سپهرغرب، گروه ویژه چهل‌سالگی انقلاب اسلامی: دستاورد‌های چهل‌ساله انقلاب اسلامی در حوزه «روحانیت و حوزه‌های علمیه» توسط «جنبش مردمی پاسداشت چهل سال انقلاب کبیر اسلامی» جمع‌آوری و به محضر شریف مردم ایران گزارش ‌شده است.

انقلاب اسلامی ایران در حالی به چهلمین سالگرد پیروزی خود رسیده که دستاورد‌ها و پیشرفت‌های آن در عرصه داخلی و بین‌المللی نمایان است. امروز انقلاب اسلامی ایران با وجود هجمه همه‌جانبه استکبار جهانی و تحریم‌های ناجوانمردانه، در اعماق قلوب مردم آزادی‌خواه جهان جای گرفته و هرروز بر پیشرفت و عظمت آن افزوده می‌شود، بنابراین پیشرفت ایران اسلامی در طول این چهار دهه بر کسی پوشیده نیست و بیان این دستاورد‌ها نیز در سطح جامعه موج امیدآفرینی ایجاد کرده و ایستادگی بیش‌ازپیش مردم در برابر توطئه‌ها را باعث خواهد شد؛ ازاین‌رو «جنبش مردمی پاسداشت چهل سال انقلاب کبیر اسلامی» دستاورد‌های انقلاب اسلامی طی چهار دهه گذشته در عرصه‌های مختلف را احصا و جمع‌آوری کرده است که در قالب سلسله نشست‌های «شنبه‌های انقلاب» این دستاورد‌ها را ارائه می‌کند. در این گزارش دستاورد‌های انقلاب اسلامی طی چهل سال در حوزه «روحانیت و حوزه‌های علمیه» ارائه می‌شود که به شرح زیر است:

     حوزه‌های علمیه، روحانیت و تحولات بنیادین:

1 - در ساماندهی و هدایت انقلاب کبیر اسلامی، روحانیت شیعه توانسته بزرگ‌ترین حرکت ضد استعماری و ضد استکباری و عدالت‌خواهانه جهان در قرن اخیر را رهبری کند.

2 - تمام تحولات اجتماعی مردمی و استقلال‌خواهانه در دو قرن اخیر با پرچم‌داری روحانیت و حوزه‌های علمیه بوده است.

3 - حوزه‌های علمیه مفتخرند که پیوسته پرچم‌دار وحدت مذاهب اسلامی و منادی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و هم‌پیمانی تمام ادیان برای دفاع از حقوق ملت‌ها در مبارزه با زورگویان جهانی بوده‌اند.

4 - روحانیت انقلابی شیعه با هدایت حرکت انقلابی مردم و تشکیل نظام مبتنی بر فقه، افق تازه‌ای بر روی جامعه جهانی بشری گشود.

5 - انقلاب اسلامی پس از قرن‌ها رویکرد فقهی محدود به مسائل شخصی را به فقه جامع مؤثر در همه عرصه‌های زندگی گسترش داد.

6 - پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عمده‌ترین نهضت‌های آزادی‌خواهانه جهان توسط پرورش‌یافتگان حوزه علمیه قم به راه انداخته شد و امروز بزرگ‌ترین حرکت‌های انقلابی جهان را روحانیون رهبری می‌کنند.

7 - با پیروزی انقلاب عظیم اسلامی، ملت با رهبری روحانیت شیعه در ایران (برای نخستین‌بار در تاریخ) ستیز عدالت‌خواهانه با نظام سرمایه‌داری را از مدار تفکر سکولاریستی خارج و این مبارزه مقدس هویتی دینی یافت.

