سپهرغرب، گروه خبر: فرمانده گردان غواصی جعفر طیار لشکر انصارالحسین و راوی کتاب «هفتادودومین غواص» گفت: وقتی صحبت از دل‌تنگی برای ایام دفاع مقدس می‌شود، منظور دل‌تنگی برای جنگیدن نیست، بلکه دل‌تنگی برای این عشق و صفا و صمیمیت و آن فضای روحانی است.

به گزارش سپهرغرب و به نقل از روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان، نشست «فرشته‌های اروند» به‌مناسبت سالگرد عملیات کربلای چهار با محوریت کتاب «هفتادودومین غواص» شنبه 6 دی‌ماه با حضور کریم مطهری فرمانده گردان غواصی جعفر طیار لشکر انصارالحسین و راوی کتاب، حمید حسام نویسنده کتاب، سرلشکر عزیز جعفری مسئول قرارگاه فرهنگی و اجتماعی حضرت بقیة‌الله الاعظم (ارواحنا فداه)، محمدحسین توکلی مشاور استاندار همدان در امور ایثارگران و علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به همت اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان به‌صورت مجازی و از طریق اسکای‌روم برگزار شد.

      «هفتاد و دومین غواص» روایت دلیرمردان خط‌شکن است

در این نشست سرلشکر عزیز جعفری، مسئول قرارگاه فرهنگی و اجتماعی حضرت بقیة‌الله الاعظم (ارواحنا فداه)، با گرامیداشت یاد امام راحل و درود بر ارواح پاک شهیدان به‌ویژه شهیدان مظلوم و ایثارگر لشگر 32 انصارالحسین همدان، طی سخنانی گفت: همه شهدا در تاریخ انقلاب اسلامی می‌درخشند، به‌خصوص برخی از آن‌ها که معنویت خاصی داشتند؛ ازجمله شهید علی چیت‌سازیان که مقام معظم رهبری جمله معروفی را از ایشان نقل کردند: «چنانچه از سیم‌خاردار می‌خواهی رد بشوی، اول باید از سیم‌خاردار نفست عبور کنی».

فرمانده عملیات کربلای چهار ضمن قدردانی از کریم مطهری راوی و حمید حسام نویسنده کتاب «هفتادودومین غواص»، درباره این عملیات گفت: عملیات کربلای چهار مقدمه عملیات بزرگ و سرنوشت‌ساز کربلای پنج بود و درواقع باید این عملیات را جزئی از عملیات کربلای پنج محسوب کرد و همچنین باید این عزیزان غواص را نیز از شهدای خط‌شکن کربلای پنج دانست.

با توجه به اینکه برای عملیات باید از رودخانه عبور و خط اول دشمن را تصرف می‌کردیم تا سایر نیروها را عبور دهیم، باید از گردان غواص‌ها استفاده می‌کردیم و این کتاب درواقع روایت‌کننده رشادت‌ها و خط‌شکنی این غواصان دلیر است که الحمدلله توانستند به‌خوبی از پس این عملیات بربیایند، اما در ادامه به دلایل دیگر مانند آمادگی اطلاعاتی دشمن اسیر و شهید شدند؛ به روان پاک همه این شهدای عزیز درود می‌فرستیم.

      نگارش و انتشار آثار مرتبط درباره شهدا در منظومه دفاع مقدس

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در بخش دیگری از این نشست ضمن خیر مقدم و تشکر از حضور رزمندگان دفاع مقدس در برنامه، طی سخنانی گفت: خوشبختانه در سال‌های گذشته و مشخصاً در دو دهه اخیر اتفاقات ویژه‌ای در حوزه ادبیات دفاع مقدس رخ داد و بسیاری از نویسندگان، راویان، رزمندگان و جانبازان با ارائه آثار خوب خود، باب جدیدی را در عرصه ادبیات دفاع مقدس باز کردند.

