سپهرغرب، گروه کار‌و‌دانش: ویروس کووید-19 قدرت نوترکیبی زیادی دارد و ممکن است در فرآیند تولید مثل، دچار موتاسیون‌هایی شود که همین مسئله اهمیت دریافت هرچه زودتر واکسن را در سراسر جهان بیشتر می‌کند.

بیشتر از یک سال از شیوع ویروس کرونا در جهان می‌گذرد؛ ویروسی که تا کنون 160 میلیون نفر را مبتلا و بیش از دو میلیون نفر را قربانی کرده است. ویروس‌ها، میکروارگانیسم‌هایی هستند که در جهان خلقت وجود دارند و همواره عاملی برای بیماری انسان‌ها در طول تاریخ زندگی بشر بوده‌اند، اما امروزه ارتباطات جهانی موجب شده تا در بعضی از برهه‌های زمانی، همه گیری بیماری‌های ویروسی شکل خطرناکی به خود بگیرد و زمینه را برای یک پاندمی جهانی آماده کند.

ویروس‌ها تفاوت‌های قابل توجهی با همگروه‌های خود از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و پروتوزوئن‌ها دارند. آن‌ها بر خلاف میکروب‌ها، سلول نیستند و نمی‌توانند فعالیت‌های حیاتی خود را بدون کمک از اندامک‌های درون سلولی انجام دهند. این موجودات میکروسکوپی پس از ورود به سلول‌های بدن از اندامک‌های درون سلول استفاده کرده و نسخه‌های جدیدی از خود را تولید می‌کنند.

 جهش‌های ویروس کرونا و آغاز تزریق واکسن در ایران

بعضی ویروس‌ها مثل ویروس‌های خانواده کرونا که کووید -19 نیز جزو آن است، قدرت نوترکیبی زیادی دارند. ممکن است این ویروس‌ها در فرآیند تولید مثل، دچار موتاسیون‌هایی شوند و قدرت سرایت یا بیماری‌زایی آنها افزایش پیدا کند. همین مسئله اهمیت دریافت هرچه زودتر واکسن کرونا را در سراسر جهان، بیشتر می‌کند، زیرا این امکان وجود دارد که در صورت چرخش ویروس در جمعیت و ایجاد جهش‌های بعدی، واکسن‌های ساخته شده کنونی دیگر کارایی و اثر بخشی لازم را نداشته باشد و جهان با معضل جدیدی روبرو شود.

پس از تولید واکسن کرونا، تزریق آن به صورت محدود در کشورهای مختلف آغاز شد. با این حال توزیع واکسن در نقاط مختلف جهان متوازن نیست. شهروندان بعضی کشورها دوز واکسن بیشتری دریافت کرده‌اند، در حالی که واکسیناسیون در بعضی کشورهای دیگر هنوز آغاز نشده، یا به صورت محدود انجام شده است. با جهش‌های ایجاد شده در ویروس کووید -19، بیم آن وجود دارد که اثر بخشی واکسن‌های تولید شده، تحت تأثیر قرار بگیرد. این امر ضرورت انجام واکسیناسیون هماهنگ را نشان می‌دهد.

سه شنبه، 21 بهمن ماه اولین دوز واکسن کرونا در ایران به صورت رسمی به تعداد محدودی از کادر درمانی بخش آی سی یو تزریق شد. این واکسن ساخت کشور روسیه بوده و نام آن اسپوتنیک است. قبلاً اخباری مبنی بر کارایی این واکسن بر روی نوع جهش‌یافته ویروس کرونا در آفریقای جنوبی منتشر شده بود.

 اثربخشی واکسن اسپوتنیک در جهان مورد تأیید است

رضا فدایی، مسئول بیماری‌های واگیر دار مرکز بهداشت اصفهان در این باره گفت: واکسن اسپوتنیک نیز مانند سایر واکسن‌ها، مراحل یک تا سه کارآزمایی را گذرانده و به داوطلبان تزریق شده است. در مورد اثربخشی و ایمنی این واکسن تردیدی وجود ندارد، از این رو تزریق آن به تازگی در ایران آغاز شده است.

وی خاطرنشان کرد: ویروس جهش یافته کرونا در ایران به صورت انگشت شمار یافت شده و نوع جهش یافته نیز بریتانیایی بوده است. علاوه بر این از اکنون نمی‌توان درمورد اثربخشی این واکسن بر روی نوع جهش یافته کرونا اظهار نظر کرد. شواهد نشان می‌دهد که تزریق واکسن اسپوتنیک در جهان مؤثر بوده است و نباید نگرانی در این زمینه وجود داشته باشد.

مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت اصفهان تصریح کرد: رسیدن به یک پوشش بالا در جمعیت 80 میلیونی ایران زمان‌بر است و باید ماه‌ها تزریق واکسن ادامه پیدا کند تا اثرات آن را در شیوع بیماری کووید -19 شاهد باشیم.

فدایی یادآور شد: در حال حاضر و با اولویت بندی تعیین شده، هدف کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری است و امیدوار هستیم ظرف ماه‌های آینده بتوان اثر این واکسیناسیون را به صورت محسوس مشاهده کرد.

 نباید سرنوشت یک پاندمی را به ایمنی جمعی سپرد

در همین ارتباط بهزاد خوانساری نژاد، دانشیار ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا گفت: واکسن‌ها دارای دو دوز تزریق است که ایمنی در دوز اول ایجاد نمی‌شود. به طور مثال در کشوری مثل بریتانیا 10 تا 11 درصد جمعیت واکسینه شده‌اند. بنابراین تا ایمنی جمعی از طریق واکسن، فاصله زیادی وجود دارد و آمار هنوز هم در بریتانیا و سایر کشورهای جهان بالا است.

وی اظهار کرد: ایمنی کامل زمانی ایجاد می‌شود که هر دو دوز واکسن تزریق شود. با توجه به بررسی‌های انجام شده، فرد پس از ابتلاء به ویروس کرونا، قطعاً تا 6 ماه در برابر بیماری مصون است، اما احتمال دارد این ایمنی در بازه زمانی بیشتری نیز وجود داشته باشد.

دانشیار ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی اراک تصریح کرد: از نظر تئوری این امکان وجود دارد که جهش‌های ایجاد شده در ویروس، اثرگذاری واکسن را تحت تأثیر قرار دهد، اما در عمل کمتر این اتفاق می‌افتد. با این حال این امکان وجود دارد که کارایی واکسن‌های تولید شده تحت تأثیر قرار بگیرد و محدود شود.

خوانساری‌نژاد تاکید کرد: صدها هزار سال پستانداران و انسان‌ها به واسطه ایمنی جمعی، خود را از ابتلاء به ویروس‌ها نجات داده‌اند، اما در حال حاضر که انسان به تکنولوژی تولید واکسن دست پیدا کرده است، نباید سرنوشت یک پاندمی را به ایمنی جمعی ناشی از ابتلاء سپرد، بلکه ایمنی جمعی باید به واسطه تزریق واکسن ایجاد شود.

وی ادامه داد: با اینکه جامعه علمی در کمتر از یک سال توانست واکسن کرونا را تولید کند، اما متأسفانه توزیع واکسن در کشورهای دنیا متناسب نبوده و هنوز در دسترس بسیاری از افراد قرار نگرفته است.