سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: فرش دستباف از زمان تولید پشم تا نشستن طرح و نقشه بر رج به رج آن، نفس ده‌ها نفر را در سینه حبس می‌کند و آرام‌آرام در دل گره‌ها و رج به رج، جان می‌گیرد.

قالی صنعتی بوده که 6 دانگ صنعت و هنر آن با نام ایران و ایرانی گره خورده است، کشوری که هزار هنر در سینه خود نگاه داشته و هریک را به نحوی به نمایش می‌گذارد؛ در این میان همدان صاحب فرش‌ها و نقشه‌هایی است که کیفیتشان قالی آن را از دست‌بافته سایر استان‌ها مجزا می‌کند. این‌روزها اما قالی همدان علاوه‌بر ناملایمات گذشته، در برابر ویروس کرونا رنگ و رویی بر رخ ندارد و بر این اساس برای دریافت اطلاعات بیشتر بر آن شدیم تا در این وادی گفت‌وگویی را با پروانه توانا، تولیدکننده فرش دستباف همدانی و احمد ملکی، مدیرعامل شرکت تعاونی فرش دستباف شهرستان ملایر ترتیب دهیم که در ادامه‌ می‌خوانید:

تولیدکننده فرش دستباف همدانی با بیان اینکه از سال 89 به‌صورت حرفه‌ای وارد عرصه تولید فرش دستباف شده است، گفت: البته از سنین کودکی به این کار مشغول بودم، اما از سال 89 به‌عنوان بافنده حرفه‌ای این هنرصنعت را دنبال کرده‌ام.

پروانه توانا با تأکید بر اینکه دو سال نیز به‌عنوان مدرس رشته فرش در خدمت دانشگاه علمی کاربردی بودم، اذعان کرد: طی سه سال گذشته نیز کار خود را از طریق استقرار کارگاه فنی حرفه‌ای به‌صورت مستقل دنبال می‌کنم.

وی با اشاره به اینکه درحال حاضر علاوه‌بر آموزش در عرصه اشتغال نیز فعالیت کارگاهی خود را به‌صورت بافت در منزل از طریق بافندگان دنبال می‌کنم، گفت: خوشبختانه با تلاش‌های انجام‌شده طی سال گذشته در روستای ابرو 45 تخت فرش به دست هنرمندان قالی‌باف این روستا بافته شد.

توانا با اشاره به اینکه متأسفانه امکان گسترش فعالیت در دیگر روستاهای شهرستان به‌دلیل شرایط اقتصادی فراهم نیست، اذعان کرد: متأسفانه درحال حاضر با مشکل فروش فرش‌های بافته‌شده مواجهیم، به‌طوری که فرش‌های بافته‌شده روی دستمان مانده و به تبع آن سرمایه در گردش ما نیز خوابیده است.

وی با بیان اینکه افزایش وحشتناک قیمت مواد اولیه داد تولیدکنندگان فرش را درآورده است، افزود: علاوه‌بر افزایش قیمت، کمبود مواد اولیه نیز احساس می‌شود؛ به‌گونه‌ای که اسفندماه هر بقچه نخ چله به قیمت 180 هزار تومان فروخته می‌شد، اما حال باید برای همان نخ 250 هزار تومان پرداخت کنیم.

این بانوی تولیدکننده فرش با اشاره به آنکه کیفیت مواد اولیه موجود در بازار مناسب نیست، تصریح کرد: علاوه‌بر این مشکلات به تبع افزایش هزینه زندگی، بافندگان نیز هزینه بالاتری را برای کار طلب می‌کنند.

توانا افزود: درنظر بگیرید که با تعطیل شدن مراکز آموزشی در پی بروز کرونا و درعین‌حال نبود بازار فروش محصولات، می‌بایست سه ماه نیز اجاره این مراکز را پرداخت کنیم؛ این درحالی است که هزینه بافنده و مصالح نیز باید پرداخت شود.

وی با تأکید بر بالا بودن هزینه مواد اولیه و دشواری تهیه آن از استان‌هایی همچون تبریز، کردستان، کرمانشاه و مشهد، گفت: در استانی همچون همدان که به‌نوعی قطب دام (برند مهربان با کیفیت بالای پشم) محسوب می‌شود، ما مجبوریم این مواد را با هزینه بالا از دیگر استان‌ها بخریم و متأسفانه دام‌داران ما به‌دلیل نبود صنایع پشم‌ریسی، پشم تولیدشده را می‌سوزانند.