8 - عکس‌العمل خَشن و جنایت‌کارانه سلطه جهانی نسبت به روحانیون انقلابی، کشتار، حبس و تبعید برجسته‌ترین تربیت‌یافتگان حوزه‌های علمیه همچون آیات و حجج اسلام شهیدان سیدمحمد بهشتی، محمد صدوقی، سیدعلی‌اصغر دستغیب، سیداسدالله مدنی، اشرفی اصفهانی، سیدعباس موسوی، سیدمحمدباقر حکیم، سیدمحمدباقر صدر، سیدعارف الحسینی، مزاری، شیخ‌باقر النمر، شیخ‌علی سلمان، شیخ‌عیسی قاسم، شیخ‌راغب حر، شیخ‌زکزاکی، شیخ‌البطوطی و غیره، بیانگر تأثیر عمیق کارآمدی و توانایی حوزه‌های علمیه در مقابله با زورگویان بین‌المللی بوده و درواقع زمینه‌سازی برای نابودی سلطه ظالمانه جهانی است.

9 - تشکیل نظام اسلامی مبتنی بر فقه شیعه و دوام چهل‌ساله این نظام با حفظ تمامی اصالت‌ها، اصول و ارزش‌های اساسی آن با وجود توطئه‌های بی‌پایان و همه‌جانبه دشمنان فراوان غربی، شرقی و منطقه‌ای، ظرفیت عظیم فقه برای تمدن‌سازی را فعال و بر همگان آشکار کرد.

10 - پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پویایی و ورود فعال فقه به تمامی عرصه‌های مورد نیاز جوامع بشری، صدور فتوا و ارائه نظریه‌های مستقل و متفاوت در چالش علمی و عملی با جهان غرب، بر سرعت پیشرفت علم در جهان افزود.

11 - انقلاب اسلامی از طریق گفتمان‌سازی و نهادسازی‌های لازم حوزویان را در رشته‌های تخصصی علوم انسانی فعال و بستر نظریه‌پردازی و تحول بنیادین در علوم انسانی را فراهم کرد.

     روحانیت و نقش‌آفرینی در جامعه و حکومت:

1- پیش از انقلاب مراجع تقلید و علمای برجسته قم و نجف هیچ نقشی در سیاست‌گذاری، هدایت و اداره کشور نداشتند و نه‌تنها به آن بزرگواران اجازه اظهارنظر در این زمینه‌ها داده نمی‌شد، بلکه کسانی که برای دفاع از استقلال کشور و عزت ایرانیان مواضعی اتخاذ کردند نیز با حبس، تبعید، شکنجه و حتی قتل مواجه ‌شدند؛ امام خمینی (ره)، آیت‌الله شهید سعیدی، آیت‌الله شهید غفاری و مرحوم آیت‌الله طالقانی، ازجمله مصادیق این برخوردها هستند.

2 - به برکت انقلاب اسلامی، امروزه مراجع تقلید و علمای برجسته دینی مهم‌ترین گروه مرجع اجتماعی هستند و نافذترین تأثیرات را نیز بر رفتار مردم و تصمیمات بسیاری از مسئولان کشور دارند و انقلاب اسلامی بهره‌گیری از این ظرفیت عظیم برای تعالی کشور را جایگزین برخورد حذفی و منزوی‌کننده روحانیت در رژیم گذشته کرده است.

3 - انقلاب اسلامی روحانیت و حوزه‌های علمیه را که با توطئه‌های برنامه‌ریزی‌شده بین‌المللی و به‌ویژه رژیم گذشته به انزوا کشیده شده بودند، در کانون توجهات و تحولات عمده جهانی قرار داد.

4 - یکی از نشانه‌های استمرار اعتماد مردم به روحانیت در سال‌های پس از انقلاب، رأی مستقیم و بالای جامعه در انتخابات به یک شخص با لباس روحانیت است.

5 - با وجود اینکه عناصر انگشت‌شماری روحانی از زیّ طلبگی فاصله گرفته و با تمرکز رسانه‌های دشمن، دستاویز جوسازی‌های گسترده برای تخریب کل جامعه روحانیت قرار گرفته‌اند، اما به حمدالله اکثریت قاطع روحانیون کماکان با حفظ ساده‌زیستی و زندگی میان مردم، الگوی اسلامی را تشکیل می‌دهند.

