای خودتان را بپذیرید. سپس شخصاً عذرخواهی کنید و به صورت مشخص شرایطتان را به طرف مقابل توضیح دهید، البته بدون اینکه بهانه بیاورید. بعد به سوی راهکار بعدی بروید. راهکاری که نشان می‌دهد شما در ادامه درصدد جبران اشتباه خود هستید، اگر باز هم دیدید طرف مقابل هنوز عذرخواهی شما را جدی نگرفته است، برایش یک نامه نامه عذرخواهی بنویسید تا مگر کوتاه بیاید و عذر شما را بپذیرد!

 

هر وقت این راهکارها را اجرا کردید،‌ فرزندانتان خواهند دید و به‌خوبی یاد می‌گیرند کی، کجا و چگونه باید عذرخواهی کنند.

 

**آزاده لرستانی