توانا با تأکید بر اینکه چرا نباید صنعت پشم‌ریسی در استان همدان همچون گذشته نه‌چندان دور رونق پیدا کند تا در پس آن علاوه‌بر اشتغال‌زایی مشکل تولیدکنندگان فرش نیز برای تأمین مواد اولیه حل شود، اذعان کرد: بازهم تأکید می‌کنم آنچه در استان به‌عنوان مواد اولیه وجود دارد، کیفیت مناسبی نداشته و ما مجبوریم برای تهیه مواد اولیه مناسب خطر سفر و هزینه را به جان بخریم؛ چراکه در خریدهای تلفنی امکان بررسی کیفیت مواد اولیه وجود ندارد و بارها مجبور شده‌ایم که مواد خریداری‌شده را پس بفرستیم.

این تولیدکننده فرش دستباف با اشاره به آنکه برای فروش محصول درحال حاضر حمایتی از سوی دستگاه‌های متولی وجود ندارد و فعلاً متوسل به بازاریابی مجازی شده‌ایم، عنوان کرد: ادامه این روند چیزی جز تقویت واسطه‌گری نخواهد داشت، به‌طوری که من تولیدکننده در نبود سرمایه مجبورم برای تولیدکنندگان قمی و تبریزی سفارش بافت بگیرم.

وی با تأکید بر اینکه متولی برای برنامه‌ریزی در عرصه فروش فرش‌های دستبافت در استان وجود ندارد، خاطرنشان کرد: چرا صنعت و معدن به‌عنوان متولی در این مسیر گام برنمی‌دارد؟

توانا با بیان اینکه متأسفانه مزایده‌های بافت فرش در سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان تنها مختص افراد و گروه‌های خاصی است، گفت: ای‌کاش این مزایده‌ها در فضای بهتری با امکان حضور تولیدکنندگان بیشتر فراهم شود.

وی با تأکید بر اینکه در برخی مواقع من تولیدکننده از فرایند مزایده به‌دلیل نحوه اطلاع‌رسانی بی‌خبرم، اذعان کرد: کاش فضا برای تولیدکنندگان فرش جهت حضور در این‌گونه فرصت‌ها فراهم شود.

این تولیدکننده همدانی در پایان خاطرنشان کرد: با وجود مشکلات عدیده بنا به تعهدات اخلاقی با کمک گرفتن از دوستان، بازهم خطر کار را پذیرفته و امسال نیز بافت 22 تخته فرش را در روستای ابرو کلید زدم.

مدیرعامل شرکت تعاونی فرش ملایر نیز با بیان اینکه در شرکت 6 هزار قالیباف عضویت دارند، گفت: برنامه‌ریزی‌ها برای مدیریت فضا متناسب با بروز کرونا از سوی شرکت جهت مانایی فعالیت بافندگان مناسب بود، اما نکته این است که در برهه زمانی فعلی این مسئولان شهرستانی (به‌ویژه فرماندار) هستند که مانع فعالیت ما شده‌اند.

احمد ملکی در تشریح مطلب خاطرنشان کرد: از سوی فرماندار پیشین مکانی در اختیار این شرکت قرار داشت، اما فرماندار جدید در مقطعی بدون اطلاع شبانه اقدام به پلمب مرکز کرده و خواهان تخلیه آن شدند!

وی با تأکید بر اینکه میزان لطمه‌ای که فرمانداری ملایر با این کار به شرکت تعاونی فرش طی دو ماه گذشته زده شد طبق برآوردها چیزی بیش از 100 میلیون تومان است، ابراز کرد: این درحالی است که ما برای ادامه فعالیت قالی‌بافان در شرایط کرونایی، تدابیر خاصی همچون بازرسی غیر حضوری از طریق ارسال عکس و غیره و ارائه مواد و مصالح فرش به‌صورت زمان‌بندی‌شده را در دستور کار قرار دادیم، اما مسئولان شهرستانی در این مسیر خود به مشکلی بزرگ‌تر برای ما بدل شده‌اند.