علیرضا مختارپور افزود: در این روند علاوه‌بر دقت بیشتر، قدرت بهتر و بالا رفتن کیفیت در نگارش و انتشار آثار را شاهد بودیم که آرام‌آرام کتاب‌ها و آثار دفاع مقدس حالت منظومه‌ای و به یکدیگر مرتبط پیدا کردند و دیگر مانند گذشته آثار مربوط به شهدای ما به تعداد اندکی کتاب محدود نمی‌شود. به‌طوری که اگر امروز از رزمندگان و شهدای بزرگواری چون شهید چیت‌سازیان، خوش‌لفظ و بسیاری دیگر صحبت می‌کنیم، می‌توانیم نام آن‌ها را در آثار متعددی ببینیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با برشمردن نام تعدادی از این آثار، گفت: امروز ما می‌توانیم ارتباط میان شهدا را در کتاب‌های مختلفی چون «لشکر خوبان»، «حماسه یاسین»، «آب هرگز نمی‌میرد»، جلد هفت و 9 کتاب «روزگاران»، داستان‌های کوتاه «غواص‌ها بوی نعنا می‌دهند» و بسیاری دیگر ببینیم و اگر کتاب‌داران می‌خواهند در حوزه دفاع مقدس کتاب‌هایی را معرفی کنند، به این آثار که درباره شهدا است، توجه داشته باشند تا به‌این‌ترتیب یک مجموعه معرفتی بسیار غنی و ارزشمند را به مخاطبان و علاقه‌مندان ارائه کنند.

وی در ادامه به خوانش شعری از ابوالقاسم حسینی درباره‌ «محتوای شعر و تأثیرگذاری آن» پرداخت:

«شعر اگر کلید بغض مانده در گلو نباشد/ پرنیان نقش و معنی هرچه هست، گو نباشد

شعر اگر نگوید اینجا، اشک و آه و خون چه کردند/ از شعور و شور مردی، ذره‌ای در او نباشد

شعر اگر دمی نشیند زیر این رواق خون‌رنگ/ بی‌کران کهکشانش دیگر آرزو نباشد

کودکی‌ست شعر و دل‌خوش، ساعتی به اسب چوبی/ گر تفنگ برندارد، جنگ روبه‌رو نباشد

تا سرای می‌پرستان رد پای زخم ما گیر/ هیچ سوسری نیابی ره به آن سبو نباشد

در میان این مضامین، آیه‌های آسمانی‌ست/ هرکه را وضو نباشد، اذن جستجو نباشد»

      تأثیرات روحانی رزمندگی و حضور در دفاع مقدس

در این نشست فرمانده گردان غواصی جعفر طیار لشکر انصارالحسین با درود به روان پاک شهدای دفاع مقدس، به بیان خاطرات و نکاتی از حماسه‌آفرینی رزمندگان و شهدای جنگ تحمیلی پرداخت و گفت: آمدن امام راحل و اتفاق انقلاب اسلامی در کشور ما برکات بسیاری با خود به همراه داشت؛ ازجمله اینکه باعث شد بسیاری از افرادی که مسیر زندگی‌شان به سمت ناکجاآباد بود، راهشان را تغییر دهند و به سمت سعادت بروند.

کریم مطهری با اشاره به مقدمه کتاب «هفتادودومین غواص»، افزود: درواقع این هنر و خاصیت دفاع مقدس بود که یک‌سری از جوانان و نوجوانان پُرشروشور که تحت تأثیر منطقه زندگی خود در مسیر دیگری قرار گرفته بودند، با ورود به عرصه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی و تأثیرپذیری از فرماندهان و سایر رزمندگان، به پختگی و بلوغ برسند و به افرادی تبدیل شوند که واژه ایثار و ازخودگذشتگی را برای سایرین معنا کنند.

       دل‌تنگی امروز ما برای آن فضای روحانی است و نه برای جنگ

فرمانده گردان غواصی جعفر طیار لشکر انصارالحسین با ابراز دل‌تنگی برای دوران دفاع مقدس، گفت: جنگ یعنی ویرانی و از بین رفتن زیرساخت‌های یک کشور و طبیعتاً هیچ‌کس از جنگ خوشش نمی‌آید؛ نکته این است که ما نجنگیدیم، ما از کشورمان دفاع کردیم، در برابر جنگی که بر ما تحمیل شد. اما اتفاقاتی که در دفاع مقدس رخ داد، ورای تمام جنگ‌ها در تمام دنیا بوده است. چراکه جنس افرادی که به این عرصه آمدند تا از کیان و ناموس و وطنشان دفاع کنند، از جنس دیگری بود. آن‌ها جنگجویان آموزش‌دیده تا بن دندان مسلح نبودند، بلکه جنس آن‌ها از صفا، صمیمیت، عشق و ایثار بود.

