رشد روزافزون جمعیت شهری و افزایش استفاده از خودروهای شخصی، شهرها را با چالش‌هایی همچون آلودگی هوا، تراکم ترافیک، کاهش کیفیت زندگی و تخریب محیط زیست روبه‌رو کرده است. در این میان، پیاده‌راه‌سازی به‌عنوان یکی از راهکارهای نوین و مؤثر در مدیریت شهری مطرح شده است که نه‌تنها به کاهش مشکلات زیست‌محیطی و ترافیکی کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی، پویایی اقتصادی و افزایش تعاملات اجتماعی ایفا می‌کند.
ایجاد فضاهای اختصاصی برای عابران پیاده، شهرها را به محیط‌هایی زیست‌پذیرتر، ایمن‌تر و دوست‌دار انسان تبدیل می‌کند و زمینه‌ساز توسعه پایدار و تاب‌آوری شهری می‌شود. پیاده‌راه‌سازی به چندین روش کلیدی ازجمله کاهش ترافیک خودرو و انتشار آلاینده‌ها، ترویج حمل‌ونقل فعال و ایجاد محله‌های زیست‌پذیر و متصل به شهرها کمک می‌کند و به پایداری، زیست‌پذیری و تاب‌آوری آن‌ها می‌افزاید.
* کاهش ترافیک و آلاینده‌ها
پیاده‌راه‌سازی با محدود کردن یا حذف دسترسی خودروهای شخصی به بعضی مناطق، موجب کاهش حجم ترافیک موتوری و درنتیجه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود؛ این امر کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد و به شهرها کمک می‌کند تا به اهداف خود در زمینه کاهش آلاینده‌ها دست پیدا کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که سناریوهای پیاده‌راه‌سازی می‌توانند منجر به کاهش قابل‌ توجه ترافیک و آلاینده‌ها شوند؛ برای مثال کاهش 20 درصدی ترافیک نسبت به حالت پایه، کاهش چشمگیری در انتشار آلاینده‌ها ایجاد می‌کند. محدود کردن یا حذف تردد خودروها در این مناطق، علاوه‌بر کاهش آلودگی هوا، موجب کاهش آلودگی صوتی می‌شود و محیط سالم‌تری برای شهروندان فراهم می‌آورد.
* تشویق به حمل‌ونقل فعال و عمومی
پیاده‌راه‌سازی با ایجاد محیط‌های امن‌تر، دسترس‌پذیرتر و جذاب‌تر برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و استفاده از حمل‌ونقل عمومی، مردم را به استفاده از این شیوه‌ها ترغیب می‌کند. اختصاص فضای خیابان به پیاده‌روها و مسیرهای دوچرخه، ایمنی را افزایش داده و انتخاب این روش‌ها را برای شهروندان آسان‌تر می‌کند.
عوامل کلیدی در این تغییر، افزایش ایمنی، زیرساخت‌های اختصاصی همچون پیاده‌روهای عریض و مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری است؛ برای مثال در مناطق تاریخی، کاهش عرض خیابان جهت افزایش فضای پیاده‌روی و بهبود دسترسی به حمل‌ونقل عمومی، استفاده از خودرو را کاهش و استفاده از حمل‌ونقل عمومی را افزایش می‌دهد.
پیاده‌راه‌ها تعارض میان خودرو و عابر پیاده را حذف می‌کنند و پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری را ترویج می‌دهند که ازجمله شیوه‌های کم‌کربن و فعال حمل‌ونقل هستند. این تغییر رفتار موجب کاهش وابستگی به خودروها می‌شود، انتشار دی‌اکسیدکربن را کاهش می‌دهد و سلامت عمومی را ارتقا می‌بخشد، همچنین اختصاص فضای خیابان‌ها به پیاده‌روها و مسیرهای دوچرخه‌سواری، استفاده از حمل‌ونقل عمومی را افزایش می‌دهد.
