سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی: اگرچه فرانسوی‌ها مدعی‌ هستند که ایده ساخت اتوبوس متعلق به آنهاست و این وسیله را در سال 1826 برای اولین بار در جهان روانه خیابانها کرده اند با این حال اما انگلیسی‌ها نیز اصرار دارند که ابداع این وسیله نقلیه عمومی فکر آنها بوده و اصطلاحا خواستگاهی انگلیسی دارد حالا اما ماسوای اینکه ادعای کدام کشور درست و صحیح است اما امروزه دیگر اتوبوس‌ها به‌عنوان مهمترین و در عین حال پر تعدادترین وسیله حمل و نقل شهری برای خود اسم و رسمی پیدا کرده و ده‌ها میلیون دستگاه از آن‌ها در اشکال و انواع مختلف در حالی جابجایی مردم در اقصا نقاط جهان هستند.

گو اینکه بر اساس مستندات تاریخی نخستین اتوبوس هم حدود یکصد و اندی سال قبل توسط یک تاجر بلژیکی از راه باکو-انزلی وارد ایران شده و با استقبالی که مردم از این وسیله نشان دادند بعدها تعداد اتوبوس‌های وارداتی رو به افزایش نهاد اما از اواسط دهه 1330 خودروسازی ایران ابتدا با مونتاژ خودروهای خارجی و سپس با بومی کردن محصولات کشورهای دیگر صاحب صنعت خودروسازی شد و حسب ظاهر شرکت شهاب‌خودرو یا لیلاندموتور سابق در سال 1343 با هدف تولید انواع کامیون، اتوبوس وکامیونت تأسیس و اقدام به تولید انواع اتوبوس ایرانی نمود.

حالا پس از گذشت یک قرن نه فقط شاهد حضور چشمگیر این وسائل نقلیه جمعی در سطح خیابان‌ها بوده بسیاری از ما نیز به‌صورت دائمی از این محصولات در حال استفاده هستیم بلکه به اذعان برخی کارشناسان حالا دیگر صنایع خودروسازی ما هم دارای اسم و رسمی درحوزه تولید وسایل نقلیه جمعی شده و حتی می‌تواند علاوه بر تامین نیاز‌های داخلی تا مرز صادرات نیز پیش رود.

در این خصوص کارشناسان معتقدند که با توجه به موضوعاتی از قبیل افزایش ترافیک وقیمت سوخت،کاهش فقدان توجیه اقتصادی در خصوص استفاده از خودروی شخصی؛ نبود جای پارک و.. استفاده از وسایل نقلیه عمومی به‌جای تردد با خودروی شهری به‌خصوص در ‌شهرهای بزرگ توصیه‌ای است که مسئولان در همه دوره‌ها به مردم کرده‌اند. اما متاسفانه به دلایل مختلف از کمبود وسائل نقلیه عمومی گرفته تا افزایش تعداد استفاده کنندگان وکندی حرکت آن وسایل و یا نبود زیرساخت‌های لازم و کافی در این حوزه باعث شده تا این توصیه‌های مهم نیز بیشتر در حد یک درخواست باقی بماند.

گو اینکه وضعیت داخلی و کیفیت وسائل نقلیه عمومی و به‌خصوص اتوبوس‌های موجود نیز چه از حیث کمیت یا کیفیت حرف و حدیث‌ها زیادی را به دنبال دارد که مزید براین علت شده و نباید از آنها غافل شد.

     

اتوبوس، نیازی رو به تزاید...

حالا اما با افزایش جمعیت شهر همدان و حومه آن مسئولان و مدیران اجرایی نیز به این نتیجه رسیده‌اند که تعداد اتوبوس‌های موجود نیزدیگر آن‌گونه که باید و شاید جوابگوی استفاده‌کنندگان نیستند. دلیل براینکه روزانه هزاران نفر در شهر تردد می‌کنند که به دلیل ایمنی و اطمینان و یا صرفه اقتصادی نسبت به تاکسی و آژانس تمایل دارند تا با استفاده از این وسیله اقدام به جابجایی و حضور در محل کار و زندگی خود کنند

