ما و «جامعه چندرسانهای»
صدایی که امروز از وادی فرهنگ، اخلاق، زیباییشناسی، هنر و ضمائمش، فکر، فلسفه، عرفان، دیانت، سیاست، تاریخ، مشاهیر و... به گوش مخاطب میرسد، دیگر محدود و منحصر به «کتاب» و نشریه و مجلات نیست؛ بدون تعارف، کتاب فقط یکی از رسانههایی است که در این زمینه، هنوز ادای تکلیفی سنگین را برعهده دارد؛ پس باید برای بالا نگهداشتن پرچم کتاب در این میدان، به برخی نکات و ظرافتها توجهی بیش از گذشته داشت.
یکی از آنها طرح موضوع و تعریف «مخاطب» بهعنوان یک پیششرط است و قبل از نگارش کتاب توسط نویسنده و آمادهسازی کار از سوی مرکز انتشاراتی، اصطلاحاً ناشر، توجه جدی میطلبد؛ اصولاً دلیل خنثی واقعشدن بسیاری از کتابهای ادبی و هنری در ویترین فروش، مغفول واقعشدن همین موضوع است.
مثلاً اگر قرار است کشوقوسهای زندگی مبارزاتی یک قهرمان ملی-میهنی برای مخاطبان تألیف و مصور و خاطرهاش برای مردم زنده شود تا نسلهای جدید هم او را بشناسند، حتما باید به نحوه طرح موضوع و تعریف گروه سنی مخاطبان توجه ویژهای صورت گیرد.
مثلاً در مورد قهرمانی که چهلوچند سال یا بیشتر و کمتر از زندگی و بهترین سالهای عمرش را در راه آرمان و هدف و مردم و وطنش صرف کرده، کتابی پنجاهشصت صفحهای باید بهلحاظ نگارش و محتوا و کیفیت و شکل ظاهریاش، خیلی هنرمندانه و جذاب باشد تا حق مطلب را ادا کند! موضوع بعدی، چرایی و چگونگی انتخاب «مخاطب» است.
متأسفانه در حوزه نشر ما بهجز تعدادی محدود، خبری از گروهها و نشستهای تخصصی نیست تا نسبت به مخاطبشناسی و تشخیص اولویتها، تحقیق و پژوهش شود، درحالیکه کمپانیهای موفق نشر و تولید کتاب و دیگر آثار هنری در جهان، این قضیه را جدی میگیرند، بهخصوص در دورانی که رقبایی سرسخت برای کتاب وجود دارد.
«جوان و نوجوان» امروز متفاوتتر از ردههای سنی دیگر میاندیشد و دلباخته هیجانات و احساسات منحصربهفرد است، اگر قرار باشد وطندوستی، آرمانخواهی، اخلاق، عشق به هموطن و دیگر موضوعات عمیق معرفتی و اجتماعی برایشان گفته شود، میبایست با روش و شیوه دلخواه خودشان باشد... مثلاً انیمیشنهای سینمایی یا کوتاه، ساخت کلیپهای جذاب در شبکههای اجتماعی و فضای مجازی و... میتواند به کمک متنی بیاید که در فاصلهای کوتاه، قرار است در قالب کتاب به دست آنها برسد؛ ما امروز بخواهیم یا نخواهیم با «جامعهای چندرسانهای» طرف هستیم و صرفاً کتاب در قد و قامت یک رسانه، نمیتواند میدانداری موفقی داشته باشد؛ البته در وادی کتاب هم سالهاست پدیده «کمیکاستریپ» به صحنه آمده و توانسته در بخش عظیمی از نوجوانان، اقبال پیدا کند؛ سوژه و تصویرگری و شیوه مدرن کتابسازی دست به دست یکدیگر میدهند و موفقیت کتاب را رقم میزنند.
کتاب، این رسانه دیرپا و وفادار همه دورانها، قادر است هنوز به مخاطبان و گروههای سنی مختلف، خوراک ذهنی بدهد؛ هرچقدر تمرکز در ایجاد جذابیت فرهنگ مکتوب بالا برود، شانس موفقیت بیشتر است و راهیابی به دنیای مخاطب، سریعتر اتفاق میافتد.
حالا که به «هفته کتاب و کتابخوانی» نزدیک میشویم، بهنظر میآید مرور وضعیت فعلی دنیای نشر و کتاب و بررسی علل و عوامل «کتابنخوانی» در بخشهایی از جامعه ما یک الزام مطالعاتی و پژوهشی قوی است، حوزه نشر ما برای دستیابی به شناختی نسبی از مخاطب، نیاز به تحقیق میدانی دارد که بدون استفاده از ظرفیت علمی، بدنه دانشگاهی و جامعه نویسندگان و پژوهشگران ما، این امر مهم محقق نخواهد شد.