* ایجاد محله‌های زیست‌پذیر و متصل
پیاده‌راه‌سازی با افزایش دسترسی، ایمنی و بهبود محیط شهری، محله‌هایی قابل‌ زندگی ایجاد می‌کنند. این اقدام، قابلیت پیاده‌روی را افزایش می‌دهد و به تعاملات اجتماعی، رونق کسب‌وکارهای محلی و انسجام اجتماعی کمک می‌کند. مناطق دوست‌دار عابر پیاده، فضاهای عمومی پویایی ایجاد می‌کنند که تعاملات اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی و رونق اقتصادی را تقویت می‌کنند؛ به‌عنوان مثال، پیاده‌راه‌سازی خیابان کورینتس در بوئنوس آیرس، این منطقه را به قطب فرهنگی و تفریحی شهر تبدیل کرد و گردشگری و کسب‌وکارهای محلی را رونق بخشید. این فضاها، مردم را به گذراندن وقت بیشتر در محیط بیرون و تعامل با یکدیگر تشویق می‌کنند.
مناطق پیاده‌راه با بازپس‌گیری فضا از خودروها، سروصدا و آلودگی صوتی را کاهش می‌دهند و محیطی سالم‌تر و دلپذیرتر برای فعالیت‌های بیرونی و تعاملات اجتماعی فراهم می‌آورند. این تغییر موجب افزایش فروش کسب‌وکارهای محلی و درآمد شهرداری‌ها می‌شود.
پیاده‌راه‌سازی همچنین با ترویج حمل‌ونقل فعال و ایجاد مسیرهای ایمن و دسترس‌پذیر، به افزایش تراکم و اتصال شهری کمک می‌کند و از گسترش بی‌رویه شهر جلوگیری می‌کند. ادغام زیرساخت‌های سبز همچون راه‌های سبز شهری در مناطق پیاده‌راه، کیفیت محیط زیست را بهبود می‌بخشد و مزایای روانی برای ساکنان دارد.
بیشتر پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی با مقاومت اولیه روبه‌رو می‌شوند، اما پس از مشاهده اثرات مثبت بر کیفیت زندگی و پویایی محله، حمایت عمومی زیادی پیدا می‌کنند.
* بهبود محیط شهری و افزایش تاب‌آوری اقلیمی
پیاده‌راه‌سازی به‌طور معمول با اقدامات سبزسازی همچون ایجاد پارک‌ها و کاهش سطوح آسفالت همراه است. کاشت درخت و ایجاد مسیرهای سبز با ایجاد سایه و تبخیر، دمای محیط را کاهش و با تضعیف اثر جزیره گرمایی شهری، کیفیت کلی محیط زیست را بهبود می‌بخشد؛ همچنین کاشت درختان و ایجاد فضاهای سبز، دمای محیط را تعدیل و شهر را در برابر تغییرات اقلیمی مقاوم‌تر می‌کنند.
خیابان‌های دوست‌دار پیاده، فضاهای عمومی ایمن، قابل‌ دسترسی و جذابی ایجاد می‌کنند که تعامل اجتماعی و سبک زندگی فعال را ترویج می‌دهند. با حذف خودروها، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌ها به‌طور چشمگیری کاهش و کیفیت هوا و آرامش در سطح شهر، افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر تشویق به پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و استفاده از حمل‌ونقل عمومی، وابستگی به خودروهای سوخت فسیلی را کاهش می‌دهد و به اهداف پایداری و سازگاری با تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. پیاده‌راه‌سازی با سیاست‌های حمل‌ونقل، محیط زیست و اجتماعی تلفیق می‌شود و به شهرها کمک می‌کند تا با آثار تغییرات اقلیمی مقابله کنند و کیفیت زندگی را ارتقا دهند.
* حمایت از رشد اقتصادی و فراگیری اجتماعی
پیاده‌راه‌سازی با جذاب‌تر و قابل‌ دسترسی‌تر کردن محله‌های شهری، نقش مهمی در رشد اقتصادی و افزایش فراگیری اجتماعی ایفا می‌کند؛ این مناطق پیاده‌محور موجب افزایش تردد عابران پیاده می‌شوند که به نوبه خود فروش کسب‌وکارهای محلی را افزایش می‌دهند، فرصت‌های شغلی جدید ایجاد و ارتباط ساکنان با خدمات و امکانات شهری را تسهیل می‌کنند.
