پس از تصویب کلیات مالیات بر عایدی سرمایه برخی انتقادها از جمله عدم تعدیل نرخ این پایه مالیاتی جدید با توجه به تورم و احتمال خروج افزایش سرمایه از کشور به آن وارد شد. حتی برخی افراد یا حتی کارشناسان انتقادات تندی را نسبت به این لایحه مطرح کردند.

گفتنی است، مالیات بر عایدی سرمایه به عنوان یک ابزار مالیاتی برای کنترل سوداگری و ایجاد منبع درآمد جدید در نظر گرفته می‌شود. با توجه به اینکه بازارهای مسکن، خودرو، طلا و ارز شامل این پایه مالیاتی جدید شده‌اند، می‌توان نتیجه گرفت که هدف قانون‌گذار حرکت سرمایه‌ها به سمت بازار سرمایه و فعالیت‌های مولد اقتصادی بوده است.

 آیا مالیات بر عایدی سرمایه برای رونق تولید کافی است؟

اما بسیاری معتقد هستند تنها بستن مسیر سوداگری برای رشد فعالیت‌های اقتصادی مولد و رونق تولید کافی نیست و در کنار آن باید فضای کسب و کار در کشور تسهیل شود. هادی سبحانیان مشاور اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در این خصوص گفته بود: همانطور که در حال غیر جذاب کردن سوداگری هستیم باید فضای کسب و کار را تسهیل کنیم و موانعی که بر سر شروع کار اقتصادی قرار دارد از جلوی کسب و کارها برداریم.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مجموع این اقدامات کمک خواهد کرد تا فعالیت‌های اقتصادی در کشور جذاب شود، گفت: با وجود قوانین مالیاتی سفت و سختی که در سایر کشورها وجود دارد، بحث فرار سرمایه شبه‌ای است که چندان موضوعیت ندارد و با وضع مالیات بر عایدی سرمایه ما فرار گسترده سرمایه را نخواهیم داشت.

 تبعیض مالیاتی با تورم‌زدایی نرخ مالیات بر عایدی سرمایه/ مالیات بر عایدی سرمایه ضد تورم است

برخی افراد تعدیل نشدن نرخ مالیات بر عایدی سرمایه بر مبنای تورم را به شدت نقد کردند و حتی آن را دست کردن در جیب دانستند اما بررسی‌های صورت گرفته و همچنین انتشار جزئیات بیشتر از این طرح نشان می‌دهد که درصد بسیار کمی (در حدود 5 درصد) از افراد جامعه شامل این پایه مالیاتی جدید خواهند شد.

در نتیجه می‌توان گفت روند اجرای این طرح به صورتی تبیین شده تا صرفا فعالیت‌های سوداگرانه را تحت پوشش خود درآورد. به طور مثال هر خانوار می‌تواند به تعداد اعضای خود خودرو و مسکن داشته باشد و بر اساس آماری که از سوی سید احسان خاندوزی نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اعلام شد، تنها 700 هزار خانوار در کشور وجود دارند که بیش از سه خوردو در اختیار دارند.

لازم به ذکر است، بخشی از این تعداد خانوار نیز اگر تعداد اعضای خانواده آنها بیش از سه نفر باید معاف از مالیات بر عایدی سرمایه خواهند بود. بنابراین نمی‌توان گفت که این پایه مالیاتی با روند اجرایی که در حال حاضر برای آن در نظر گرفته شده و سطح معافیت بالایی که دارد، دست در جیب مردم کردن است.

سید محمدرضا میرتاج‌الدینی نایب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در خصوص تورم‌زدایی نشدن مالیات بر عایدی سرمایه گفت: با وجود معافیت مناسب و مزایای بالای این قانون، برخی ذینفعان با فشارهای رسانه‌ای و ایجاد استرس در دل مردم سعی در بی‌خاصیت کردن طرح دارند و بعضاً نیز بحث حذف تورم عمومی از عایدی را مطرح می‌کنند.

نایب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در ادامه گفت: چرا عده‌ای خواستار تشویقِ فردی که موجب تلاطم در بازار اساسی املاک شده، از طریق تعدیل تورم هستند اما زمان اخذ مالیات از کارمندان یا تولیدکنندگان هیچ صحبتی از تعدیل تورم نمی‌کنند؟ این اقدام آنها ناعدالتی مالیاتی ایجاد خواهد کرد بنابراین در صورت تعدیل تورمی، سوداگران سدی را در برابر سودجویی خود نمی‌بینند و بازدارندگی مالیات بر عایدی سرمایه از بین خواهد رفت.

میرتاج‌الدینی با تاکید بر اینکه مالیات بر عایدی سرمایه یعنی مالیات ضد تورم که از رشد نقدینگی درون‌زا برای تسهیلات‌دهی به بازارهای پرسود و کم ریسک مانند مسکن جلوگیری می‌کند، گفت: زمانی که این مسئله کنترل شود به دنبال آن تورم نیز کنترل خواهد شد و صحبت از تعدیل تورم یعنی جلوی این فعالیت‌ها گرفته نشود و رشد تورم از طریق نقدینگی درون‌زا با همین روند ادامه پیدا کند.

گفتنی است، این مسئله مطرح می‌شود که مالیات بر مجموع درآمد بر عایدی سرمایه اولویت دارد. در پاسخ به این مسئله گفته می‌شود که مالیات بر مجموع درآمد در واقع یک پازل تشکیل شده از پایه‌های مختلف مالیاتی است که در کنار یکدیگر سنجیده شده می‌شوند و مالیات بر عایدی سرمایه در واقع یکی از اجزای این پازل است.

مهدی طغیانی سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در همین خصوص گفت: براساس این قانون اگر کالاهایی نیز وارد شود که به کالای سوداگری تبدیل شود به آن‌ها نیز مالیات بر عایدی سرمایه تعلق می‌گیرد برای اجرای مالیات بر عایدی سرمایه به سامانه مؤدیان پایانه‌های فروشگاهی و سامانه املاک و اسکان نیاز داریم. باغ‌ها و زمین‌های خارج از بافت شهرها مشمول قانون مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود.

وی افزود: اگر سامانه مؤدیان پایانه‌های فروشگاهی اجرایی شود هیچ مشکلی در دریافت مالیات از مسکوکات طلا و شمش نداریم. با ایجاد زیرساخت‌هایی که برای قانون مالیات بر عایدی بر سرمایه ایجاد می‌شود، می‌توان به آسانی و سرعت قانون مالیات بر مجموع درآمد را نیز اجرا کرد.