ایران با داشتن بیش از 70 نوع ماده معدنی با ذخایر قابل توجه، جزو کشورهای برتر دنیا به لحاظ ذخایر معدنی است و حدود هفت درصد از ذخایر معدنی دنیا را در خود جای داده است.جالب‌تر اینکه جایگاه فعلی کشورمان در حالی است که عملیات اکتشافی در بخش عمده‌ای از مساحت کشور هنوز تکمیل نشده و نیازمند برنامه‌ریزی و گسترش فعالیت‌های اجرایی در این بخش است، در بخش بهره‌برداری از ذخایر معدنی نیز در حال حاضر وضعیت مطلوبی نداریم و میزان تولید در فلزات اساسی ازجمله فولاد، روی و مس نسبت به ذخایر معدنی بین یک تا دو درصد است که کمتر از استاندارد‌های جهانی (بیش از پنج درصد) است.

آنچه مسلم است اینکه در حوزه معدنکاری به‌کارگیری حداکثر توان در بهره‌برداری از ذخایر و انتفاع از مزایای آن ضروری است، چراکه در سال‌ها و دهه‌های آتی امکان جایگزینی صنایع پرکاربرد فعلی با سایر صنایع وجود دارد، توسعه فعالیت‌های معدن‌کاری ضمن رشد اقتصادی به اشتغال‌زایی مناسبی نیز منجر خواهد شد، به‌طوری‌که به ازای ایجاد هر شغل در حوزه معادن، حدود 17 شغل در صنایع پایین‌دستی ایجاد می‌شود.

از طرفی این روزها بی‌ثباتی و مشکلات بازار نفت ایران، وجود تحریم‌ها و رقبای قدرتمند منطقه‌ای، مسائل زیست‌محیطی و تعهد کشورهای صنعتی به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، ارائه برنامه‌های لازم در زمینه جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر، پیش‌بینی کاهش 50درصدی تقاضای نفت تا سال 2050 و همچنین سرعت گسترش بازار خودروهای برقی تهدیدی برای درآمدهای نفتی کشور در آینده تلقی می‌شود؛ بنابراین وجود تنوع ذخایر معدنی در ایران و همچنین سوخت ارزان‌قیمت، فرصت مناسبی برای جبران بخشی از کاهش درآمدهای نفتی با دارا بودن مزیت‌های رقابتی در منطقه خواهد بود.

با توجه به موارد مذکور، توسعه بخش معدن و صنایع معدنی در کشور نیازمند توجه ویژه دولت جدید، به‌ویژه در بخش‌های اکتشاف، زیرساخت، تسهیل قوانین و مقررات، تأمین مواد اولیه و ماشین‌آلات فرآیند تولید، صادرات، ارائه تسهیلات مالی، جذب سرمایه‌های بخش خصوصی توانمند و همچنین هدایت سرمایه‌های سرگردان است که دراین‌بین طبق آخرین اخبار، استان همدان با دارا بودن 298 معدنِ دارای پروانه بهره‌برداری که 180 معدن در حال حاضر فعالیت می‌کنند و درعین‌حال دارا بودن جایگاه دوازدهم در حوزه معدن در کشور و داشتن 68 نوع ماده معدنی از قاعده عنوان‌شده مستثنی نیست. بر این اساس با توجه به اهمیت به‌روز بودن تجهیزات و ماشین‌آلات در حوزه فعالیت معادن برآن شدیم تا از آخرین وضعیت ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی استان همدان و نیز تأثیر این مهم بر راندمان کاری معادن و نیز موانع پیش روی آن برای به‌روزرسانی این تجهیزات با دو تن از فعالان نامدار عرصه معدن استان همدان گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

فعال حوزه معدن استان همدان با بیان اینکه فارغ‌التحصیل رشته معدن بوده و مدرک فوق‌لیسانس فرآوری مواد معدنی از دانشگاه شهید باهنر کرمان دارم گفت: با توجه به تخصص و علاقه در بدو امر کار خود را از سال 84 در حوزه فعالیت‌های معدنی آغاز کردم.

