مجله عصر اندیشه در گفت‌و‌گویی با استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، به موضوع زنانه شدن جامعه ایران پرداخته و از این استاد جامعه‌شناسی پرسیده است که آیا طبق نظر برخی فعالان عرصه فرهنگ و اجتماعی می‌توان گفت که در آینده جامعه ایران شکل زن‌سالارانه به خود می‌گیرد.

تقی آزاد ارمکی در این گفت‌و‌گو زنانه شدن جامعه ایران را نه رد و نه تأیید کرده است.

وی در پاسخ به این سؤال با تأکید بر اینکه همه عرصه‌ها و فضاها در ایران معاصر زنانه نخواهد شد، اظهار کرد: در عرصه‌هایی که زنان قدرت دارند، روندِ حاکمیتِ انگاره‌های زنانه، سرعت و شدت بیشتری یافته است و بیشتر هم خواهد شد.

به‌گفته این استاد دانشگاه عرصه‌هایی مانند موسیقی، اوقات فراغت، مهاجرت، مسافرت، آداب و رسوم و به‌طور کلی رفتارهای اجتماعی در سطوح خرد و میانه در حال زنانه شدن است و این به‌واسطه قدرت و حاکمیت زنان در این عرصه‌هاست.

آزاد ارمکی در ادامه تشریح کرد که چگونه این حاکمیت ایجاد شده است.

«زنان در حوزه عمومی نقش‌آفرینی جدی‌تری نسبت به مردان دارند زیرا بسیاری از مردان مشغول حوزه‌های دیگر هستند مثل منازعات سیاسی و اقتصادی ولی زنان هم فرصت دارند و هم به‌واسطه حضور در خانه و مسائل مربوط به حاشیه خانه، مثل مسجد، مدرسه و محله، «حوزه عمومی» را تصاحب کرده‌اند و امکانات متفاوتی برای نقش‌آفرینی در این حوزه دارند.»

وی البته توضیح داد که زنان برای تصاحب عرصه سیاست و اقتصاد امکان کنشگری دارند و به‌طور غیرمستقیم در این عرصه‌ها نیز اثرگذار هستند؛

«این‌که ما مردانی داریم که اساساً زنانه، عمل و فکر می‌کنند تلاشی از سوی زنان برای تصاحب این عرصه‌هاست، به‌عبارتی چون آنها اجازه ندارند در عرصه‌هایی مانند اقتصاد، سیاست، دین و... وارد شوند در حوزه فرهنگ و به‌طور خاص در عرصه سبک زندگی ورود می‌کنند.»

این استاد جامعه‌شناسی از همین منظر معتقد است: ما امروز با یک جامعه‌ به‌هم‌ریخته‌ای مواجه هستیم که نه زن‌سالار است و نه مردسالار. مردان در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی قدرت دارند و بازیگر جدی محسوب می‌شوند و زنان در عرصه‌های عمومی.

برای جامعه‌ ایران که نه زن‌سالار است و نه مردسالار، تعبیر «بی‌کانونی» را استفاده کرد و گفت: جامعه ایران از نوعی بی‌کانونی رنج می‌برد و علت آن هم این است که نیروهایی که در کانون این جامعه به‌سر می‌برند، مورد آسیب قرار گرفته‌اند.

آزاد ارمکی در ادامه به ریشه‌یابی این پدیده پرداخت و گفت: در راستای حمایت از زنان و تثبیت جایگاه‌شان، مردان به‌سخره گرفته شدند؛ در نتیجه همه مسئولیت‌ها مانند اخلاق عمومی، تربیت، آموزش، اقتصاد خانواده و... به گردن زنان افتاد این در حالی است که در گذشته تربیت چیزی نبود که فقط مربوط به زنان باشد؛ وظیفه کلی خانواده بود و همه اجزای خانواده اعم از عمو، دایی، خاله و عمه و دیگران در تربیت فرزند و رشد او نقش داشتند.

وی با تأکید بر اینکه کنشگری برای تبدیل جامعه مردسالار به زن‌سالار از سوی زنان، در نهایت به‌ضرر خود زنان تمام می‌شود، اضافه کرد: در زمان حاضر ما زنانی داریم با مسئولیت‌های متعدد که قدرت و توانایی لازم را ندارند.

این استاد دانشگاه برای حل بی‌کانونی جامعه ایران، راهکاری را ارائه کرده است که ریشه در جامعه سنتی ایران دارد.

«ما چاره‌ای جز بازتعریف نقش زنان و مردان در جامعه نداریم زیرا تقسیم کار جنسیتی‌ای را که در جامعه سنتی‌مان وجود داشت به هم ریخته‌ایم، مثلاً خانواده‌ای بود که به‌تعبیری مردسالار بود و اختیارات خانه متعلق به زن بود و تقسیم کار عملیاتی‌ِ جدی وجود داشت. آن تقسیم کار به هم ریخت به‌خاطر اینکه همه چیز را دچار شکاف کردیم.

انقلاب اسلامی به زنان فراخوان داد که به عرصه بیایند و در مجال‌های مختلفِ جامعه اعلام حضور کنند، زندگی شهری و عرصه‌های مشترک دائماً توسعه پیدا کرد و روز به روز عمیق‌تر هم شد.

زنان وقتی خود را در عرصه اجتماعی دیدند و آزادی‌ها و موضوعات مختلفی را تجربه کردند و با واقعیت‌های متفاوتی روبه‌رو شدند، دیگر از برگشتن به نقش خودشان مثل ازدواج، فرزندآوری و... سر باز زدند.»

این استاد دانشگاه پیش‌بینی کرده است: اگر شرایط به همین منوال باشد در آینده با یک «جنبش اجتماعی زنان» روبه‌رو خواهیم شد که با یک تغییر مهم در ساختِ نهادهای اجتماعی، زنان نقش بیشتری پیدا خواهند کرد.

وی خاطرنشان کرد: این جنبش اجتماعی را شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها شدت خواهند بخشید. زنان به‌دلیل فراغتشان، در این حوزه، حضور جدیتری دارند و نقش‌آفرینی متفاوتی را هم تجربه می‌کنند. فراغت و فرهنگ دو ابزار مهم در دست زنان برای شکل‌دهی به این جریان است.