بارقه‌های امید افزایش تولید طلای سفید در کشور زنده شده و اتفاقاتی که در پنبه کشور رخ داد و کشاورزان رغبت بیشتری به تولید این محصول استراتژیک پبدا کرده‌اند، سطح زیر کشت در چندسال گذشته از 70 هزار هکتار، به 98 هزار هکتار رسیده و تولید هم تنها در سال گذشته 18درصد رشد داشته و اهمیت دادن دوباره به پنبه و انتخاب مجری تولید، افزایش نرخ ارز و برنامه‌های تحقیق و توسعه‌ای در این افزایش موثر بوده، اما هنوز طلای سفید با دوران اوج خود که زمانی 320 هزار هکتار از زمین‌های این کشور به کشت پنبه اختصاص می‌یافت و ایران صادرکننده بود، فاصله دارد.

مشکلاتی در تولید پنبه کشور وجود دارد که مسیر توسعه این محصول استراتژیک را ناهموار کرده است. ازجمله اینکه حلقه‌های زنجیره تولید پنبه معیوب بوده و مدیریت‌های این صنعت که از تولید، فراوری و محصول جدید را شامل می‌شود، به‌صورت جزیره‌ای است. حمایت‌های دولت همچنان ناکافی بوده و سیاست‌های تشویقی و حمایتی در این بخش وجود ندارد. قیمت‌های خرید تضمینی نسبت به نهاده‌های گران بسیار پایین است و دیگر ا ینکه کشاورزان در تامین نهاده‌های تولید مشکل دارند.

رئیس تحقیقات مرکز پنبه کشور در کاشمر گفت: به‌دلیل اینکه کشورهای دیگر دانش و فناوری تولید بذر ازجمله ژرم‌پلاسم را در اختیار ما نمی‌گذاشتند، مجبور شدیم که تمام نیازها را با کمک متخصصان داخلی خودمان درست کنیم و نتیجه آن، تولید بذرهایی بود که سازگاری بیشتری نسبت به بذرهای وارداتی داشت.

روشنی گفت: بذرهای خارجی در داخل کشور کارایی لازم را ندارد، چون به شرایط سخت محیطی عادت ندارند، اما با اصلاح بذرهای داخلی می‌توانیم پنبه را در مناطق شور هم بکاریم و به همین دلیل وسعت کشت پنبه در کشور بیشتر می‌شود؛ یعنی ما از زمینه‌ها بیشتری می‌توانیم استفاده کنیم.

برخی از این بذور هم مقاوم به خشکی است که می‌تواند در شرایط کم‌آبی محصول بیشتری بدهد.

ابراهیم هزارجریبی؛ مجری طرح پنبه کشور در بازدید از قطب تولید پنبه کشور؛ یعنی کاشمر از افزایش دوباره تولید پنبه در کشور خبر داد و گفت: سطح زیر کشت پنبه امسال به 98 هزار هکتار رسیده که پیش‌بینی می‌شود که 270 هزار تن وش پنبه از این مزارع برداشت شود.

وی از رشد هشت‌درصدی سطح زیر کشت پنبه خبر داد و گفت: تولید این محصول نسبت به سال گذشته 18درصد رشد داشته است.

مجری طرح پنبه کشور همچنین گفت: با آغاز برنامه ششم، حدود 68 درصد رشد تولید در پنبه را شاهد بوده‌ایم، گفت: البته همچنان با دوره درخشان پنبه که در آن صادرکننده بودیم، فاصله زیادی داریم.

پنبه که یک محصول استراتژیک در جهان به حساب می‌آید و کشورها، حساب ویژه‌ای روی این محصول باز کرده‌اند، بیش از 100 نوع محصول از پنبه به‌دست می‌آید و در مسائل نظامی هم کاربرد دارد. دهه 50 اوج تولید پنبه در کشور بوده و صنایع مرتبط با آن، ازجمله کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی، ریسندگی و بافندگی در کنار آن فعال بوده‌اند. با توجه به اهمیت پنبه این صنعت اخیراً جزء لیست تحریم‌های آمریکا در آمد.