6 - زُهد و ساده‌زیستی بی‌نظیر و پاک‌دستی مثال‌زدنی امامین انقلاب اسلامی که اعتراف دشمنان را نیز به دنبال داشته، در بین رهبران دنیا بی‌سابقه بوده و سند افتخار روحانیت شیعی در حفظ اصالت‌ها و دوری از دنیاطلبی است.

7 - پیشگامی در بیدارگری مردم نسبت به ظلم و ستم‌ شاهی، ناکارآمدی، وطن‌فروشی و وابستگی رژیم گذشته به بیگانگان توسط روحانیون و تحمل زندان‌ها، شکنجه‌ها، تبعید‌ها و ایستادگی تا مرز شهادت برای تحقق مطالبات آزادی‌خواهانه ملت ایران، شاهدی بر نقش محوری این قشر انقلابی در شکل‌گیری و هدایت نهضت اسلامی است.

8 - نسبت شهدای روحانیت به کل جامعه روحانی، بالاترین نسبت شهید در میان اقشار کشور است؛ روحانیت با تقدیم چهار هزار و 300 شهید نشان دادند که به آنچه مردم را به سویش دعوت می‌کنند، بیش از همه ملتزم و عامل‌اند.

9 - حضور گسترده روحانیون در جبهه‌های مقاومت و دفاع از حرم و تقدیم ده‌ها شهید روحانی مدافع حرم، استمرار روح ایثارگری در این قشر خداجو طی دهه چهارم انقلاب را اثبات می‌کند.

10 - حضور روحانیت در بیش از 50 عرصه خدماتی پس از انقلاب، نهاد روحانیت را به نهادی در خدمت مردم، جوانان و دانشگاهیان تبدیل کرده است.

     حوزه‌های علمیه، تبلیغ و نقش‌آفرینی بین‌المللی:

1 - قبل از انقلاب تبلیغ روحانیون در ایام تبلیغی محرم، صفر و ماه مبارک رمضان به‌صورت پراکنده، غیر سازمان‌یافته و محدود انجام می‌شد؛ اما پس از انقلاب این جریان با نظام‌یافتگی بهتر حوزه‌ها، حرکتی مستمر، گسترده و فراگیر شده است.

2 - پویایی و روزآمد شدن حوزه‌های علمیه در موضوعات تخصصی و تربیت نیروی تخصصی برای فعالیت در مساجد، مدارس، دانشگاه‌ها، صداوسیما و فضای مجازی، امامت جمعه، فرق و ادیان، کودک و نوجوان، هنر، مدیریت فرهنگی و تبلیغ خارج از کشور، آینده امیدبخش جهان اسلام را نوید می‌دهد.

3 - بعد از انقلاب اسلامی توسط حوزه‌های علمیه در امر تبلیغ تحولاتی نظیر طرح امین در آموزش‌وپرورش به‌منظور تربیت دانش‌آموزان دین‌مدار و انقلابی و ایجاد الگویی در مدیریت مدارس کشور در طراز اسلامی و انقلابی ایجاد شده است.

4 - علاوه بر حضور گسترده طلاب و روحانیون در گروه‌های جهادی دانشجویی و دانش‌آموزی، راه‌اندازی گروه‌های جهادی ویژه طلاب و حضور روحانیون در محروم‌ترین مناطق کشور، ارتباط روحانیت با توده‌های محروم جامعه را عمیق‌تر کرده است.

5 - از ابداعات و ابتکارات تبلیغی حوزه‌های علمیه کنونی، تأسیس انجمن‌های تبلیغی شعر، قلم، فیلم‌نامه‌نویسی، خطبا، راه‌اندازی چهار حوزه علمیه کوتاه‌مدت و 11 حوزه در حال تأسیس با عنوان "سفیران هدایت"، اجرای نقشه جامع رشته‌ای و مهارتی، امکان تحصیل طلاب علوم دینی در رشته‌های تخصصی مختلف در سطوح سه و چهار بلندمدت و برگزاری طرح هجرت موقت است.

