تا به حال بیش از 36 هزار رشته قنات در ایران شناسایی و ثبت شده که بزرگ‌ترین آن به طول حدود 80 کیلومتر در گناباد واقع شده است.

با اینکه به علل مختلف ازجمله خشک‌سالی، توسعه شهری و بعضاً سهل‌انگاری و کم‌توجهی برخی از مسئولین ذی‌ربط تعداد زیادی از این قنات‌ها از بین رفته است، اما همچنان هزاران قنات فعال در ایران وجود دارد.

قنات نسبت به بسیاری از روش‌های استحصال آب دارای هزینه کمتر و درعین‌حال کارآیی بالاتر است و کمترین عوارض جانبی را برای محیط‌زیست در پی دارد.

این دانش بومی می‌توانست و هم‌اکنون نیز می‌تواند با کمک دانش و فناوری‌‌های نوین و ماشین‌آلات و تجهیزات جدید به یکی از بهترین روش‌های تأمین آب مورد نیاز کشور تبدیل شود.

* لزوم راه‌اندازی دانشکده «توسعه قنات»

یک کارشناس ارشد مدیریت در این رابطه می‌گوید: قنات ابداع ایرانیان و یک دانش کاملاً بومی است که قدمتی برابر با عمر ایران کهن دارد و دانش ساخت قنات از ایران به برخی از دیگر کشورهای جهان منتقل شده است.

احمدرضا هدایتی می‌افزاید: باید در کنار توجه به روش‌هایی مانند سدسازی و یا اجرای طرح‌های بسیار مهم و ضروری آبخیزداری که باعث تقویت منابع آب‌های زیرزمینی می‌شود، موضوع احیای قنوات نیز مجدداً در دستور کار دستگاه‌های ذی‌ربط قرار گیرد.

وی بیان می‌کند: در این راستا پیشنهاد می‌شود «سازمان احیای قنوات» در وزارت نیرو و یا وزارت جهاد کشاورزی ایجاد و ضمن به‌روزرسانی دانش قنات، رشته و درصورت لزوم حتی دانشکده «توسعه قنات» نیز راه‌اندازی شود.

* قنات ابراهیم‌آباد، یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های ایران است

قنات ابراهیم‌آباد، یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های ایران و از جاهای دیدنی اراک است که سر راه قم به اراک قرار دارد، طول آن 11 کیلومتر است و از کوه‌های هفتادقله سرچشمه گرفته و تا روستای ابراهیم‌آباد ادامه می‌یابد و در سال 93 در فهرست آثار تاریخی ملی کشور به ثبت رسیده است.

این قنات شامل رشته اصلی و دو رشته فرعی است که در محل رشته رونا و قوشد خوانده می‌شود، شاخه اصلی دارای 311 رشته، رونا دارای 15 و رشته قوشد دارای 22 حلقه چاه است.

قنات ابراهیم‌آباد که با دانش بومیان و شناخت آن‌ها از فناوری ایرانی شکل قنات گرفته، نقش مهمی در تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و حتی شرب اهالی روستای کهن ابراهیم‌آباد از زمان شک‌گیری تا به امروز داشته و جاری و زنده به‌عنوان یک عنصر تاریخی باارزش به حیات خود ادامه داده است.

قنات ابراهیم‌آباد به‌عنوان یکی از 11 قنات ثبت یونسکو سازه آبی بی‌بدیلی است که به طول تقریبی 11 کیلومتر از مادر چاه تا محضر موجب شکل‌گیری سکونتگاهی روستایی با عناصر وابسته ازجمله آْب انبار، حمام‌ها و همچنین یک نظام تقسیم آب بسیار منحصربه‌فرد، مؤید پایداری و آینده‌نگری نزد نیاکان ماست، این درحالی بوده که امروز موضوع مدیریت آب به یکی از اساسی‌ترین بحران‌های فراملی در کشورهای منطقه تبدیل شده و این شاهکار معماری ایران در طول سالیان متمادی به‌عنوان شریان اصلی حیات جامعه بشری با گذشت زمان نقش تعیین‌کننده خود را نه‌تنها از دست نداده، بلکه افق‌های جدیدی را پیش روی مهندسین، جامعه‌شناسان و غیره قرار داده است.