آلزایمر؛ نوعی بیماری علاج‌‌ناپذیر است که برای نخستین‌بار در سال 1906 میلادی توسط یک روانپزشک آلمانی به‌نام « آلویز آلزایمر»، به جهان معرفی شد. هرچند که آلزایمر در دوران جوانی و دهه 40 زندگی افراد جامعه نیز به‌عنوان « آلزایمر زودرس » مشاهده می‌شود، ولی عمدتاً در افراد بالای 65 سال آلزایمر اتفاق می‌افتد.

روند روزافزون جمعیت سالمندی و متعاقب آن، بیماری‌های مرتبط با افزایش سن ازجمله دمانس و آلزایمر موجب توجه ویژه جامعه جهانی به این بیماری و نام‌گذاری 30 شهریور مصادف با 21 سپتامبر به‌عنوان روز جهانی «آلزایمر» شده است.

سازمان‌ها و انجمن‌های مربوطه در این روز، با برگزاری همایش‌ها و انتشار اطلاعات گوناگون، هدف افزایش آگاهی عمومی درباره آلزایمر و توجه به مشکلات مبتلایان به آن را پیگیری می‌کنند.

ژاله زندیه؛ متخصص طب سالمندی و عضو هیئت‌علمی گروه آموزشی سالمندشناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی در این‌باره می‌گوید: بیماری آلزایمر که با نام بیماری فراموشی نیز شناخته می‌شود، شایع‌ترین نوع زوال عقل است و تخمین زده شده که در هر سه‌ثانیه، یک نفر در جهان به این بیماری مبتلا می‌شود و این آمار تا سال 2030 میلادی به عدد بسیار نگران‌کننده 65 میلیون نفر در جهان افزایش می‌یابد.

وی می‌افزاید: علائم این بیماری که حافظه، افکار، مهارت‌های کلامی و قضاوت، درک‌مطلب و به‌طور کلی عملکرد شناختی بیمار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، در ابتدا خفیف بوده، اما به‌تدریج وضعیت را بدتر کرده و در طول زمان، علائم شدت بیشتری بروز می‌کند.

زندیه درباره علائم بیماری تصریح می‌کند: وجود حداقل دو مورد از پنج علامت مربوط به کاهش عملکردهای شناختی و رفتاری افراد، سبب تشخیص ابتلای فرد به آلزایمر می‌شود.

کاهش توانایی در به‌خاطر آوردن اطلاعات جدید که می‌تواند باعث بروز مسائلی همچون سؤالات، مکالمات تکراری، فراموش‌کردن مناسبت‌ها، قرار ملاقات‌ها، گم‌شدن در خیابان‌های شبیه به‌هم و گم‌ کردن وسایل شخصی، از علائم مهم این بیماری است.

نقص در استدلال کردن، قضاوت صحیح و انجام کارهای پیچیده، اختلال در بینایی که به‌دلیل مشکلات چشم نباشد، عدم توانایی در استفاده از وسایل ساده مثلاً لباس پوشیدن، اختلال در صحبت کردن، اختلال در خواندن و نوشتن، تغییر در شخصیت و رفتار، تغییرات اخلاقی خارج از شخصیت مثل آشفتگی، کناره­‌گیری اجتماعی، عدم علاقه و انگیزه یا ابتکار عمل، از دیگر علائم بیماری آلزایمر است.

زندیه بیماری آلزایمر را قابل‌پیشگیری یا حداقل کاهش ریسک ابتلا را ممکن می‌داند و می‌گوید: هرچند که با ورود به سن 30 سالگی، مغز به آهستگی مسیر یک منحنی نزولی را در پیش می‌گیرد، اما می‌توان با روش‌هایی از تغییرات مربوط به افزایش سن پیشگیری کرد.

به‌گفته وی افزایش سن، سابقه خانوادگی ابتلا به دمانس، سیگار و مصرف نوشیدنی‌های الکلی، تصلب شرایین و سابقه ابتلا به بیماری‌های عروقی، فشار خون، دیابت، افزایش سطح کلسترول بد خون لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL)، بالا بودن سطح هوموسیستئین خون (نوعی اسیدآمینه) و افسردگی، عواملی هستند که خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهند، اما بسیاری از آن‌ها قابل‌پیشگیری هستند.

