دختران و پسران در دوران نوجوانی روزهای متفاوتی را به لحاظ جسمی و روانی با دوران کودکی تجربه می‌کنند که این امر خانواده‌ها را نیز با چالش‌های جدیدی مواجه می‌کند؛ اگرچه در دوران کودکی تفاوت‌های بنیادینی در استراتژی‌های تربیتی دختران و پسران وجود ندارد اما در دوران نوجوانی این تفاوت‌ها کاملاً ملموس‌تر است.

دختران در دوران نوجوانی خود، نیازها و تمایلات متفاوتی دارند که توجه صحیح به این نیازها می‌تواند دوران نوجوانی ایمنی را برای آن‌ها رقم بزند و غفلت از آن‌ها آسیب‌های بسیاری از ابتلا به بیماری‌های روحی و روانی تا فرار از خانه و گرفتاری در دام اعتیاد را به‌دنبال خواهد داشت.

دوران نوجوانی و بلوغ معمولاً از 12 تا 18 سالگی بوده و برخی نیازهای روانی و اجتماعی در این دوره برای دختران به‌وجود می‌آید که برخی خانواده‌ها اطلاع کافی از این موارد نداشته و از این مهم غفلت می‌کنند و یا برخی خانواده‌ها به دلیل توجه بیشتر به پسر از توجه به دختران غافل می‌شوند.

دختران در دوره نوجوانی نیاز بیشتری به محبت و هم‌کلامی با یک دوست دارند که اگر این دوستی و رابطه خوب در خانواده فراهم نشود اتفاقات و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را برای آن‌ها در بیرون از خانه و خانواده رقم خواهد زد؛ اما اطلاع از نیاز دختران نوجوان از زبان خود آن‌ها موضوع مهمی است که به این منظور با دو دختر نوجوان گفت‌و‌گو کردیم و در ادامه به منظور پرداختن به آن با یک آسیب‌شناس و استاد دانشگاه به گفت‌و‌گو نشستیم.

عارفه محسنی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما دغدغه و گرانی اصلی دختران نوجوان را تحصیل دانست و اظهار کرد: دغدغه مهم ذهن دختران نوجوان این است که با کنکور به کجا می‌رسند و اینکه با وقت گذاشتن برای تحصیل به مدرک و شغل مناسبی خواهند رسید؟

وی محدودیت‌هایی حتی برای رفتن به اردو از سوی خانواده را از دیگر مشکلات این قشر برشمرد و گفت: به خاطر دختر بودن اجازه نداریم حتی به اردوهای خارج از شهر برویم.

این دختر دانش‌آموز همدانی با تأکید بر اینکه آینده برای دختران نوجوان بیشتر نگران‌کننده است، بیان کرد: اکثر دختران جامعه هویت خود را گم کرده‌ و دختر بودن را دوست ندارند و به نظرم ابتدا باید هویت خود را پیدا کنند.

محسنی با بیان اینکه دخترها باید بدانند که بهترین مقام برای دختران است، افزود: دختران اگر هویت و جایگاه اصلی خود را شناخته و به آن آگاه باشند بسیاری از مشکلات آن‌ها حل خواهد شد.

وی تصریح کرد: فضای مجازی در حال حاضر تأثیر بسیاری بر دختران داشته و این امر موجب شده از مسیر اصلی خود منحرف شوند، باید در این خصوص آگاهی و علم کافی داشته باشند.

این دختر دانش‌آموز همدانی با بیان اینکه خانواده و به‌ویژه مادر نقش اساسی در شکل‌گیری شخصیت دختران نوجوان دارند، ادامه داد: مادر قلب خانواده است و نوع رفتار مادر بر رفتار فرزندان و به‌ویژه دختران نیز تأثیرگذار است.

محسنی با اشاره به عضویت در اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان تصریح کرد: در این سازمان با توجه به محیط خوب به ابعاد مختلف آموزشی، تفریحی و... پرداخته شده و دختران در این محیط مدیریت را می‌آموزند و قرار گرفتن دختران در کار، موجب پیشرفت آن‌ها می‌شود.

وی ادامه داد: تفاوت‌ها و تبعیض‌ها بین دختران و پسران موضوعی است که موجب آزردگی خاطر دختران نوجوان می‌شود و باید به این نکته نیز توجه شود.

زیبا داوری دختر نوجوان دیگر نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با اشاره به نیازهای یک دختر نوجوان خاطرنشان کرد: به‌نظر من مهم‌ترین نیاز دختران در این دوره سنی محبت و توجه به آن‌هاست که متأسفانه در برخی خانواده‌ها به آن اهمیتی داده نمی‌شود.