6 - تأسیس صدها مؤسسه بزرگ تبلیغ دینی در سطح جهان، با اشراف علما و مراجع، از برکات انقلاب اسلامی در ترویج اسلام ناب محمدی (ص) است.

7 - از دستاوردهای بی‌نظیر حوزه‌های علمیه پس از انقلاب، جذب و تربیت بیش از 15 هزار طلبه خارجی از کشورهای مختلف جهان است که بسیاری از آنان به رهبران فکری منطقه خود تبدیل شده‌اند.

8 - اعزام صدها مبلغ دینی به سراسر جهان از برکات انقلاب اسلامی در نشر معارف اهل‌بیت (ع) توسط حوزه‌های علمیه است.

9 - استخدام فناوری‌های روز به‌مثابه بزرگراه هدایت جهت تبلیغ دین توسط روحانیت و ایجاد شبکه‌های رادیویی، تلویزیونی، ماهواره‌ای، سایت‌های اطلاع‌رسانی، گروه‌ها و کانال‌های اجتماعی برای روشنگری و پاسخ به شبهات و سؤالات به زبان‌های روز دنیا، امیدواری زیادی برای هدایت جهانی بشر ایجاد کرده است.

10- در پرتو ایفای نقش تحول‌آفرین جهانی انقلاب اسلامی، عطش مردم جهان برای آشنایی با معارف بنیادین انقلاب هزاران ترجمه کتب دینی به زبان‌های روز دنیا را رقم زده؛ ترجمه قرآن به 110 زبان زنده دنیا و ترجمه کتب مرجع (تراث شیعه)، حدیث، تفسیر، کلام، فلسفه و غیره، نمونه‌های مثال‌زدنی است.

     هدایت و تربیت علمی اندیشه‌ای طلاب و تعالی شخصیتی:

1) طی حکومت رژیم گذشته در اکثر شهرستان‌ها حوزه علمیه وجود نداشت، پس از انقلاب با تأسیس 500 حوزه علمیه در سراسر کشور، دسترسی مشتاقان به تحصیل علوم دینی تسهیل شده است.

2 - تأسیس مراکز مدیریت حوزه‌ها در استان‌ها با هدایت مراجع، موجب حفظ سطح کیفی و استاندارد حوزه‌های تازه‌تأسیس و فراوان در کشور شده است.

3 - سامان دادن و ایجاد ساختارهای مستحکم برای توسعه اصولی حوزه‌ها و حفظ کیفیت‌ها و استانداردهای علمی و سنتی آن‌ها، از دستاوردهای انقلاب بوده و تضمین‌کننده استمرار پیمودن مسیر حوزه‌ها بر اساس فقه سنتی پویا در سطح جهان است.

4 - انقلاب اسلامی اشتیاق پیوستن جوانان با استعداد و دانشگاهیان به حوزه‌های علمیه را به‌قدری توسعه داد که منجر به ایجاد سامانه سخت‌گیرانه گزینش با آزمون‌های ورودی به حوزه‌های علمیه شد.

5 - افزایش سیزده برابری طلاب و روحانیون شاغل به تحصیل در حوزه‌های علمیه پس از انقلاب، بیانگر اقبال شدید جوانان به تحصیل علوم دینی است.

6 - تأسیس و فعالیت 160 پژوهشگاه و صدها مرکز پژوهشی توسط حوزه‌های علمیه پس از پیروزی انقلاب که زیربنای مطالعاتی مباحث اسلامی و مسائل دنیای اسلام را به‌گونه‌ای مستحکم پی‌ریزی کرده، از میوه‌های شیرین شجره طیبه انقلاب اسلامی است.