زندیه نگه‌داشتن ذهن فعال با پازل کلمات، بازی حافظه، مطالعه و حل جدول، ورزش و فعالیت بدنی، تغییر شیوه زندگی و life style سالم که می‌تواند شامل نکشیدن سیگار، مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان و اسیدهای چرب امگا سه(شامل ماهی و غذاهای دریایی، آجیل، میوه و سبزیجات، غلات کامل و مصرف ویتامین D )، درمان مناسب بیماری‌های زمینه‌ای ازجمله کنترل قند، فشار و چربی خون، پیشگیری از تروما و آسیب به سر در فعالیت‌های روزمره ازجمله رانندگی و آسیب‌های ورزشی را در پیشگیری از دمانس و کاهش ریسک بیماری مؤثر می‌داند.

وی می‌افزاید: کاهش استرس‌های زندگی، درمان افسردگی و داشتن خواب کافی و منظم در دوران کهولت، صحبت کردن با اطرافیان، برقراری ارتباط با دیگران و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی در سلامت ذهن و همین‌طور عملکرد مغز داشته باشند.

این متخصص طب سالمندی همچنین با اشاره به اینکه تاکنون هیچ داروی اختصاصی برای درمان بیماری آلزایمر کشف نشده است، می‌گوید: اما برخی از مداخلات درمانی و داروها، می‌توانند در کاهش علائم بیماری تأثیر داشته و به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کنند.

زندیه در مورد کمک خانواده‌ها به افراد مبتلا به آلزایمر می‌گوید: خانواده‌ها در برخورد با فرد مبتلا به آلزایمر می‌توانند با یادآوری زمان و مکان، درمان بیماری‌های جسمی، کاهش استرس و افزایش آرامش به بیمار کمک کنند.

وی می‌افزاید: مکان‌های شلوغ و ناآشنا، ضمن آنکه موجب به‌هم‌ریختگی فرد مبتلا به آلزایمر می‌شود، خواب بیمار را دچار اختلال کرده و از خواب کافی که برای این‌گونه بیماران ضروری است، جلوگیری می‌کند.

جابه‌جا کردن وسایل، فرد مبتلا به آلزایمر را گیج می‌کند. اگر بیمار در انجام امور بهداشتی حتی رفتن به دست‌شویی و حمام کوتاهی می‌کند، اطرافیان با توضیح تمام مراحل انجام این امور، به کاهش اضطراب بیمار کمک کنند و درصورت بیقراری بیمار، یک‌ گفت‌وگوی‌ صمیمانه‌ مختصر و در عین‌ حال‌ دوستانه و قوی، می‌تواند سالمند آشفته‌ را آرام‌ کند.

قدم‌زدن با سالمند، دوری از بحث و مجادله و منحرف‌ کردن ذهن‌ بیمار از مسئله‌ای که باعث آشفتگی او شده، می‌تواند در آرامش بیمار مؤثر باشد.

این متخصص طب سالمندی، ضمن آنکه چیدمان محل زندگی سالمندان را براساس شرایط و مشکلات آنان ضروری می‌داند، در مورد سالمندان مبتلا به آلزایمر نیز تأکید بر وجود وسایلی دارد که بیمار برای راه رفتن در خانه، دچار آسیب بدنی نکند و خانواده‌ها را به استفاده از امکاناتی که در افزایش آرامش و امنیت بیمار در منزل مؤثر است، توصیه می‌کند.

زندیه همچنین با اشاره به اینکه مراقبت از فرد مبتلا به دمانس و آلزایمر کار خسته‌کننده و طاقت‌فرسایی است، تأکید می‌کند: شرایط این بیماران، ممکن است مراقبان را با چالش‌های جدی، افسردگی و احساس گناه مواجه کند که کمک گرفتن از تجربیات و مشاوره پزشک متخصص طب سالمندان یا پرستاران آموزش‌دیده، می‌تواند به راهنمایی و بهبود شرایط منجر شود، ضمن آنکه می‌توان در مواقعی، برای ارائه خدمات به آن‌ها از دوستان، افراد نزدیک و داوطلبان کمک گرفت تا به این وسیله، بار مراقبت مراقبان کاهش یافته و در حفظ سلامتی آنان مؤثر باشد.