به‌علاوه حتی از جهت فیزیکی اگر بخواهیم شهر را آباد کرده و آباد نگه داریم، شهروندان باید به مرتبه‌ای از رشد در حوزه اندیشه و رفتار رسیده باشند تا از داشته‌ها به‌خوبی صیانت کنند؛ گرچه یادآور می‌شود که مسئولیت عینیت این مطلوب برای شهری آباد صرفاً وظیفه نهاد شورای اسلامی شهر و شهرداری‌ها نیست، اما برخی نهادها همچون شهرداری ویترین مستمرآموز برای افراد هستند.

مثلاً در طرح‌های شهری دو دهه گذشته که زحمات زیادی برای آن‌ها کشیده و هزینه‌های هنگفتی برایشان پرداخت شده است، جداً تا اندازه زیادی ناقل هنجارهای فرهنگی، اجتماعی، دینی و انقلابی ما نیست؛ اساساً برداشت درستی از پیوست‌های فرهنگی اجتماعی وجود ندارد که به طرح‌های نافع و هدفمند بینجامد. در شهر هنرمندانی وجود دارند که اگر مورد فهم و درک قرار گیرند، حتماً می‌توانند به این مهم جامه عمل بپوشند و در سایه آثار آن، خدمات مجموعه‌ای شهرداری‌ها هم سازنده باشد و هم به دست خود شهروندان مورد حفاظت و حتی تقویت قرار گیرد.

به تعبیر دیگری چه خوب است از خود سؤال کنیم چند درصد از شهروندان خود را موظف به نگهداری از خدمات شهرداری دانسته و یا برای تقویت آن اقدام می‌کنند.

در دهه‌های گذشته احساس شهروندی و مسئولیت‌پذیری نمودهای بیشتری داشت، اما به‌تدریج این ویژگی تضعیف شده، البته قبول داریم که عوامل مختلفی دخیل است، اما نوع نگاه شهرداری‌ها به مردم هم یکی از عوامل مهم بوده؛ حتی رفتار عوامل شهرداری در چگونگی مواجهه بازاریان با شهروندان از جهات مختلف مؤثر است.

یک شهروند از صبح که از خانه خارج می‌شود، با مصادیقی مواجه است که بخش اعظمی از آن‌ها مرتبط با فعالیت‌های شهرداری بوده، به‌علاوه تعامل مردم و شهرداری‌ها بیش از سایر بخش‌های اجتماعی است؛ اگر کسی به شهرداری مراجعه کند و در روند کارها سروسامان درستی را مشاهده کند، حتماً در رفتارش با دیگران در اجتماع حتی در بین اعضای خانواده‌اش اثرگذار است و ده‌ها نکته دیگر که مجال طرح نیست.

نگاه عمیق و آینده‌نگرانه شهردار از نکاتی است که فردی را طلب می‌کند که صرفاً گزارش‌گرا نباشد، بلکه برنامه‌هایی را دنبال کند که حداقل برای میان‌مدت ماندگار باشد و شهردار دارای شخصیتی باشد که ده‌ها نخبه اجتماعی، فرهنگی، عمرانی و خدماتی جایگاهی برایش قائل بوده و قهراً با او برای پیشبرد امور همکاری کنند و نه اینکه با روی کار آمدنش حتی خود عوامل شهرداری به جزایری غیر هماهنگ تبدیل شده و درنتیجه امور مختلف و جامع شهری به سامان شایسته نرسد. متولیان به‌خصوص شورای اسلامی شهر باید بروند و اگر لازم باشد به‌اصطلاح منت کسی را هم بکشند که جداً می‌تواند راهگشا باشد، قطعاً اگر فردی توانا به این معنا و متعهد قبول مسئولیت کند، شورای اسلامی شهر نیمی از راه سازنده را طی کرده است؛ متأسفانه به‌خصوص در سه دهه اخیر در بخش‌های مختلف که شهرداری‌ها هم مستثنا از آن نیستند، در برخی موارد کسانی خود را برای پذیرش مسئولیت جلو می‌اندازند که خوشبینانه حداقل‌ها را دارند، درحالی که می‌توان افراد قابلی را به پذیرش مسئولیت‌ها تشویق کرد که درصورت پذیرش که آن‌هم به پیگیری دلسوزان بستگی دارد، توانایی تحولات چشمگیری با نگاه منطقی و جامع دارند و در حوزه‌های مختلف باعث رشد و پیشرفت محسوسی می‌شوند.

ضمن ارج نهادن به تلاش‌های شهردارهای ادوار گذشته که معمولاً سعی خود را برای انجام وظایف کرده‌اند، امیدواریم با مطالعه و بررسی عمیق شاهد حضور کسی در این جایگاه باشیم که تعریف جامعی از شهر و شهروند و شهرداری برای ارتقای بیشتر داشته باشد. ان‌شاءالله