ملکی با بیان اینکه دو هزار و 200 نفر از اعضای 6 هزار نفری این تعاونی به‌صورت جدی در عرصه قالی‌بافی شهرستان فعال هستند و حتی از بیمه قالی‌بافی نیز بهره‌مند شده‌اند، خاطرنشان کرد: دیگر اعضا نیز به‌صورت موردی اقدام به بافت فرش طی سال می‌کنند.

وی با اشاره به مشکل افزایش قیمت مواد اولیه، گفت: بخش اعظمی از مشکلات در این حوزه به عدم توجه به مقوله هنرصنعت مذکور از سوی سازمان صنعت و معدن بازمی‌گردد؛ زیرا بنده خود 20 سال کارشناس امور اداری جهاد کشاورزی در سال‌های گذشته بوده‌ام و تا زمانی که این هنرصنعت زیرمجموعه جهاد سازندگی بود، به‌صورت جدی از آن حمایت می‌شد و مشکلات این‌چنینی نداشت، اما به محض مجزا شدن این اداره و قرار گرفتن آن در زیرمجموعه سازمان صنعت، متأسفانه مشکلات عدیده‌ای برای فرش استان ایجاد شد که یکی از این مشکلات تعطیلی کارخانه پشم‌ریسی (به‌علت عدم توانایی برای بازپرداخت معوقات بانکی)، عدم تأمین مواد اولیه در استان و حمایت نشدن این هنرصنعت است.

ملکی با تأکید بر اینکه طی 18 سال گذشته با منفک شدن اداره فرش از جهاد کشاورزی تاکنون حتی یک ریال تسهیلات هم به شرکت‌های تعاونی فرش پرداخت نشده است، افزود: درحال حاضر این تعاونی مواد مورد نیاز قالی‌بافان عضو را از اصفهان با قیمتی به‌مراتب مناسب‌تر از مواد اولیه موجود بی‌کیفیت و درعین‌حال گران‌قیمت تهیه می‌کند.

این مقام مسئول ادامه داد: به‌طوری که خامه تهیه‌شده از اصفهان در هر کیلو، 25 هزار تومان با مواد اولیه موجود در استان تفاوت قیمت دارد و ارزان‌تر است.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه از فرصت مزایده سازمان صنعت استان نیز تنها پولدارها بهره‌مند شده و امکانی برای حضور تعاونی‌ها، تولیدکنندگان و قالی‌بافان به‌دلیل عدم توانایی مالی جهت رفتن در این مزایده وجود ندارد، گفت: درواقع به نظر بنده عدم حمایت از ظرفیت فرش استان به‌دلیل بالا بودن تعداد وظایف تعریف‌شده برای سازمان صنعت و معدن و درنتیجه عدم توجه به این بخش است.

ملکی با تأکید بر اینکه درحال حاضر با دشواری فراوان مصالح و مواد اولیه برای بافندگان فرش فراهم می‌کنیم و فرش توسط اعضا بافته می‌شود اما متأسفانه به‌دلیل مشکلات عدیده مالی امکان خرید فرش تولیدشده برایمان فراهم نیست، خاطرنشان کرد: درنتیجه فرش بافته‌شده توسط واسطه‌ها و بازاری‌های سرمایه‌دار به هر قیمتی که آن‌ها مناسب بدانند، از بافنده و تولیدکننده خریداری می‌شود و درنهایت این‌ قالی‌باف بوده که متضرر واقعی است.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد و درعین حال گزارش‌هایی که در شمارگان قبلی روزنامه سپهرغرب درخصوص وضعیت هنرصنعت فرش در استان همدان داشتیم، به نظر می‌رسد مشکلات پساکرونایی یقیناً درد مضاعفی بر دوش فعالان این عرصه بار خواهد کرد. بنابراین لازم است دستگاه متولی در این عرصه به‌صورت جدی برای مشکلات مطرح‌شده همچون تأمین مواد اولیه، بازار فروش و نحوه برگزاری مزایده‌ها چاره‌‌ای عاجل بیندیشد. زیرا در غیر این صورت همان‌طور که از زبان تولیدکننده عنوان شده، بافندگان عرصه مذکور مجبور می‌شوند جهت امرار معاش برای استان‌های دیگر گره بزنند.