اکبر ساریخانی افزود: در ابتدا با ورود به عرصه بازرگانی در بحث صادرات سنگ آهن به کشور چین ورود کردم سپس از سال 89 به‌صورت جدی وارد عرصه معدن‌کاری شدم.

وی با اشاره به اینکه تا دو سال گذشته صرفاً در حوزه معدن سنگ آهن کار می‌کردم ابراز کرد: بر این اساس بیش از 10 معدن فعال در اقصی نقاط کشور داشتیم.

این معدن‌کار همدانی افزود: اما طی چند سال اخیر فعالیت معدن‌کاری در حوزه معادن سنگ را به دو استان کردستان و همدان محدود کردم به‌طوری‌که در حال حاضر در استان همدان معدن سنگ آهن چنار را دارم.

ساریخانی با تأکید بر اینکه این معدن از سال 90 پروانه بهره‌برداری دریافت کرده است اذعان کرد: از چند سال پیش نیز در عرصه ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی نسبت به ایجاد یک واحد کنسانتره در قروه کردستان اقدام کردم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر این واحد فرآوری، ماده معدنی سنگ آهن را به کنسانتره تبدیل کرده و مواد مورد نیاز واحدهای فولادی در کشور را تأمین می‌کند خاطرنشان کرد: مسئله این است که امروز بحث فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات در حوزه معدن و فعالیت‌های معدنی یک مشکل حاد است و دراین‌بین معادن همدان نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

این معدن‌کار با تأکید بر اینکه متأسفانه در حال حاضر واردات ماشین‌آلات معدنی (بیل، لودر و بلدوزر) به‌دلیل شرایط تحریمی و وجود مشکلات ارزی با مشکل روبه‌رو است به‌نحوی‌که دیگر نمایندگی شرکت‌های سازنده این ماشین‌آلات در کشور مستقر نیستند ابراز کرد: به‌عنوان مثال تا چند سال پیش شرکت هپکو نمایندگی شرکت کوماتسو را در کشور داشت اما بنا به تحریم‌ها دیگر در ایران نمایندگی نداشته و به‌التبع امکان وارادت رسمی این محصولات به کشور وجود ندارد.

ساریخانی با بیان اینکه در حال حاضر اغلب ماشین‌آلات به‌صورت خصوصی، از طریق بخش خصوصی و عموماً مستهلک و دست دوم و با هزینه‌ها گزاف وارد می‌شود ابراز کرد: در حالی که این تجهیزات و ماشین‌آلات برای زندگی مجلل نیست! بلکه برای ادامه حیات فعالیت معدنی امر ضروری به‌شمار می‌رود اما مسئله این است که اجازه ورود ماشین‌آلات بر اساس یک سند قطعی و معتبر وجود ندارد تا از آن طریق معدن‌کار نیازمندِ به‌روزرسانی تجیهزات بتواند با کاهش تشریفات گمرکی و عوارض نسبت به واردات آن اقدام کند.

وی با بیان اینکه نبود ماشین‌آلات به‌روز و درعین حال فرسودگی بالای آن‌ها منجر به کاهش راندمان فعالیت معدنی به‌خصوص به لحاظ کمی می‌شود ابراز کرد: در صورت کاهش تشریفات گمرگی و کاهش هزینه‌های واردات همچون عوارض، امکان واردات برندهای معتبر و باکیفیت برای بخش خصوصی آسان‌تر و درعین حال راندمان کار و میزان اشتغال‌زایی در حوزه معادن افزایش پیدا می‌کند.

این معدن‌کار با تأکید براینکه در حال حاضر اکثر معادن همدان از فرسودگی ماشین‌آلات به‌ویژه ماشین‌آلات حوزه حفاری رنج می‌‌برند، اذعان کرد: مسئله اینجاست که امروزه تهیه ماشین‌آلات برای معدن‌کاران هزینه گزاف و دشواری‌های فراوانی در پی دارد.