پنبه در جهان به اندازه‌ای اهمیت دارد که سال گذشته با حضور 30 کشور جهان در ژنو سوئد، هشتم اکتبر را به‌عنوان روز جهانی پنبه نام‌گذاری کردند، اما کشور ما که زمانی صادرکننده عمده این محصول بود، در این اجلاس حضور نداشت.

مجری طرح پنبه کشور در پاسخ به وضعیت تولید پنبه در کشور گفت: سطح کشت پنبه پس از انقلاب از 320 هزارهکتار به 70هکتار رسیده بود، اما با برنامه‌هایی که برای افزایش تولید دوباره این طلای سفید در کشور انجام می‌شود، کشت این محصول دوباره افزایش یافته و اکنون به 98 هزار هکتار رسیده است.

*پنبه اولویت اصلی تولید محصولات اساسی قرار گرفت

هزارجریبی در پاسخ به اینکه چه عواملی سبب شد که پس از یک دوره طولانی رکود تولید پنبه در کشور اوج می‌گیرد، گفت: نخست اینکه اهمیت پنبه دوباره به‌عنوان اولویت اصلی بین تصمیم‌گیران کشور قرار گرفت و به همین دلیل مجری برای توسعه طلای سفید در کشور انتخاب کردند.

*معرفی ارقام پرمحصول پنبه توسط محققان کشور

وی گفت: ارقام جدیدی هم در داخل کشور توسط محققان تولید شد که ازنظر تولید با تولیدکنندگان مهم جهانی برابری می‌کنند. این ارقام شامل کاشمر، خورشید، خرداد و ورامین است که 95درصد پنبه کشور، توسط ارقام داخلی کشت می‌شوند.

مجری طرح پنبه کشور افزود: این ارقام ازنظر تولید کشور ما را در جایگاه هشتم تولید جهان ازنظر بذری قرار داده، اما با این حال واردات بذر هم داریم تا کشاورزان حق انتخاب بیشتری داشته باشند.

*راه‌اندازی سامانه رصد و پایش آفات و بیماری‌های پنبه

هزارجریبی گفت: سامانه رصد و پایش آفات و بیماری‌های پنبه را در کشور راه‌اندازی کرده‌ایم که با استفاده از تیمی مجرب بیماری‌ها و آفات پنبه را در کشور رصد و پایش می‌کنیم و در وهله نخست به‌دنبال پیشگیری و در مرحله بعدی، درمان بیماری‌ها هستیم.

وی گفت: پنبه یک محصول کاملاً مناسب برای به‌کارگیری در تناوب زراعی است و باعث اصلاح و بهبود خاک کشاورزی می‌شود و به همین دلیل کشاورزان متخصص و آن‌هایی که تجربه کشت این محصول را داشته‌اند، به این محصول بیشتر رغبت دارند.

*وجود مشتری داخلی و خارجی برای پنبه

مجری طرح پنبه کشور گفت: یکی از مزیت‌های این محصول که باعث شده رغبت دوباره به کشت این محصول بیشتر شود، وجود صنایع در داخل است که محصول کشاورزان را خریدای می‌کنند و کشاورزان مطمئن هستند که محصولشان روی دستشان نمی‌ماند.

کشاورزان به پایین بودن نرخ خرید تضمینی پنبه انتقاد داشتند که ازنظر آن‌ها، دولت نرخ این محصول استراتژیک را بسیار پایین‌تر تعیین می‌کند، در حالیکه قیمت تمام‌شده تولید این محصول بالا است.

*بالا رفتن نرخ ارز به سود کشاورزان پنبه‌کار تمام شد

هزارجریبی در پاسخ به تأثیر نرخ ارز در تولید پنبه گفت: افزایش نرخ ارز از دو جهت به‌نفع تولید پنبه در کشور شد، نخست اینکه واردکنندگان به‌علت گران‌شدن محصول وارداتی، مجبور شدند بیشتر به محصول داخلی روی آورند که این مسئله باعث افزایش تقاضای محصول داخلی شد.