وی با بیان اینکه برخی خانواده‌ها فکر می‌کنند تأمین نیازهای مادی و مالی برای دختران کافی است، یادآور شد: دختران بیشتر از حمایت‌های مادی نیاز به یک دوست و هم‌کلام دارند تا بتوانند به‌راحتی در مورد موضوعات مختلف با او صحبت کنند و بهتر است که این دوست در محیط خانواده باشد.

این دختر نوجوان با تأکید بر اینکه غفلت از نیاز عاطفی دختران آن‌ها را به بیرون از محیط خانواده و دوستان سوق می‌دهد، اظهار کرد: اینکه همه دوستان خوب نیستند واقعیتی است که باید به آن توجه شود و دوستان در سنین نوجوانی با شناخت خانواده‌ها باشد البته نباید محدودیت و چارچوب سختی که موجب گریز بیشتر از خانواده شود در این خصوص باشد.

یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما نکته اصلی و مهم در ارتباط با نیاز دختران نوجوان را بر اساس نظریه مزلو ابتدا نیازهای زیستی و سپس نیاز به محبت، تعلق خاطر و خودشکوفایی دانست و گفت: آنچه برای این قشر مهم است نیازهای اولیه به‌ویژه محبت در درون خانواده است.

اعظم خطیبی با تأکید بر اینکه دختران در سنین نوجوانی با توجه به تغییر و تحول بلوغی، بسیار حساس هستند، بیان کرد: در این سن باید بسیار مورد توجه قرار گیرند و غفلت خانواده‌ها اثرات روحی و روانی جبران‌ناپذیری روی آن‌ها خواهد داشت.

وی با بیان اینکه غفلت خانواده‌ها در دوره نوجوانی دختران حتی در سنین میان‌سالی نیز قابل مشاهده است، افزود: به دلیل خلأ روانی به‌وجود آمده دختران در سنین بالاتر نمی‌توانند خود را با شرایط زندگی، سختی‌ها و مشکلات سازگار کرده و زندگی خوب و نرمال داشته باشند.

این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه خلأهای ایجاد شده حتی بر روابط این دختران با فرزندان خود در آینده اثرگذار است، تصریح کرد: هر دختر نوجوانی که امروز مورد غفلت از لحاظ محبت، تعلق به خانواده و اعتماد به او قرار گیرد در آینده شکست خواهند خورد.

خطیبی با بیان اینکه در دوره بلوغ تغییرات جسم بر روح و روان دختران نیز تأثیرگذار است، ادامه داد: مهم است در درجه اول خانواده‌ها به دختران نوجوان توجه داشته باشند و در مدرسه نیز نحوه برخورد مدیر و معلم با آن‌ها بسیار تأثیرگذار است.

وی با تأکید بر اینکه در صورت غفلت خانواده و مدرسه از ارائه محبت به دختران نوجوان، آن‌ها در خیابان جذب محبت‌های کاذب می‌شوند، خاطرنشان کرد: این امر حتی باعث فرار دختران نوجوان از خانه و آسیب‌های بعدی همچون جذب به گروه‌های بزهکار را خواهند داشت.

این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه یادآور شد: توجه به دختران نوجوان باید به خانواده‌هایی که به پسران اهمیت بیشتری دارند تأکید شود؛ اعتراض دختران نوجوان بیشتر به این موضوع است که به آن‌ها کمتر از پسران اهمیت داده می‌شود.

خطیبی با بیان اینکه البته پسر نیز نیاز به توجه دارد اما نباید از دختران غفلت شود، اظهار کرد: تفاوتی بین پسر و دختر نباید وجود داشته باشد چراکه توجه بیشتر به پسران موجب آسیب دختران و جذب آن‌ها به بیرون و آسیب‌ها می‌شود؛ باید آموزش‌های اساسی در این خصوص به خانواده‌ها داده شود.

وی با تأکید بر اینکه دختران امروز همسران و مادران فردا هستند، گفت: اگر دختران مورد توجه، دقت و محبت قرار نگیرند به تخریب خانواده‌های آینده منجر خواهد شد؛ زمینه‌ساز هر خانواده سالمی به مادر به‌عنوان ستون خانواده بازمی‌گردد و اگر این ستون خود خلأ و یا مشکل روحی و روانی داشته باشد چگونه سازنده خواهد بود؟

این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه بیان کرد: آموزش به خانواده‌ها به‌ویژه برای اقشار پایین جامعه به دلیل فقر فرهنگی بیشتر نیاز است، البته اقشار اعیان نیز به این آموزش‌ها نیاز دارند.