مطهری با اشاره به خاطراتی از دوران دفاع مقدس، ادامه داد: در آن عرصه اتفاقاتی می‌افتاد و بحث‌هایی شروع می‌شد که متعلق به این دنیای خاکی نبود. بنابراین وقتی صحبت از دل‌تنگی برای ایام دفاع مقدس می‌شود، دل‌تنگی برای جنگیدن نیست، بلکه دل‌تنگی برای این عشق، صفا، صمیمیت و آن فضای روحانی بوده؛ جالب است بدانید بهترین خاطرات ما، از دوران سخت جنگ بوده است و هرچه سختی‌ها در دوران دفاع مقدس بیشتر می‌شد، معجزات و اتفاقات زیباتری رخ می‌داد.

      دلایل عدم موفقیت در عملیات کربلای 4

راوی کتاب «هفتادودومین غواص» با تشریح فضای حاکم بر عملیات کربلای چهار، گفت: ما پیش از این عملیات، تجربه موفق عملیات والفجر هشت را داشتیم که اطلاعات ما بر اطلاعات دشمن می‌چربید و با رعایت اصل غافلگیری و توانایی غواصان رزمنده برای عبور از آب وحشی اروند که برای دشمن قابل تصور نبود، به پیروزی بزرگی دست یافتیم؛ اما تجربه و زخمی که عراق از آن عملیات برداشت، آن‌ها را نسبت به توانایی غواصان ما آگاه کرد.

      آمادگی برای عملیات، جایی که دشمن آماده انتظار ما را می‌کشید

فرمانده گردان غواصی جعفر طیار با اشاره به جزئیات بیشتری از خط‌شکنی غواصان در عملیات کربلای چهار، افزود: بچه‌ها برای به‌دست آوردن آمادگی جهت عملیات از مدت‌ها قبل خود را در آب‌های وحشی، خروشان و بسیار سرد اروند طی دی‌ماه آماده می‌کردند؛ به‌گونه‌ای که از یک ماه قبل از بامداد تا حدود ساعت چهار صبح در آب سرد اروند می‌ماندند و تمرین می‌کردند تا بدنشان به شرایط عملیات عادت کند. با اینکه در این روند برخی ضعیف می‌شدند، اما این مسیر را ادامه می‌دادند؛ جالب است بدانید پس از بیرون آمدن از آب نوبت نماز شب و راز و نیاز با خدا بود و پس از صبحانه دوباره به آب می‌رفتند.

وی ادامه داد: این تمرینات باعث شد بچه‌ها آمادگی لازم برای رفتن به این عملیات را پیدا کنند؛ جایی که دشمن آماده، انتظار ما را می‌کشید. این‌گونه نبود که انتظار آن‌ها براساس لو رفتن اطلاعات ما باشد، بلکه روزها بود که منتظر عملیات ما بودند، اما از روز و ساعت آن بی‌خبر بودند؛ به همین دلیل وقتی بچه‌ها به وسط آب می‌رسند، درگیری آن‌ها با دشمن شروع می‌شود؛ اما ما در جنگی نابرابر ابتدا باید با آب اروند می‌جنگیدیم و پس از آن با دشمن که تا بن دندان مسلح و آماده بود.

      ایثار و ازخودگذشتگی در میان آب خروشان و سرد اروند

مطهری گفت: دقیقاً همان‌جا بود که از آگاهی دشمن درباره عملیات مطلع شدیم، اما با توجه به ساختار عملیات و اینکه اگر یک گردان کار خود را به‌درستی انجام ندهد ممکن است باعث قتل‌عام همه گردان‌های حاضر در عملیات شود، ادامه دادیم. همان‌جا بود که یک تیر به گردن من اصابت کرد و مجروح شدم؛ برخی از دوستان می‌گویند که خدا شما را نگه داشته که این‌روزها را روایت کنی، اما من فکر می‌کنم لیاقت نداشتم. درحالی ‌که چندبار زخمی شدم و تیر به گردنم اصابت کرد و معاون من چندبار اشهد و تلقین را برای من خواند، اما این سعادت نصیبم نشد.