ازسوی دیگر قیمت‌های داخلی به‌دلیل مقایسه با مشابه خارجی و نیز اضافه‌شدن تقاضا، افزایش یافت و به همین دلیل سود بیشتری نصیب کشاورزان شد و آن‌ها بیشتر به کشت این محصول روی آوردند.

*لزوم بسته‌های حمایتی و تشویقی دولت برای پنبه

مجری طرح پنبه کشور گفت: بسته‌های حمایتی باید ازسوی دولت برای ترغیب کشاورزان به کشت این محصول طراحی شود و کشاورزان باید مطمئن شوند که اگر به کشت این محصول روی می‌آورند، تحت حمایت‌های دولت هستند.

هزارجریبی گفت: دولت باید بسته‌های تشویقی هم درنظر بگیرد که اگر کشاورزی به این محصول استراتژیک روی آورد، نسبت به دیگران از مزایای بیشتری برخوردار باشد. مثلاً نهاده‌های آن‌ها را به‌موقع و با قیمت مناسب تامین کند یا تسهیلات به آن‌ها بدهند.

*چند پیشنهاد برای برگشت به دوران طلایی پنبه

وی در پایان پیشنهاد کرد که برای برگشت دوباره پنبه به دوران طلایی، باید همه دستگاه‌ها همکاری کنند. نخست اینکه دولت نرخ خرید تضمینی مناسبی تعیین کند تا کشاورزان در مقایسه با محصولات دیگر پنبه را ترجیح دهند.

هادی تقوی؛ پنبه‌کار نمونه منطقه کاشمر گفت: نرخ خرید هر کیلو وش پنبه، 9 هزار تومان است که در برابر هزینه‌های بسیاری زیادی که این محصول دارد، رقم بسیارکمی است.

یک پنبه‌کار دیگر هم به عدم حمایت‌های دولت از پنبه‌کاران اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم یک استخر کوچک بزنیم، باید چندین‌سال در صف دریافت تسهیلات بمانیم، در حالیکه پنبه محصول آب‌بری است و باید آب آن تامین باشد.

کشاورزان گفتند: در سال‌های گذشته به‌دلیل عدم حمایت‌های دولت از تولید پنبه به‌ویژه واردات بی‌رویه که وجود داشت و قیمت محصول را پایین می‌آورد که آن‌ها مجبور شدند به‌جای پنبه عمدتاً انگور و محصولاتی مانند پسته، انار و ذرت بکارند.

حال که امیدها برای افزایش دوباره تولید پنبه در کشور زنده شده، رفع مشکلات در همه زمینه‌ها باید آغاز شود، تولید پنبه زنجیره‌های پسین به‌نام کارخانه‌های فراوری پنبه، ریسندگی و بافندگی دارد، تا این‌ها تقویت نشوند.

حلقه اولیه به معنی اینست که تولید به‌خوبی پیش نمی‌رود و در حال حاضر این حلقه‌ها معیوب هستند.

در کشور 70 کارخانه فراوری پنبه وجود دارد که عمر آن‌ها 57 سال بوده و این‌ها تقریباً خارج از رده هستند؛البته زمانی تعداد این کارخانه‌ها در کشور 150 باب بود، بسته‌بندی‌های نامناسب محلوج پنبه و کیفیت پایین سبب شد که کارخانه‌‌های ریسندگی، به‌خوبی از آن‌ها استقبال نکرده و به واردات از کشورهای دیگر روی بیاورند.

باید تعرفه واردات نخ خارجی کنترل شود تا کارخانه‌های ریسندگی هم به خرید از تولیدات داخلی روی بیاورند. واردات ارزان در سال‌های گذشته، کارخانه‌ها را به سمت خرید محلوج از خارج سوق داده است.