اینکه در این خصوص مدیران اجرایی نیز با تصریح براینکه در حال حاضر رقمی معادل با 103 دستگاه اتوبوس در بخش خصوصی و 97 دستگاه در بخش دولتی کار جابجایی مسافران درون شهری همدان را برعهده دارند تائید می‌کنند که باتوجه به رشد جمعیت شهر ناوگان حمل و نقل درون شهری دیگر جوابگوی نیاز همشهریان نیست و برای رسیدن به حد قابل قبول این بخش نیازمند 350 دستگاه اتوبوس در گردش و فعال است

این بدان معناست که با توجه به تبعات و مشکلات آتی مسئولان باید ضمن تلاش در راستای تأمین اعتبارات لازم جهت خرید اتوبوس‌های جدید و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی در آینده نه چندان دور به صورت ویژه به فکر تجهیز و تعمیر اتوبوس‌های فعلی هم باشند چرا که در حال حاضر و متاثر از کارکردهای طولانی مدت تعداد زیادی از آنها به سرعت در حال فرسودگی و تخریب. بوده و متعاقبا نیاز به تعمیرهای دائمی هستند

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طی این سال‌ها، مدیریت اجرایی استان همدان برای خرید هر دستگاه اتوبوس تا چند صد میلیون تومان هزینه کرده است گو اینکه: همه اتوبوس‌های خریداری شده نیز عمدتا تولید داخل و محصول شرکت‌های خودروسازی ایران هستند که رونق چرخه سفارش‌دهی و تولید این محصولات می‌تواند چرخه اقتصادی صنعت خودروسازی را فعال‌تر و جوانان بیشتری را مشغول به کار کند.

با این حال به دلیل وجود تحریم‌ها و تورم عمومی این قیمت‌ها نیز ناخواسته رو به افزایش نهاده و به نوعی مدیریت شهری را جهت نیل به این مقصود ( نوسازی ناوگان درون شهری) با مشکلات جدی مواجه ساخته مضاف براینکه داستان تعمیر و تامین قطعات یدکی و لاستیک این وسائل بزرگ جثه هم روایتی دارد که با توجه به بحث تورم و تحریم حالتی نگران کننده تر از قبل به خود گرفته است.

البته تامین این اعتبارات و بودجه‌ها نیز مستلزم تلاشی مجدانه از سوی مسئولان است نخستین منبع درآمدی برای خرید ناوگان حمل‌ونقل شهری، یارانه دولتی است که آن نیز باید از محل‌هایی چون مالیات، صرفه‌جویی مصرف سوخت حاصل شود؛ اما به‌نظر می‌رسد دولت در این حوزه و از سال‌ها قبل به شهرداری‌ها بدهکار است گو اینکه دومین منبع درآمدی خرید اتوبوس نیز درآمد‌های شهرداری‌هاست که باید صرف نوسازی و توسعه حمل‌ونقل درون شهری ‌شود.

حال این تصور به وجود می‌آید که اگر این موضوعات محقق گردد نه فقط مشکلات شهروندان در خصوص تامین کسری اتوبوس‌ها حل خواهد شد بلکه دیگر دغدغه و بهانه ورود اتوبوس خارجی به کشور هم منتفی می‌گردد.

در این خصوص نیز یکی از نمایندگان همدان در مجلس شورای اسلامی چندی قبل خبر از اختصاص 130 میلیارد تومان برای نوسازی حمل و نقل عمومی همدان داده که در نظر است در جهت تقویت اتوبوس‌‌های درون شهری و به‌روزرسانی خدمات حمل و نقل عمومی به شهروندان همدانی هزینه گردد که البته از این مبلغ رقمی معادل با 50 میلیارد تومان برای صرفا برای نوسازی اتوبوس‌ها در نظر گرفته شده حال اینکه این موضوع نیز تا چه میزان حقیقت داشته و به چه شکل محقق خواهدشد نیز قطعا از آن دست وعده‌هایی است که باید در گذر زمان و مشاهدات عینی مردمی در خصوص ارتقاء سطح خدمات شاهد بود. مضاف براینکه به گفته برخی مطلعین تا ورود اتوبوس‌های جدید به ناوگان فعلی متاسفانه شلوغی و فرسودگی در اتوبوس‌ها وجود دارد و اقدام دیگری هم نمی‌شود انجام داد.

     دراتوبوس‌ها چه می‌گذرد...