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که پس از پیاده‌راه‌سازی، تعداد مراجعه‌کنندگان به فروشگاه‌ها و مراکز خرید به‌طور قابل‌ توجهی افزایش می‌یابد؛ برای مثال، در نیویورک توسعه فضاهای پیاده‌رو در منطقه منهتن موجب کاهش 49 درصدی نرخ خالی بودن مغازه‌ها و افزایش 172 درصدی فروش خُرده‌فروشی‌ها شده است. در فرانسه به افزون‌بر نیمی از مشتریان فروشگاه‌های مرکز شهر با پیاده‌روی، دوچرخه یا حمل‌ونقل عمومی دسترسی دارند که نشان‌دهنده اهمیت ایجاد فضاهای پیاده‌رو برای رونق اقتصادی است.
پروژه‌های مربوط به ایجاد و گسترش زیرساخت‌های پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به‌طور قابل توجهی اشتغال‌زایی می‌کنند؛ مطالعه‌ای در بالتیمور نشان داده است که هر یک میلیون دلار سرمایه‌گذاری در مسیرهای دوچرخه‌سواری خیابانی، حدود 7.9 شغل مستقیم و به‌طور کلی 14.4 شغل شامل اثرات غیر مستقیم ایجاد می‌کند. پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی نیز به‌ازای هر میلیون دلار حدود 6 شغل مستقیم ایجاد می‌کنند که به‌طور تقریبی دو برابر اشتغال‌زایی پروژه‌های تعمیر جاده است.
سرمایه‌گذاری در فضاهای دوست‌دار عابر پیاده موجب افزایش ارزش املاک مجاور و رشد درآمدهای مالیاتی می‌شود؛ به‌عنوان نمونه، پس از سرمایه‌گذاری در پیاده‌راه‌ها، نرخ اجاره در هنگ‌کنگ 17 درصد افزایش یافت و در پروژه‌های دوست‌دار عابر پیاده تا 30 درصد افزایش درآمدهای تجاری مشاهده شد.
از سوی دیگر، پیاده‌راه‌ها با اتصال بهتر ساکنان به خدمات شهری، امکانات رفاهی و مراکز تجاری، به کاهش نابرابری‌های اجتماعی کمک می‌کنند؛ این فضاها امکان حضور و مشارکت تمام گروه‌های اجتماعی را فراهم و حس تعلق و انسجام اجتماعی را تقویت می‌کنند. فضاهای دوست‌دار عابر پیاده با ایجاد محیط‌های امن و دلپذیر برای پیاده‌روی و تجمع، به افزایش تعاملات اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی شهری کمک می‌کنند. این فضاها می‌توانند میزبان فعالیت‌های فرهنگی، بازارهای محلی و رویدادهای اجتماعی باشند که به پویایی اقتصادی و اجتماعی محله‌ها می‌افزایند.
شهر کپنهاگ دانمارک با شبکه گسترده مسیرهای دوچرخه‌سواری و مناطق پیاده‌راه، نمونه‌ای موفق در توسعه پایدار شهری است که علاوه‌بر ارتقای کیفیت زندگی، موجب رشد اقتصادی و افزایش اشتغال در بخش‌های مختلف شده است؛ بارسلونا نیز با بازپس‌گیری فضاهای عمومی و تبدیل بعضی خیابان‌ها به منطقه‌ای دوست‌دار عابر پیاده‌، توانسته است فضای شهری را به محیطی پُرجنب‌وجوش با اقتصادی فعال تبدیل کند که گردشگری و کسب‌وکارهای محلی را رونق می‌بخشد.
* تسهیل همکاری‌های بین‌ بخشی در پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی
پیاده‌راه‌سازی به‌عنوان یک فرآیند پیچیده و چندبُعدی، نیازمند مشارکت فعال و هماهنگ میان عاملان مختلف است. این عاملان شامل سازمان‌های دولتی در سطوح مختلف ازجمله شهرداری، حمل‌ونقل و محیط زیست، بخش خصوصی همچون سرمایه‌گذاران، توسعه‌دهندگان املاک و کسب‌وکارها، سازمان‌های جامعه مدنی ازجمله ساکنان، گروه‌های محلی و سازمان‌های غیر انتفاعی و درنهایت متخصصان حوزه‌های طراحی شهری، حمل‌ونقل و محیط زیست می‌شوند؛ همکاری مؤثر بین این بخش‌ها، کلید موفقیت پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی است.