* دکتر حمید هنرجو؛ نویسنده و پژوهشگر
یکی از آنها طرح موضوع و تعریف «مخاطب» بهعنوان یک پیششرط است و قبل از نگارش کتاب توسط نویسنده و آمادهسازی کار از سوی مرکز انتشاراتی، اصطلاحاً ناشر، توجه جدی میطلبد؛ اصولاً دلیل خنثی واقعشدن بسیاری از کتابهای ادبی و هنری در ویترین فروش، مغفول واقعشدن همین موضوع است.
مثلاً اگر قرار است کشوقوسهای زندگی مبارزاتی یک قهرمان ملی-میهنی برای مخاطبان تألیف و مصور و خاطرهاش برای مردم زنده شود تا نسلهای جدید هم او را بشناسند، حتما باید به نحوه طرح موضوع و تعریف گروه سنی مخاطبان توجه ویژهای صورت گیرد.
مثلاً در مورد قهرمانی که چهلوچند سال یا بیشتر و کمتر از زندگی و بهترین سالهای عمرش را در راه آرمان و هدف و مردم و وطنش صرف کرده، کتابی پنجاهشصت صفحهای باید بهلحاظ نگارش و محتوا و کیفیت و شکل ظاهریاش، خیلی هنرمندانه و جذاب باشد تا حق مطلب را ادا کند! موضوع بعدی، چرایی و چگونگی انتخاب «مخاطب» است.
متأسفانه در حوزه نشر ما بهجز تعدادی محدود، خبری از گروهها و نشستهای تخصصی نیست تا نسبت به مخاطبشناسی و تشخیص اولویتها، تحقیق و پژوهش شود، درحالیکه کمپانیهای موفق نشر و تولید کتاب و دیگر آثار هنری در جهان، این قضیه را جدی میگیرند، بهخصوص در دورانی که رقبایی سرسخت برای کتاب وجود دارد.
«جوان و نوجوان» امروز متفاوتتر از ردههای سنی دیگر میاندیشد و دلباخته هیجانات و احساسات منحصربهفرد است، اگر قرار باشد وطندوستی، آرمانخواهی، اخلاق، عشق به هموطن و دیگر موضوعات عمیق معرفتی و اجتماعی برایشان گفته شود، میبایست با روش و شیوه دلخواه خودشان باشد... مثلاً انیمیشنهای سینمایی یا کوتاه، ساخت کلیپهای جذاب در شبکههای اجتماعی و فضای مجازی و... میتواند به کمک متنی بیاید که در فاصلهای کوتاه، قرار است در قالب کتاب به دست آنها برسد؛ ما امروز بخواهیم یا نخواهیم با «جامعهای چندرسانهای» طرف هستیم و صرفاً کتاب در قد و قامت یک رسانه، نمیتواند میدانداری موفقی داشته باشد؛ البته در وادی کتاب هم سالهاست پدیده «کمیکاستریپ» به صحنه آمده و توانسته در بخش عظیمی از نوجوانان، اقبال پیدا کند؛ سوژه و تصویرگری و شیوه مدرن کتابسازی دست به دست یکدیگر میدهند و موفقیت کتاب را رقم میزنند.
کتاب، این رسانه دیرپا و وفادار همه دورانها، قادر است هنوز به مخاطبان و گروههای سنی مختلف، خوراک ذهنی بدهد؛ هرچقدر تمرکز در ایجاد جذابیت فرهنگ مکتوب بالا برود، شانس موفقیت بیشتر است و راهیابی به دنیای مخاطب، سریعتر اتفاق میافتد.
حالا که به «هفته کتاب و کتابخوانی» نزدیک میشویم، بهنظر میآید مرور وضعیت فعلی دنیای نشر و کتاب و بررسی علل و عوامل «کتابنخوانی» در بخشهایی از جامعه ما یک الزام مطالعاتی و پژوهشی قوی است، حوزه نشر ما برای دستیابی به شناختی نسبی از مخاطب، نیاز به تحقیق میدانی دارد که بدون استفاده از ظرفیت علمی، بدنه دانشگاهی و جامعه نویسندگان و پژوهشگران ما، این امر مهم محقق نخواهد شد.
* دکتر حمید هنرجو؛ نویسنده و پژوهشگر
ارسال
نظر
*شرایط و مقررات*
کلمه امنیتی را بصورت حروف فارسی وارد
نمایید
بعنوان مثال : پایتخت ارمنستان ؟ ایروان
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین
(فینگیلیش) خودداری نمايید.
توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر
شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای
نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.