فلوشیپ آنکولوژی زنان و متخصص زنان و زایمان عنوان کرد: واکسن گارداسیل از بروز سرطان‌های دهانه رحم، واژن، ناحیه تناسلی مردان و زنان، مقعد و همچنین سرطان‌های ناحیه انتهایی دستگاه گوارش پیشگیری می‌کند.
ویروس پاپیلومای انسانی HPV، یک تهدید خاموش برای سلامت جامعه است که 80 درصد افراد در مقطعی از زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. در حالی که سیستم ایمنی بدن اغلب قادر به مقابله با این ویروس است، برخی از انواع HPV می‌توانند منجر به بیماری‌های جدی ازجمله سرطان‌های دستگاه تناسلی در مردان و زنان شوند. این سرطان‌ها اغلب سال‌ها پس از ابتلا به ویروس بروز می‌کنند و گاهی علائم اولیه‌ای ندارند یا علائم خفیف و غیر اختصاصی هستند.
واکسن گارداسیل، انواع پرخطر HPV را که با سرطان مرتبط هستند، هدف قرار می‌دهد. این واکسن به‌ویژه در پیشگیری از سرطان‌های گردن رحم و آلت تناسلی بسیار مؤثر است. همچنین، در پیشگیری از زگیل‌های تناسلی نقش مهمی ایفا می‌کند.
البته، واکسیناسیون تنها راه پیشگیری نیست و انجام تست‌های غربالگری منظم، مانند پاپ اسمیر در زنان، برای تشخیص زودهنگام سرطان‌های گردن رحم بسیار مهم است. همچنین عوامل دیگری چون سیگار کشیدن، ضعف سیستم ایمنی و شرکای مختلف جنسی و عدم رعایت بهداشت جنسی در ابتلا به سرطان‌های مرتبط با HPV نقش دارند.
ویروس پاپیلومای انسانی به‌عنوان شایع‌ترین عفونت مقاربتی می‌تواند طیفی از زگیل‌های تناسلی خوش‌خیم تا سرطان‌های خطرناک دهانه رحم، مقعد و گلو را ایجاد کند. با وجود در دسترس بودن واکسن‌های مؤثر، بسیاری از افراد به دلایل مختلف از دریافت آن خودداری می‌کنند. این در حالی است که آگاهی از روش‌های درمانی موجود برای مقابله با عوارض ناشی از HPV می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت افراد داشته باشد.
زگیل‌های تناسلی که معمولاً توسط انواع کم‌خطر HPV (مانند نوع 6 و 11) ایجاد می‌شوند، اگرچه خطرناک نیستند اما می‌توانند از طریق روش‌های مختلفی چون درمان‌های دارویی و یا حذف فیزیکی ضایعه درمان شوند.
برای افزایش اثربخشی درمان و پیشگیری از عود بیماری، اقداماتی چون تقویت سیستم ایمنی از طریق تغذیه سالم و ورزش منظم، ترک سیگار و پرهیز از عوامل خطر، واکسیناسیون حتی پس از درمان، انجام غربالگری‌های منظم و رعایت رفتارهای جنسی ایمن توصیه می‌شود.
در حالی که HPV می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند، خوشبختانه روش‌های درمانی مؤثری برای مقابله با آن وجود دارد. با این حال، پیشگیری از طریق واکسیناسیون به موقع و غربالگری‌های منظم همچنان بهترین راه برای محافظت در برابر این ویروس و عوارض ناشی از آن است. آگاهی از روش‌های درمانی موجود می‌تواند به افراد کمک کند در صورت مواجهه با این عفونت، تصمیمات آگاهانه‌تری برای حفظ سلامت خود بگیرند.
در همین راستا خبرنگار روزنامه سپهرغرب با دکتر مهرانگیز زمانی بناب؛ فلوشیپ آنکولوژی زنان و متخصص زنان و زایمان در خصوص واکسن HPV گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید:
* واکسن گارداسیل برای چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
واکسن گارداسیل یکی از پرکاربردترین واکسن‌ها است که در برابر گروهی از ویروس‌های HPV و بیماری زگیل تناسلی ایجاد محافظت می‌کند. ویروس HPV یا همان پاپیلومای انسانی، نوعی عفونت مقاربتی شایع است که معمولاً از طریق تماس پوست با پوست منتقل می‌شود. لازم است بدانیم که ویروس HPV بیش از 200 نوع مختلف دارد که اغلب از طریق ارتباط جنسی منتقل می‌شوند. شیوع این ویروس به‌قدری گسترده است که حدود 80 درصد افراد در مقطعی از زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند.