خطیبی با بیان اینکه فقر فرهنگی موجب نوع تربیت فرزندان اثرگذار است، افزود: فقر فرهنگی بیشترین ضربه را در تربیت فرزندان به‌ویژه دختران می‌زند چراکه از بعد تاریخی مردسالاری و پسرخواهی متأسفانه در جامعه راه افتاده است و این موضوع مشکلات و آسیب‌هایی را به‌دنبال دارد.

وی در خصوص الگوسازی برای دختران در جامعه نیز تصریح کرد: ابتدا باید دید چه الگوهایی برای ارائه به این قشر وجود دارد، از بعد فرهنگی دینی حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) الگوهای مناسبی در عرصه‌های مختلف ولایی، عبادی و اجتماعی هستند.

این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه الگو داریم اما باید به این الگوها مراجعه کنیم، ادامه داد: در قرآن نیز نمونه‌های بسیاری همچون حضرت مریم (س)، دختران شعیب، همسر فرعون و... را داریم و می‌توان از این الگوها استفاده کرد؛ صدرنشین تمام الگوها حضرت خدیجه (س) و ازخودگذشتگی‌های این بانوی بزرگوار است.

خطیبی با بیان اینکه الگو شدن نمونه‌های عنوان‌شده به‌دلیل ازخودگذشتگی و وقت گذاشتن برای تربیت دینی فرزندان بوده است، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین عامل توجه به تربیت و محبت دختران نوجوان در درجه اول در خانواده است و امروزه نمی‌توان هیچ بهانه‌ای همچون دسترسی نداشتن و... برای عدم اجرای این موارد عنوان کرد.

وی یادآور شد: امروزه انواع اطلاع‌رسانی‌ها و رسانه‌های جمعی و برنامه‌های متنوع در این خصوص داریم؛ البته صداوسیما برنامه‌های برای نوجوانان به منظور سازندگی هویت آن‌ها به‌ویژه دختران کم داشته و که این یک نقد است.

این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه خواستار ساخت برنامه‌هایی ویژه دختران شد و اظهار کرد: به‌عنوان مثال در سریال «لیسانسه‌ها» به مشکلات جوانان پرداخته شد اما فقط سه پسر در این سریال مطرح بودند در صورتی که می‌شد به مشکلات دختران نیز پرداخت.

خطیبی با تأکید بر اینکه اکنون بسیاری از دختران سه برابر پسران تحصیل‌کرده هستند اما جایگاه، اشتغال، ازدواج و کانون خانواده گرم ندارند، گفت: این موارد نکاتی است که باید به آن‌ها توجه شود و به امید روزی که دختران نوجوان مشکلی نداشته باشند.

مهم‌ترین دغدغه و نگرانی دختران نوجوان از آینده و تبعیض‌ها بین آن‌ها و پسران است دغدغه‌ای که شاید به واسطه دریافت کمتر محبت آن را تجربه کرده‌اند و با توجه به رفتارهای والدین و دیگر اعضای خانواده از آینده ترسی مبهم دارند و اگر به این مسائل توجه نشود آسیب‌های بسیاری را برای آن‌ها به‌دنبال خواهد داشت و یک غفلت خانواده صدمات جبران‌ناپذیری را برای فرد، خانواده و جامعه موجب خواهد شد.

دختران نوجوان نیازمند توجه و محبت بیشتری هستند که این مهم باید به خانواده‌ها آموزش داده شود تا دختران نیازهای عاطفی خود را در خانواده تأمین‌شده بدانند و برای جبران کمبودهای عاطفی خود به دوستان و محیط بیرون از خانه رجوع نکنند موردی که این روزها به‌دلیل غفلت خانواده‌ها بسیار به چشم می‌خورد و به جرأت می‌توان گفت برخی از آسیب‌های گریبان‌گیر دختران در جامعه ناشی از رفتار غلط خانواده‌ها بوده و آینده آن‌ها را با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه کرده است.

با وجود داشتن الگوهای مناسبی همچون حضرت خدیجه (س)، حضرت زهرا (س)، حضرت زینب (س)، حضرت مریم (س)، دختران شعیب و... اما متأسفانه الگوسازی مناسبی برای دختران جامعه نداشته‌ایم و خلأ ساخت برنامه‌‎های ویژه دختران در رسانه ملی بسیار احساس می‌شود و با وجود این نکات انتظار می‌رود قشر نوجوان و به‌ویژه دختران ما در آینده آنچنان که انتظار می‌رود مناسب و صحیح پرورش یابند در حالی که دشمنان به انواع مختلف از نفوذ تا فضای مجازی به‌دنبال در دست گرفتن این قشر و اجرای برنامه‌های شوم خود رد جامعه ایرانی اسلامی هستند که مسئولان باید در برنامه‌ریزی‌های خود به این مهم توجه داشته باشند.