و اما در حال حاضر روزانه ده‌ها دستگاه اتوبوس وظیفه جابجایی هزاران نفر از همشهریان همدانی را در اقصای نقاط شهر از شمالی‌ترین تا جنوبی‌ترین و عموما به مقصد مرکز شهر بر عهده دارند اتوبوس‌هایی که تقریبا از ساعت 5 صبح تا 9 شب علی‌الدوام و یکنواخت چرخ‌هایشان می‌چرخد تا به نوعی چرخ زندگی و کار و بار مردم از حرکت باز نایستد.

قلذا اگر بخواهیم از سر انصاف و عدالت سخنی را به میان آوریم قطعا در ابتدا باید اذعان نمودکه بخصوص در سال‌های اخیر عملکرد شرکت اتوبوسرانی همدان در مقایسه با ادوار قبل به مراتب بهتر و مطلوبتر شده و همگی ما باید به سهم خویش قدردان تلاشگران این حوزه بخصوص رانندگان زحمت‌کش آن باشیم که ماسوای وظیفه شغلی اما قطعا عهده دار انجام وظیفه ای بسیار سنگین و مشقت بار و خطیر هستند

در عین حال اگر هم از منظر مردم و یا نویسنده ودر مجموع عملکردهای این سازمان کمبود و نواقصی مشاهده می‌شود هم عمدتا متاثر از شرایط عمومی کشور و بعضا استان و شهر ماست که البته امید است مسئولان مربوطه نیز با بذل توجه و درک جایگاه بسیار مهم و لزوم بسامان سازی و ارتقاء سطح کمی و کیفی خدمات‌رسانی در این حوزه بیش از گذشته به آن‌ها توجه نموده و برخی خُرده نقدهای موجود را نیز به مثابه باز نمایی حاشیه‌های دور از چشم برای اطلاع ایشان بدانند و نه انتقادهایی غیر منصفانه و مغرضانه که گاه از سوی برخی برای سیاه‌نمایی شرایط مطرح می‌شود.

در واقع این یک اصل و قاعده اصولی است که برای قضاوت در باب خوب و بد هر عملکرد و فرایند باید به سراغ کسانی رفت که در ارتباط مستقیم با آن موضوع قرار دارند که البته در خصوص کیفیت خدمات ارائه شده از سوی شرکت اتوبسرانی و حمل و نقل درون شهری همدان هم قطعا هیچ کس جز خود همشهریان نمی‌تواند که به اظهار نظر بپردازد فلذا با همین رویکرد خبرنگاران سپهرغرب طی یک هفته با حضور در تعدادی از پایانه‌ها و ایستگاه‌های و نیز درون اتوبوس‌های حاضر در سطح شهر ضمن گفت‌وگو با تعدادی از مسافران و همشهریان به واکاوی و بررسی چند و چون مسائل موجود در این حوزه پرداختند

     پرسش از ما پاسخ از همشهریان...

و اما از مجموعه پرسش و پاسخ‌های که در مدت یک هفته و از یکصد نفر از همشهریان در کوشه و کنار شهر انجام گرفته اینگونه بر می‌آید که

-قریب به 85 درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که وضعیت عمومی مجموعه اتوبوس‌های شهری نسبت به گذشته بسیار بهبودیافته و وضعیت مناسبتری دارد. اما این موضوع به منزله توقف و اکتفا به وضعیت فعلی نیست.

-قریب به 80 درصد پرسش‌شوندگان تصریح نمودند که وجود اتوبوس‌های نو و جدید باعث علاقه و تمایل ایشان به استفاده بیشتر از وسایل حمل و نقل عمومی شده است.

-قریب به 90درصد پرسش‌شوندگان خواستار توسعه هرچه بیشترجغرافیایی و افزایش زمان فعالیت شبکه حمل و نقل عمومی در شهر بودند همین گروه با تاکید براینکه تعداد اتوبوس‌های موجود باید افزایش یابد از طولانی شدن مدت زمان انتظار، شلوغی اتوبوس‌ها و اجبار به ایستادن سرپا تا مقصد به‌علت کمبود صندلی گله‌مند بودند.

-قریب به 82 درصد پرسش‌شوندگان معتقد بودند که نظافت درون و بیرون اتوبوس‌ها باید بهتر از آنچه که هست باشد.