در شرایطی که سیستم ایمنی بدن قوی باشد، معمولاً این ویروس توسط بدن شناسایی شده و از بین می‌رود؛ اما برخی از انواع ویروس HPV پایدار باقی مانده و منجر به ایجاد بیماری‌های پیش‌بدخیم و بدخیم می‌شوند. در واقع، اگر بخواهیم به اصلی‌ترین عامل برخی از سرطان‌ها در دستگاه تناسلی، مقعد و گلو اشاره کنیم، ویروس HPV مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کند.
*این واکسن تاچه حد در پیشگیری از سرطان دهانه رحم مؤثر است؟
در سال‌های اخیر، تزریق گارداسیل به شکل چشمگیری موجب کاهش شیوع سرطان دهانه رحم در بانوان شده. یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها در گذشته، ابتلای افراد به ویروس HPV بود، اما با عرضه این واکسن، به‌ویژه نوع نه‌گانه (Gardasil9) که از سویه‌های خطرناک این ویروس محافظت می‌کند، بسیاری از نگرانی‌ها در حال برطرف شدن هستند. بهترین سن برای تزریق این واکسن بین 9 تا 26 سالگی است، اگرچه توصیه می‌شود تزریق از سن 12 سالگی به بعد آغاز شود. واکسن گارداسیل از بروز سرطان دهانه رحم، سرطان واژن، سرطان ناحیه تناسلی مردان و زنان، سرطان مقعد و همچنین سرطان‌های ناحیه انتهایی دستگاه گوارش پیشگیری می‌کند.
*این واکسن چند دوز دارد و فاصله بین دوزها چقدر باید باشد؟
واکسن گارداسیل در انواع مختلفی عرضه شده؛ در ابتدا واکسن سرواریکس که تنها دو نوع ویروس (نوع 16 و 18) را پوشش می‌داد، رایج بود. سپس واکسن گارداسیل و پس از آن گارداسیل نه‌گانه وارد بازار شدند. نوع ایرانی این واکسن با نام تجاری «پاپیلوکارد» تولید شده و در دسترس قرار دارد.
گارداسیل نه‌گانه بالاترین سطح محافظت را ایجاد می‌کند و نکته مهم این است که این واکسن‌ها باید حتماً علیه انواع 16 و 18 ویروس HPV تزریق شوند؛ چراکه 90 درصد سرطان‌های دهانه رحم و 80 درصد سرطان‌های ناحیه مقعد ناشی از این دو نوع ویروس هستند. همچنین سویه‌های 31، 33، 45، 52 و 58 حدود 20 درصد از سرطان‌های دهانه رحم را ایجاد می‌کنند. نوع 6 و 11 ویروس نیز عامل 90 درصد از زگیل‌های تناسلی به‌شمار می‌روند.
واکسن گارداسیل مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است و از سال 2006 به‌طور جهانی مورد استفاده قرار گرفته است.
این واکسن در ایالات متحده آمریکا، توانسته تا حدود 70 درصد از موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد. نوع 9 ظرفیتی این واکسن (Gardasil 9) محافظتی حدود 90 درصدی را در برابر انواع پرخطر ویروس HPV ایجاد می‌کند. در مقابل، واکسن سرواریکس تنها از دو نوع پرخطر ویروس HPV یعنی نوع 16 و 18 محافظت کرده و از ابتلا به آن‌ها جلوگیری می‌نماید.
*چه افرادی باید این واکسن را دریافت کنند؟
توصیه می‌شود تزریق آن پیش از آغاز فعالیت جنسی انجام شود تا بیشترین میزان اثربخشی را داشته باشد. زمانی که گفته می‌شود این واکسن مورد تأیید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) و مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) است، به این معناست که تزریق آن توصیه شده و ضروری تلقی می‌شود.
در مقابل، برخی افراد نباید این واکسن را دریافت کنند. کسانی که به انواع واکسن‌ها حساسیت یا آلرژی شدید دارند، باید ابتدا بررسی و تست‌های لازم را انجام دهند. همچنین افرادی که به مخمرها حساسیت دارند، نباید واکسن دریافت کنند. در دوران بارداری نیز توصیه می‌شود واکسن تزریق نشود، هرچند اگر فردی بدون اطلاع از بارداری خود، واکسن را تزریق کند، معمولاً مشکلی ایجاد نخواهد شد. افرادی با سیستم ایمنی بسیار ضعیف یا آن‌هایی که به بیماری‌هایی نظیر آنفلوآنزا یا سرماخوردگی مبتلا هستند، بهتر است تا بهبودی کامل صبر کرده و سپس واکسن را تزریق کنند.
