کتاب «نظامی گنجه‌ای و پنج گنج؛ جستاری در زندگی و شعر نظامی گنجه‌ای با گزیده‌ای از منظومه‌های او» تالیف نصرالله امامی را سازمان سمت در 410 صفحه و با شمارگان 1000 نسخه و قیمت 64 هزار تومان منتشر کرد.

کتاب حاضر برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی به عنوان منبع قابل استفاده برای دروس «متون نظم (3) قسمت سوم نظامی» در مقطع کارشناسی، «نظم فارسی (3) و تطور متون شعر فارسی» در مقطع کارشناسی ارشد و «تحقیق در ادبیات غنایی و تحقیق در متون غنایی» در مقطع دکتری هرکدام به ارزش 2 واحد تدوین شده است. علاوه بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

نصرالله امامی مولف این اثر که استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه شیراز است در مقدمه این اثر آورده است: «نظامی گنجه‌ای از شاعران نام‌آور و طراز اول شعر پارسی و آفریننده شاهکارهای تکرارناشدنی در ادبیات ایران است؛ ولی حقِ او چنان که باید و شاید، ادا نشده است. به گواهی دو کتاب‌شناسی معتبر که آثار و مقالاتی درباره نظامی را شامل می‌شوند، هنوز گوشه‌ها و ابعاد بسیاری از زندگی و شعر نظامی مورد پژوهش و واکاوی قرار نگرفته است و نکته‌های ناگفته و زوایای تاریکی درباره زندگی او باقی است؛ اثر حاضر هم ادعای آن را ندارد که همه آن ابعاد و جنبه‌های تاریک را روشن کرده باشد؛ با این حال در جستاری نسبتاً جامع‌، در این تلاش بوده‌ام تا قوس زندگی شاعر و مهم‌ترین زوایا و گوشه‌های حیات او را برکاویده و نقّادی کنم و ویژگی‌های شعر او را در ترازوی نقد و توصیف بگذارم، به گونه‌ای که شاید بتواند خواننده مشتاق و دوستدار زندگی و شعر نظامی گنجه‌ای را تا اندازه‌ای راضی کند.»

وی در ادامه نیز می‌نویسد: «در بخش گزیده مثنوی‌های پنج‌گانه نظامی هم برای نخستین‌بار، بیرون از یکی دو منظومه مشهور او که بارها گزیده‌سازی شده‌اند، پنج گنج شاعر مورد گزینش قرار گرفته و در این کار تمامی تلاش مؤلف بر آن بوده تا شکل و شاکله داستانوارگی در مثنوی‌های داستانی حفظ شود، به گونه‌ای که خواننده با مطالعه آن‌ها پنداری تا حدّی توفیق خواندن متن کامل پنج گنج نظامی را حاصل کرده است.

این تألیف می‌تواند برای بسیار از علاقه‌مندان شعر و ادبیات فارسی، جذّاب و خواندنی باشد و در کنار آن، برای دانشجویان دوره‌های مختلف این رشته هم مورد استفاده قرار گیرد.

بی‌آن‌که بخواهم هیچ دعوی خاصی را پیش چشم آورم، ناچار به گفتن این نکته هستم که اثر حاضر محصول چهل و چند سال تدریس زبان و ادبیات پارسی است و اگرچه از نظر تیزبین داوران و ویراستاران فاضل و ارجمندی نیز گذشته است؛ ولی بی‌گمان از سهو و خطا مصون نیست و به همین سبب با خاطری باز، پذیرای هر نقد و نظری درباره آن هستم.»

کتاب از دو بخش کلی تشکیل شده است نویسنده بخش نخست را به زندگی، زمانه و شعر نظامی اختصاص داده است این بخش خود شامل سیزده فصل است این فصول شامل زندگی و زمانه نظامی، جایگاه نظامی در شعر پارسی، خلاقیت و آفرینش‌های شعری و هنری، دانش و حکمت نظامی، آرمان‌شهر در منظومه ذهن نظامی، نظامی و شاعران دیگر، میراث شعری نظامی، نظامی و ادبیات داستانی منظوم پارسی، مخزن الاسرار، خسرو وشیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه است. بخش دوم شامل گزیده‌ای از پنج گنج به همراه توضیحات است.

در پشت جلد این کتاب نیز آمده است: «نظامی گنجوی شاعر بزرگ غنایی در قرن ششم هجری با خلق پنج اثر برجسته یعنی مخزن‌الاسرار، خسرو شیرین، هفت پیکر، لیلی و مجنون و اسکندرنامه، نه تنها در ادبیات فارسی بلکه در ادبیات جهان، نامی ماندگار از خود باقی گذاشته است. نظامی آغازگر داستان‌سرایی منظوم در شعر فارسی است و پنج منظومه بزرگ او به پنج گنج معروف است، از چنان شهرتی برخوردار است که پس از وی صدها سراینده به تقلید از آن برخاسته‌اند و بدین ترتیب بابی تازه در آفرینش ادبیات داستانی به شعر گشوده شده است. زبان توانمند، ذوق سرشار در خلق ترکیبات شعری، و تصویرهای نو آیین و بدیع از ویژگی‌های پنج گنج نظامی است و در کنار این‌ها گیرایی روایت و بار عاطفی و اخلاقی این پنج اثر سبب شده است تا آن‌ها را در میان مشتاقات شعر فارسی از هر طبقه و گروهی خوشایند و مقبول سازد. کتاب حاضر که با عنوان نظامی گنجه‌ای و پنج گنج به میراث شعری این سراینده بلند آوازه پرداخته است، دارای بخشی مبسوط در شرح زندگی و معرفی منظومه‌های نظامی است ودر کنار آن، گزیده‌ای منسجم و یکپارچه از آن‌ها به دست آمده است تا خوانندگانی که مجال مطالعه متن کامل پنج گنج نظامی را ندارند بتوانند منظومه‌های پنج‌گانه او را تقریباً با همان شکل و ساختار اصلی در قالبی مختصرتر مطالعه کنند. مولف کوشیده است که واژه‌ها و عبارات دشوار متن را نیز معنا کند و توضیح دهد تا بهره‌مندی مشتاقان پنج‌گنج نظامی در هنگام مطالعه آن‌ها به سبب برخی از دشواری‌های متن، متوقف نشود و از لذت درک ادبی این پنج منظومه کاسته نشود.»