-قریب به 73 درصد پرسش‌شوندگان معتقد بودند که خود مردم و شهروندان نیز باید در حفظ و نگهداری و به‌خصوص نظافت اتوبوس‌ها کوشاتر باشند

-قریب به 81 درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی اتوبوس‌ها بهتر از قبل شده اما گاهی اوقات آنگونه که باید و شاید عمل نکرده و نیاز هست تا مسئولان در این خصوص چاره‌اندیشی بهتری کنند

-رقمی معادل با 61 درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که درخصوص واگذاری اتوبوس‌های نو و جدید به مناطق حاشیه کم لطفی شده و مسئولان در این باب به عدالت رفتار نکرده‌اند

-قریب به 70 درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که عمده ایستگاه‌های اتوبوس نیز به‌عنوان مکمل کاری این فعالیت نیازمند بازسازی و مناسب‌سازی بوده و حتی و بعضا در خور شان مردم نیستند. این موضوع به‌خصوص در پایانه‌ها و برای فصول بارندگی بسیار مورد تاکید و توصیه بوده است.

-قریب به 70 درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که برای تسریع در حمل و نقل مسافر باید برای اتوبوس‌ها مسیر ویژه تعریف شود.

-رقمی معادل با 40 درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که باید برای آقایان و بانوان اتوبوس‌های جداگانه تعریف شود.

-از منظر 45 درصد پرسش‌شوندگان با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه نباید قیمت بلیط اتوبوس دیگر افزایش یابد.

-از منظر 30 درصد پرسش‌شوندگان مقولات فرصت‌های فرهنگی و هنری ( اعم از کتابخانه، تلویزیون، رادیو ایستگاه مطالعه ) در اتوبوس‌ها عملا فراموش شده است.

-از منظر 15 درصد پرسش‌شوندگان شرایط اتوبوس‌ها و ایستگاه‌ها برای سوار و پیاده‌شدن معلولان اصلا مناسب نیست.

-از منظر 15 درصد پرسش‌شوندگان برخی رانندگان باید درخصوص نحوه برخود با مسافر توجیه شده و آموزش ببینند و البته اینکه برخی رانندگان نیز به انحای مختلف ضمن ایستگاه سازی گاها در نوع رانندگی نیز مرتکب تخلفاتی میشوند.که لازم است تذکراتی به ایشان داده شود

-از منظر15 درصد از پرسش‌شوندگان وجود سر و صدای زیاد موتور و دودزایی، فقدان تهویه از مهمترین مشکلات اتوبوس‌های شهر ماست.

از منظر 10 درصد از پرسش‌شوندگان به دلیل نیاز به افزایش اطمینان و آرامش‌خاطر خانواده‌ها و مسافران ( به‌خصوص زنان و دختران و نوجوانان ) باید برخی خطوط شبانه نیز دایر گردد.

-از منظر 10درصد پرسش‌شوندگان هر چند بسیاری از اتوبوس‌ها از منظر شکل زیبا هستند اما مسئولان باید به موضوع انتخاب نوع اتوبوس‌ها از حیث تعداد صندلی بیشتر نگاه ویژه داشته باشند.

-از منظر 5 درصد پرسش‌شوندگان (به ویژه سالخوردگان ) برای رفاه حال بیشتر مسافران باید بر تعداد ایستگاه‌ها افزود.

-از منظر 5 درصد از همشهریان بسیار خوب است که هر از چندگاهی نیز برخی مسئولان و مدیران برای رفتن به محل کار از اتوبوس استفاده کرده تا از نزدیک شاهد برخی مشکلات باشند.

-از منظر 2درصد پرسش‌شوندگان بسیار لازم است تا گاها مسئولان و متولیان بهداشت عمومی، اتش نشانی و ایمنی از وضعیت اتوبوس‌ها بازدید کنند.

-از منظر 2 درصد از پرسش‌‌شوندگان تاکنون درخصوص کیفیت‌سنجی و بازخوردسنجی از وضعیت عملکرد اتوبوس‌ها و رانندگان از سوی نهادها و سازمانهای متولی اقدام محسوسی صورت نگرفته تا از این جهت به نقاط ضعف و قدرت این شبکه پی برده شود.