7 - سیستم جذب و پذیرش حوزه‌های علمیه کنونی بسیار نظام‌مند و با قاعده است و برای طلاب رسمی و دارای کد طلبگی علاوه بر آزمون سراسری، مصاحبه و تحقیق، تطابق سنی و تحصیلی نیز ملاک بوده و ارائه خدمات مختلف روشمند شده است.

8 - تعداد طلاب در قبل از انقلاب حدود 15 هزار نفر بود، درحالی‌ که با رُشد 13 برابری، تعداد آن‌ها به بیش از 200 هزار نفر در سراسر کشور رسیده است.

9 - از دستاوردهای چشمگیر حوزه‌های علمیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، پژوهش‌محوری تحصیل طلاب علوم دینی با رویکرد اجتهادی و تولید علم بوده؛ انجام هزاران پژوهش، تحقیق و پایان‌نامه توسط طلاب، حاصل این هدایت هوشمندانه است.

10 - حضور و درخشش مکرر بسیاری از روحانیون برجسته در همایش‌های بین‌المللی، پذیرش اسلام به‌عنوان یک مکتب پیشرو و تعالی‌بخش را برای نخبگان جهان هموار کرده است.

11 - در هیچ‌یک از محیط‌های علمی، فرهنگی، نظامی، دولتی، معنوی و غیره نیست که شاهد حضور چشمگیر روحانیت و طلاب علوم دینی برای کار، تلاش و پاسخگویی به نیازهای دینی مخاطبان و جامعه نباشیم.

12 - با وجود اینکه مراکز تحقیقاتی غرب با هدایت سازمان‌های جاسوسی تبدیل به کارخانه شبهه‌سازی علیه اسلام شده‌اند، نهاد حوزه‌های علمیه با پاسخ به ده‌ها هزار شبهه و بی‌جواب نگذاشتن حتی یک شبهه اعتقادی، نشان داد که به‌خوبی از پس این مبارزه فکری برآمده است.

     روحانیت و جایگاه علمی پس از انقلاب:

1 - روحانیون با تألیف و انتشار سالانه هزاران کتابِ ممتاز، برجسته‌ترین مؤلفین کشور هستند.

2- پیش از انقلاب اسلامی نشریات تخصصی انگشت‌شماری در حوزه دین منتشر می‌شد، اما پس از انقلاب صدها مجله و نشریه به دست روحانیت فکور و انقلابی تولید می‌شوند.

3 - قبل از انقلاب کمتر روحانی برجسته‌ای در قلمرو نظریه‌پردازی بروز و ظهور داشت، ولی امروزه ده‌ها نفر از فقها و اندیشمندان روحانی در عرصه نظریه‌پردازی‌های عالمانه فعال‌اند.

4 - مؤسسات علمی و فرهنگی ایجادشده یا اداره‌شده توسط روحانیت قبل از انقلاب محکوم به تعطیلی و فروپاشی بود، اما پس از انقلاب صدها مؤسسه در حال تبلیغ دین اسلام در ایران و جهان هستند.

5 - رژیم گذشته فقط در اندک مواردی آن‌هم اجباراً و به‌صورت ناپایدار به حضور روحانیون در دانشگاه‌ها تن داده بود. نظام اسلامی با دعوت و تشویق روحانیون به این حضور، هزاران کرسی تدریس در دانشگاه‌ها را به روحانیون عالم و متعهد سپرده است.

6 - پس از انقلاب موجی از گرایش فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به تحصیل علوم حوزوی ایجاد شده و تاکنون بیش از ده هزار نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که بسیاری از آن‌ها مقاطع‌ علمی کارشناسی ارشد و حتی دکترا را طی کرده‌اند، به تحصیلات علوم دینی در حوزه‌های علمیه روی آورده‌اند که نشان از رفعت یافتن و رُشد حوزه‌های علمیه در نزد اصحاب سایر علوم است.

7 - بزرگان و علمای بسیاری از حوزه‌های علمیه جهان اسلام معاصر تربیت‌شده در حوزه علمیه قم هستند.