وی با گرامیداشت یاد شهید رضا عمادی، بیان کرد: در میان آب در شرایط سختی که زیر آتش دشمن بودیم، برای عبور به موانع تیزی که خورشیدی نام داشت، برخوردیم؛ طلبه جوان، شهید رضا عمادی درحالی ‌که زخمی شده بود، خودش را روی خورشیدی‌ها انداخت و ‌گفت بیایید از روی بدن من رد شوید تا بتوانید به‌سرعت از خورشیدی‌ها عبور کنید و با این فداکاری به فیض شهادت نائل آمد. شاید برخی بگویند شما دیوانه بودید، اما نه آن‌ها عاشق بودند؛ حقیقت آن است که این‌ها بچه‌های جنگجویی نبودند، عاشق و عارف بودند و لطافت روح داشتند.

      جاماندگان قافله عشق در حسرت دیدار یاران

مشاور استاندار همدان در امور ایثارگران نیز در این مراسم طی سخنانی گفت: بنده در آن مقطع مسئول دیده‌بانی گردان توپخانه لشگر انصارالحسین بودم و حدود سه ماه پیش از عملیات ما برای دیده‌بانی، شناسایی و تاحدی اجرای آتش عملیات کربلای چهار وارد آن منطقه شدیم؛ در این حدود سه ماه به بسیاری از مواضع دشمن پی بردیم و درنهایت به این نتیجه رسیدیم که عملیات بسیار سختی درپیش داریم. چراکه دشمن آگاه بود و ما دقیقاً هرهفته به یک‌سری موانع جدید برخورد می‌کردیم، ازجمله دکل‌هایی که روشن شدن یک بی‌سیم باعث می‌شد مواضع ما کاملاً شناسایی شود.

محمدحسین توکلی افزود: ما جامانده از آن قافله عشق هستیم، ما نزدیک‌ترین دوستانمان را از دست دادیم. افرادی مانند شهید چیت‌سازیان که درنهایت پر کشیدند و به آرزوی دیرینه خود رسیدند؛ آرزویی که مدت‌ها بر سر نماز و دعاهای خود آن را از خدا می‌خواستند. امروز ما حسرت می‌خوریم که چه لغزشی از ما سر زد که خدا ما را پیش خود نبرد و به حال شهدا غبطه می‌خوریم.

      «هفتادودومین غواص»، منبع مطالعات اجتماعی است

نویسنده کتاب «هفتادودومین غواص» با گرامیداشت یاد و خاطره همه شهدای هشت سال دفاع مقدس به‌ویژه شهدای غواص عملیات کربلای چهار، اظهار کرد: ما در روزگاری زندگی می‌کنیم و با نسلی حشرونشر داریم که می‌توانند آیینه تمام‌نمای زیبایی‌های دفاع مقدس باشند. امروز فرصتی است تا در بیداری با این افراد گفت‌وگو کنیم و از آن لذت ببریم، همان‌طور که در خواب با شهدا گفت‌وگو می‌کنیم؛ بنابراین حتماً نباید در گلستان شهدا به دنبال آن‌ها بگردیم، چراکه در خیابان‌های ما افرادی چون کریم مطهری هستند که سخنان بسیاری برای گفتن در سینه دارند.

حمید حسام افزود: نوشتن را در دهه هفتاد با داستان و رمان، آغاز کردم؛ سپس داستان کوتاه تا به تاریخ شفاهی رسیدم. در این میان دریافتم که فرصت و مجالی برای پرداختن به همه سوژه‌ها و رویدادهای دفاع مقدس نیست، بنابراین یک دهه است به این نتیجه رسیدم که یک نفر را به‌عنوان محور درنظر بگیرم و باقی را به‌صورت اقماری در دایره همان نفر واحد تعریف کنم. آن‌یک نفر باید سخن همه را بگوید و اگر حرف می‌زند، سخن همه باشد. این کار را با شهید سلگی و کتاب «آب هرگز نمی‌میرد» آغاز کردیم و جواب داد؛ چراکه مجال نبود از 500 شهید نهاوند سخن بگوییم.