*آیا تزریق این واکسن عوارض جانبی دارد؟ شایع ترین عوارض چیست؟
به‌طور کلی، گارداسیل، واکسنی ایمن محسوب می‌شود، اما مانند هر واکسن دیگری ممکن است در کوتاه‌مدت عوارضی بروز کند. برخی از این عوارض ممکن است شامل سردرد، خستگی، سرگیجه، غش در برخی نوجوانان، تب، حالت تهوع، تورم، قرمزی، التهاب، خونریزی یا کبودی در محل تزریق و ایجاد توده‌های سفت در عضله یا درد مفصلی باشد. احتمال بروز واکنش‌های شدید آلرژیک یا آنافیلاکسی بسیار نادر است، اما توصیه می‌شود واکسن در مراکزی تزریق شود که امکانات اولیه احیا و اکسیژن‌رسانی را داشته باشند. همچنین بهتر است فرد پس از تزریق به مدت حدود 20 دقیقه در محل تزریق به‌صورت نشسته یا خوابیده باقی بماند.
* چه سنی برای تزریق این واکسن مناسب است؟
تزریق واکسن از 9 تا 12 سالگی توصیه می‌شود، اما در برخی منابع علمی امکان تزریق تا 45 سالگی نیز ذکر شده است. اگرچه پس از 26 سالگی تزریق این واکسن معمولاً توصیه نمی‌شود، اما مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد در بازه سنی 26 تا 45 سال نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
*این واکسن چند دوز دارد و فاصله بین دوز‌ها چقدر باید باشد؟
می‌تواند به‌صورت دو دوزه یا سه دوزه انجام شود. اگر پیش از 15 سالگی تزریق شود، دو دوز کفایت می‌کند (یک دوز در حال حاضر و دوز دوم دو ماه بعد). اما اگر سن فرد بالای 15 سال باشد، باید در سه نوبت تزریق شود؛ دوز نخست در حال حاضر، دوز دوم دو ماه بعد و دوز سوم چهار ماه پس از دوز دوم.
*آیا این واکسن فقط مختص بانوان است؟
خیر، مردان نیز در معرض ابتلا به ویروس HPV و پیامدهای آن قرار دارند. در مدارس ایالات متحده این واکسن برای پسران و دختران تزریق می‌شود. با وجود محدودیت‌هایی که در ایران وجود دارد و با توجه به اینکه علائم بیماری بیشتر در خانم‌ها نمایان می‌شود، گروه اصلی هدف خانم‌ها هستند، اما مردان نیز می‌توانند از این واکسن استفاده کنند.
در نهایت، باید به این نکته توجه داشت که هیچ واکسنی عملکرد صددرصدی ندارد، اما واکسن 9 ظرفیتی گارداسیل می‌تواند تا حدود 90 درصد از ابتلا به HPV جلوگیری کند و ایمنی بالایی را فراهم آورد. در پاسخ به این سؤال که آیا واکسن گارداسیل باعث ناباروری می‌شود، باید گفت که تاکنون هیچ مدرک علمی یا مستندی دال بر چنین موضوعی وجود نداشته و چنین نگرانی‌ای مطرح نشده است.
همانطور که خواندید ویروس پاپیلومای انسانی یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی است که خوشبختانه، واکسن آن به‌عنوان یک ابزار پیشگیرانه قدرتمند، توانسته در بسیاری از کشورهای جهان ازجمله ایران، بار بیماری‌های مرتبط با این ویروس را کاهش دهد.
با وجود اینکه کشورهای پیشرفته سال‌هاست که واکسیناسیون HPV را به برنامه ملی سلامت خود اضافه کرده‌اند اما متأسفانه در کشور ما این برنامه هنوز اجرا نشده و هزینه تهیه واکسن‌ها بسیار بالاست و بسیاری از مردم توانایی خرید آن را ندارند. همچنین با توجه به بازار پرتلاطم دارو شاهد صعود قیمت واکسن‌ها در مدت کوتاه در بازار هستیم که همین امر یکی از دلایل اصلی نبود استقبال مردم از این واکسن است.
این واکسن در ایران به‌تدریج در حال معرفی و گسترش است اما هنوز به‌صورت سراسری و رایگان اجرا نشده. واکسن HPV یکی از معدود واکسن‌های پیشگیری از سرطان در دنیاست که اثربخشی آن ثابت شده. در کشورهایی که این واکسن به‌صورت گسترده توزیع شده، آمار سرطان‌های مرتبط به‌شدت کاهش یافته است. در ایران نیز با وجود چالش‌های موجود، آگاهی و اقدام به‌موقع خانواده‌ها می‌تواند از بسیاری از اتفاقات دردناک جلوگیری کند.