ساریخانی در پاسخ به این سؤال که آیا امکان خریداری و تهیه این ماشین‌آلات از داخل کشور و کارخانه‌هایی همچون هپکو با توجه به اینکه اخیراً این کارخانه برای تأمین ماشین‌آلات اعلام آمادگی کرده فراهم نیست، اذعان کرد: همانطور که پیشتر عنوان کردم تا چند سال پیش هپکو خود نمایندگی کارخانجات خارجی را داشت و در واقع این کارخانه سازنده ماشین‌آلات سبک ساختمانی و معدنی است و امکان تولید ماشین‌آلات با قدرت بالای مورد نیاز معادن را ندارد مگر اینکه این مهم را اخیراً به ظرفیت کاری خود افزوده باشد.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا از تسهیلات ابلاغی دولت در عرصه خرید و تأمین ماشین‌آلات و به‌روز‌رسانی استفاده کرده‌اید گفت: سازمان صمت چنین راهکاری پیش‌بینی کرده است اما در نهایت برای دریافت تسهیلات باید دست به گریبان بانک‌ها شد حال آنکه دوندگی بانکی فرد را پیر کرده و در آخر نیز به نتیجه نمی‌رسد.

دیگر معدن‌کار همدانی که تجربه 30 سال فعالیت معدنی را دارد نیز با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر بیش از 90 درصد ماشین‌آلات و تجهیزات تخصصی در معادن تولید خارج از کشور بوده و به سن فرسودگی و استهلاک رسیده‌اند گفت: عمده مشکل معدن‌کاران استان همدان در حال حاضر همین ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی مستهلک است.

یعقوب مرادی با تأکید براینکه متأسفانه در حال حاضر تهیه قطعه، تعمیر و نگهداری از این ماشین‌آلات برای معدن‌کاران همدان با مشکلات فراوانی همراه است که ازجمله می‌توان به هزینه گزاف در این بحث و تحریم‌ها و عدم امکان واردات اشاره کرد افزود: متأسفانه علیرغم قاعده تبدیل به احسن کردن ماشین‌آلات در صورت فرسودگی این امکان به دلیل تحریم‌های ظالمانه و شرایط اقتصادی سرسام‌آور از فعالان معدنی سلب شده است.

وی با تأکید براینکه این فرسودگی راندمان کاری و تناژ استحصال مواد معدنی را کاهش می‌دهد ابراز کرد: علاو بر این این مهم در کاهش ضریب ایمنی در فعالیت معدنی نیز تأثیرگذار است.

این معدن‌کار همدانی با تأکید براینکه بنده سال‌ها در معدن سنگ آهن باباعلی فعالیت داشته و از شرایط سخت کار با ماشین‌آلات فرسوده و مستهلک اطلاع دارم اذعان کرد: در این بین علاوه بر تحریم‌های ظالمانه از تحریم‌های داخلی یعنی سیاست‌گذاری‌‌ها و دستورالعمل‌های دست و پاگیر وزارتخانه‌ای نیز نباید غافل شد.

مرادی با اشاره به اینکه سیاست حمایت از تولیدکنندگان داخلی در حالی که این ماشین‌آلات هنوز در کشور تولید نمی‌شود با نیاز امروز معادن همخوانی ندارد ابراز کرد: بیش از یک سال است که درخواست واردات ماشین‌آلات از کُره را داریم اما آنقدر پیش پای واردکننده سنگ‌اندازی کرده‌اند که هنوز این امر محقق نشده است.

مع‌‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد یکی از بزرگ‌ترین معضلات معادن کشور استفاده از ماشین‌آلات مستهلک است، حال آنکه دستورالعمل واردات ماشین‌آلات دسته دوم در سال‌های گذشته صادر شد، که معدن‌داران بر اساس ظرفیت معدن و فروش سه سال قبل‌ و میزان حقوق دولتی که پرداخت کرده‌اند، این امکان را داشتند تا ماشین‌آلات دست دوم وارد کنند که مقدار خیلی کمی از مشکلات را برطرف کرد اما از طرف دیگر هزینه تعمیر ماشین‌آلات مستهلک به قدری بالا است که دیگر وارد کردنشان به‌صرفه نیست و دراین بخش نیاز به اصلاح قانون وجود دارد به دیگر سخن این روزها معادن به‌ویژه معادن استان همدان با توجه به کهولت سن ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی زمین‌گیر شده‌اند.