سپهرغرب، گروه اجتماعی: اختلال اضطراب اجتماعی که بیشتر در سنین نوجوانی خود را نشان می‌دهد، می‌تواند در کودکی نیز نمایان شود و چنانچه با اختلالات دیگری مثل بی‌قراری، فرار از مدرسه، اضطراب جدایی، کم‌رویی و سایر اختلالات مشابه همراه شود، تبدیل به دوره‌های مزمنی شده و اختلال جدی در عملکرد اجتماعی آن‌ها ایجاد می‌کند. با ما همراه باشید.

برای درمان اضطراب اجتماعی کودکان، درمان‌های روان‌شناختی متفاوتی وجود دارد که می‌توان با مراجعه به درمانگر متخصص از آن‌ها بهره گرفت.

ترس از مورد تمسخر قرار گرفتن، تحقیر شدن و خجالت کشیدن، ساده‌ترین علائمی است که خبر از یکی از فراگیرترین اضطراب‌های کودکان به نام اختلال اضطراب اجتماعی می‌دهد. علائم اختلال اضطراب اجتماعی بسیار متنوع و مشخص است و طبق تعریفی که در منابع معتبر علمی اعلام‌شده، این اختلال، فراتر از یک خجالت کشیدن ساده است و می‌تواند به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای ناتوان‌کننده فرد در انجام بسیاری از فعالیت‌های خود باشد.

به گفته متخصصان علائم این اختلال باید حداقل تا 6 ماه ادامه داشته باشد و برای تشخیص آن، فرد باید به‌طور مشخص از ناراحتی و آسیبی در رنج باشد که فعالیت‌های معمول او را در موقعیت‌های اجتماعی، مدرسه و سایر مجامعی که شرکت می‌کند، تحت تأثیر قرار دهد. گاه اما اضطراب‌های اجتماعی به‌گونه‌ای هستند که برخی کودکان مایل به مطرح کردن دغدغه‌هایشان نیستند، اما در موقعیت‌های مختلف اجتماعی احساس ناخوشایندی دارند. این کودکان نه‌تنها در کنار بزرگ‌سالان بلکه در کنار هم سن و سالانشان نیز احساس ناراحتی می‌کنند.

     کدام رفتارها خبر از اضطراب اجتماعی می‌دهند؟

اختلال اضطراب اجتماعی که بیشتر در سنین نوجوانی خود را نشان می‌دهد، می‌تواند در کودکی نیز نمایان شود و چنانچه با اختلالات دیگری مثل بی‌قراری، فرار از مدرسه، اضطراب جدایی، کمرویی و سایر اختلالات مشابه همراه شود، تبدیل به دوره‌های مزمنی شده و اختلال جدی در عملکرد اجتماعی آن‌ها ایجاد می‌کند. متخصصان می‌گویند، گریه کردن و قشقرق راه انداختن‌های شدید و طولانی، آویزان شدن‌های زیاد به والدین و ناتوانی در صحبت کردن در موقعیت‌های اجتماعی از مهم‌ترین نشانه‌های این اضطراب در کودکان است.

     نشانه‌های اضطراب اجتماعی

افراد دارای این اختلال، اغلب در موقعیت‌های اجتماعی یا عملکردی، نگران و آشفته‌اند و از شرمندگی و احتمال تغییر واهمه دارند. به همین علت از موقعیت‌های ترس‌آور اجتناب کرده و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. آن‌ها ارزیابی منفی از خود، عزت‌نفس ضعیف و احساس حقارت دارند و اغلب در مدرسه به علت اضطراب، پیشرفت چندانی نمی‌کنند و به‌دنبال آن احساس شکست می‌کنند. ارتباط این کودکان با افراد آشنا مثل اعضای خانواده اغلب خوب و راضی‌کننده است، اما مشکل زمانی است که از فعالیت‌های اجتماعی کناره‌گیری می‌کنند و برای تعامل اجتماعی با کودکان دیگر تحت‌فشار قرار می‌گیرند.

     این اضطراب نابودگر را چطور نابود کنیم؟

شروع اضطراب اجتماعی می‌تواند سرآغاز آثار و نشانه‌های افسردگی باشد و این امر نشان می‌دهد که ترس اجتماعی دارای نقشی در توسعه و پیشرفت دیگر اختلالات روانی است؛ ازاین‌رو تعلل در درمان آن به‌ویژه در کودکان به‌هیچ‌وجه جایز نیست. برای درمان اضطراب اجتماعی کودکان، درمان‌های روان‌شناختی متفاوتی وجود دارد که می‌توان با مراجعه به درمانگر متخصص از آن‌ها بهره گرفت؛ اما روش اثربخش دیگری که بسیار برای درمان این اختلال به کار گرفته‌شده و موردعلاقه بسیار زیاد کودکان نیز هست، بازی‌درمانی است.

     استفاده از بازی‌درمانی در کاهش اثرات اختلال اضطراب اجتماعی

بازی باعث ارتباط افکار درونی کودک با دنیای خارجی او شده و موجب می‌شود که بتواند اشیای خارجی را تحت کنترل خود درآورد و تجربیات، افکار، احساسات و تمایلاتی که برای او تهدیدکننده هستند را به‌خوبی نشان دهد. پژوهش‌های فراوانی نیز در این حوزه صورت گرفته که نتایج آن‌ها حاکی از آن است که بازی‌درمانی می‌تواند در مهار اضطراب اجتماعی کودکان بسیار موفق عمل کند. چراکه تأثیرات مثبتی در خودپنداره، رفتار، مهارت و توانایی‌های اجتماعی کودکان ایجاد می‌کند و در جریان آن خودکنترلی، ابراز احساسات، پذیرش خود، افزایش عزت‌نفس را به آن‌ها می‌آموزد.

     ترتیب درمان، از بزرگ به کوچک

بررسی‌های صورت گرفته بر روی والدین مبتلا به اختلالات اضطرابی نشان می‌دهند که کودکان آن‌ها در معرض خطر بیشتری برای اختلالات اضطرابی قرار دارند و از میان اختلالات اضطرابی والدین، اضطراب اجتماعی ازجمله شایع‌ترین اختلالات در طول زندگی افراد است. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که میزان بالایی از اضطراب اجتماعی در بین والدین کودکان خجالتی مشاهده می‌شود و نکته جالب‌توجه این است که اضطراب اجتماعی و اضطراب جدایی در کودکان، هرکدام با شیوع بالاتر همان اختلال در مادرانشان مرتبط است.

اغلب اختلالات اضطرابی با گذر زمان برطرف نمی‌شوند و اگر کودک درمان نشود، در بزرگ‌سالی دچار مشکلات رفتاری فراوان خواهد شد. ازاین‌رو لازم است به‌محض بروز علائم این اختلال در کودک به درمانگر مراجعه کرد. البته توجه به این نکته، بسیار مهم است که بخش زیادی از این اضطراب در کودکان میراثی است که ما پدرها و مادرها به آن‌ها به یادگار داده‌ایم و تا ما درمان نشویم، شاید آن‌ها هیچ‌گاه درمان نشوند!

افسانه احمدی