هریک از ذی‌نفعان پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی دیدگاه‌ها، اولویت‌ها و تخصص‌های خاص خود را دارند. همکاری بین‌ بخشی امکان تلفیق این دیدگاه‌ها را فراهم می‌کند تا پروژه‌ها به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که نیازهای فنی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را به‌طور هم‌زمان برآورده کنند؛ برای مثال، متخصصان طراحی شهری می‌توانند فضاهای جذاب و کارآمد خلق کنند، درحالی که جامعه محلی نیازها و خواسته‌های واقعی خود را بیان می‌کند و بخش خصوصی منابع مالی و توان اجرایی را تأمین می‌کند.
هنگامی که جوامع محلی در فرایند تصمیم‌گیری و اجرا مشارکت فعال داشته باشند، حس تعلق و مالکیت نسبت به فضاهای عمومی افزایش پیدا می‌کند. این امر موجب می‌شود که مردم بیشتر از فضاهای پیاده‌راه مراقبت کنند و در حفظ امنیت و پاکیزگی آن‌ها مشارکت داشته باشند.
همکاری میان دولت و بخش خصوصی به تجمیع منابع مالی و انسانی کمک می‌کند و خطرهای پروژه را کاهش می‌دهد؛ همچنین هماهنگی میان سازمان‌های مختلف دولتی موجب می‌شود که تصمیمات سریع‌تر و هماهنگ‌تر گرفته شده و از دوباره‌کاری‌ها جلوگیری شود. پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی که با مشارکت گسترده طراحی می‌شوند، راهکارهای جامع‌تری ارائه می‌دهند که نه‌تنها به بهبود فضای شهری می‌پردازند، بلکه به مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی نیز پاسخ می‌دهند. این رویکرد موجب می‌شود پروژه‌ها پایدارتر و مقاوم‌تر باشند.
ازجمله راهکارهای تسهیل همکاری بین‌ بخشی، می‌توان به تشکیل کمیته‌ها و کارگروه‌های مشترک اشاره کرد. ایجاد ساختارهای رسمی همچون کمیته‌های راهبری که نمایندگان همه بخش‌ها را در بر می‌گیرد، موجب تسهیل گفت‌وگو و هماهنگی می‌شود. برگزاری کارگروه‌های مشترک و کارگاه‌های مشارکتی فرصت مناسبی برای تبادل نظر، شناسایی چالش‌ها و یافتن راه‌ حل‌های مشترک فراهم می‌کند.
متخصصان حوزه‌های طراحی با ارائه پلتفرم‌های آنلاین، نرم‌افزارهای مدیریت پروژه و ابزارهای مشارکت دیجیتال می‌توانند ارتباط میان ذی‌نفعان را تسهیل و فرایند تصمیم‌گیری را شفاف‌تر کنند. آموزش ذی‌نفعان درباره اهمیت همکاری و مزایای آن، همچنین آگاه‌سازی جامعه محلی درباره پروژه‌ها، به افزایش مشارکت و پذیرش عمومی کمک می‌کند.
شهر بوفالو در ایالت نیویورک با کمک همکاری میان شهرداری، توسعه‌دهندگان خصوصی و سازمان‌های محلی توانسته است مرکز شهر را از طریق پروژه‌های بهبود فضای خیابان‌ها و بازاستفاده از ساختمان‌ها بهبود دهد. پونته‌ودرا در اسپانیا نیز با مشارکت فعال شهروندان، شهرداری و متخصصان طراحی شهری، موفق به ایجاد شبکه‌ای گسترده از مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری شده که به بهبود کیفیت زندگی و کاهش استفاده از خودرو کمک کرده است.
در زوریخ سوئیس، هماهنگی میان سازمان‌های حمل‌ونقل، محیط زیست و جامعه محلی موجب شده است تا مناطق وسیعی به فضاهای پیاده‌رو و حمل‌ونقل پاک تبدیل شوند. این نمونه‌ها نشان داده‌اند که تسهیل همکاری‌های بین‌ بخشی در پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی، پایه و اساس موفقیت این پروژه‌ها است. این همکاری‌ها موجب می‌شوند که پروژه‌ها جامع، پایدار و منطبق با نیازهای واقعی جامعه باشند، منابع بهینه مصرف شوند و حس تعلق و مشارکت اجتماعی ارتقا یابد.