وی با بیان اینکه یکی از موضوعات مهم غواصان عملیات کربلای چهار این بود که به‌ویژه در سال‌های گذشته در فضاهای رسانه‌ای در معرض قضاوت‌های نادرست سیاسی قرار گرفتند، تصریح کرد: من احساس کردم که مظلومیت شهدای غواص در شب عملیات کربلای چهار با این اتفاقی که افتاد، چندبرابر شد؛ بنابراین با توجه به آشنایی که با کریم مطهری، داشتم به این نتیجه رسیدم که اگر او از عملیات کربلای چهار بگوید، می‌توان ادعا کرد که حق همه بچه‌ها ادا خواهد شد. با اعلام آمادگی کریم مطهری کار را آغاز کردیم؛ در گذشته افرادی نسبت به جمع‌آوری مصاحبه‌های افراد باقی‌مانده از عملیات کربلای چهار اقدام کرده بودند، اما به‎دلیل نوع کار من و وسواسی که وجود دارد، کار را دوباره انجام دادم و درنهایت با همه مصاحبه انجام شد و فردی هم جا نماند و در قالب و ساختار منسجمی، به شکل یک روایت قصه‎گونه که مخاطب از دایره خانواده رزمندگان به عموم جامعه تسری پیدا کند، درآمد.

حسام تصریح کرد: می‌توان ادعا کرد عدد کتاب‌هایی که درباره عملیات کربلای چهار نوشته شده، زیر 10 عنوان است. در سال 1374 با نگارش کتاب «غواص‌ها بوی نعنا می‌دهند» به‌نوعی خط‌شکنی درباره عملیات کربلای چهار انجام دادم؛ اما روایت جامعی نبود، یک قطره از دریا بود و عطشی ایجاد می‌کرد تا افراد بدانند که داستان غواص‌ها یک شکست ظاهری نبوده است و افرادی بودند که چهل شب زیارت عاشورا خواندند و سلوک داشتند.

وی ادامه داد: بحثی که به‌عنوان لو رفتن عملیات مطرح شد به آن معنا که برخی تعبیر کردند، نبود. دشمن دست ما را خوانده بود، اما کسی خبر نداشت. کتاب «هفتادودومین غواص» یک مرجع و منبع کاملی است که تنها به کربلای چهار اختصاص پیدا نمی‌کند، قصه کودکی‌ها و شکل‌گیری شخصیت راوی را با یک روایت صادقانه و سانسورنشده بیان می‌کند. من بارها با این مسئله مواجه شدم که راوی بنا به دلیلی خواسته برخی از مباحث مطرح نشود، اما در «هفتادودومین غواص» با این مشکل مواجه نبودیم و کریم مطهری صادقانه مسائل را مطرح کرد.

نویسنده کتاب «هفتادودومین غواص» بیان کرد: این کتاب به شکلی ماجراهای حضور جوانان دهه چهل که وقتی به انقلاب رسیدند بین 15 تا 22 سال داشتند را در جنگ بیان می‌کند. همچنین نوع زندگی اجتماعی افراد و طبقاتی که در آن زمان زیست می‌کردند را روایت می‌کند و به‌نوعی منبع مطالعات اجتماعی خواهد بود. در درجه سوم، اطلاعات عملیات تیپ و سپس لشکر انصارالحسین (ع) را تشریح می‌کند؛ چراکه راوی از هسته اولیه شکل‌گیری این واحد بوده است. کتاب از شهید چیت‌سازیان می‌گوید، چراکه روای به او بسیار نزدیک بوده است و جایگاه آن‌ها به مراد و مریدی می‌رسد. هرچند به‌ظاهر راوی از جسم و جسارت از شهید بالاتر بوده، اما به مقام معنوی شهید چیت‌سازیان تمکین می‌کند.

وی گفت: این کتاب تاریخ جنگ را هم ورق زده و داستان جانبازی است که مدام مجروح می‌شود اما کم نمی‌آورد و احساس تکلیف می‌کند که تا شهادت باید در این راه گام بردارد. درنهایت کتاب به بخشی می‌پردازد که مهم‌تر از همه نوع زندگی اجتماعی و ازدواج این فرد را نشان می‌دهد که با تمام درگیری در دفاع، زندگی عاشقانه خود را نیز داشته است.

حسام با بیان اینکه در ذات و روایت بچه‌های جنگ واقعیت‌های بسیاری نهفته است، اظهار کرد: عملیات کربلای چهار به‌دلیل سرانجامش، یک قطعه گمشده دارد که همگان بدانند پیروزی بر روی زمین فرع بر قضیه بوده است، درحالی که اوج تکلیف‌مداری در عملیات کربلای چهار مشاهده می‌شود و من در ذهنم به دنبال نشان دادن آن بودم.