     روحانیت، نبوغ و روزآمدی:

1- درحالی‌ که اندک روحانیونی قبل از انقلاب به زبان‌های خارجی مسلط بودند، امروزه هزاران روحانی به زبان‌های زنده دنیا مسلط هستند و تبلیغ دین و معارف اسلام را برعهده گرفته‌اند.

2 - پیروزی انقلاب و درخشش ایران اسلامی در پرتو این پیروزی، جهان را تشنه اسلام ناب محمدی (ص) کرد و نخبگان فراوانی از کشورهای مختلف جهان برای فرونشاندن این عطش با معرفی اسلام و مواجهه فعال و مبتکرانه در فضای مجازی، نظریه‌پردازی، تحلیل‌گری و فعالیت تبلیغی، در این عرصه مهم به کسوت روحانیت درآمدند.

3 - درحالی که رژیم گذشته سناریوهای متعددی برای تخریب چهره روحانیت نزد نسل نو و جوانان ایران‌زمین اجرا می‌کرد، اما پس از انقلاب طلاب و روحانیون با حضور هوشمندانه در عرصه‌های مختلف هنری، ورزشی، رسانه‌ای، فنی، علمی، طب و غیره، نشان دادند دین نه‌تنها افیون جامعه نیست، بلکه محرک اصلی حرکت‌های اجتماعی برای جوامع به سوی کمال است.

4 - تعداد روحانیونی که پس از انقلاب شایستگی حضور در دروس خارج فقه را یافته‌اند، ده‌ها برابر پیش از انقلاب بوده و پرداختن به دروس خارج متنوع به‌ویژه موضوعات ناظر به نیازهای روز جامعه از ابتکارات حوزه پس از انقلاب است.

5 - امروزه روحانیون با سفر به کشورهای مختلف و حضور در مجامع علمی، دانشگاهی و تبلیغی، از نزدیک با مسائل جوامع بشری به‌ویژه جوانان آشنا می‌شوند که این موضوع قبل از انقلاب مصداق ناچیزی داشت.

6 - فراوان‌اند روحانیونی که توانسته‌اند با حرکت‌های خلاقانه و مبتکرانه و ایجاد مجموعه‌های کارآفرین یا هدایت و راهنمایی دیگران به این کارها، زمینه‌ساز ایجاد اشتغال برای جوانان و نیازمندان در عرصه‌های مختلف علمی و پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی، کشاورزی و دامداری، فنی و کارگاهی و منشأ تحولات اجتماعی مهم در محیط پیرامونی خود باشند.

     حوزه‌های علمیه خواهران:

1 - تأسیس 450 حوزه علمیه خواهران در کشور که پیش از انقلاب اسلامی هیچ سابقه‌ای نداشت، از برگ‌های زرین کارنامه جمهوری اسلامی ایران در تربیت شیفتگان تحصیل علوم دینی بوده که به تحصیل 65 هزار طلبه و 43 هزار فارغ‌التحصیل علوم دینی انجامیده است.

2 - ایجاد نظام آموزشی و تربیتی برای خواهران طلبه دین‌شناس متخلق به اخلاق اسلامی و توانمند در تبلیغ در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد (در 12 رشته) و دکتری با رویکرد تولید علم و نظریه‌پردازی، از اقدامات بنیادین جریان حوزه‌های علمیه و روحانیت پس از انقلاب است.

3 - امکان تحصیل حضوری تمام‌وقت، نیمه‌وقت، غیرحضوری و مجازی برای طلاب خواهر و حضور گسترده و تأثیرگذار مبلغین طلبه خواهر در عرصه‌های مختلف، نشان از ارزشمند بودن مقام زن در نظام مقدس جمهوری اسلامی است.

4 - از ثمرات حوزه‌های علمیه خواهران در تربیت طلاب علوم دینی حضور و نقش‌آفرینی دینی، فرهنگی و تربیتی آنان در مدارس، مساجد، خانواده‌ها و حتی در ارگان‌ها و سازمان‌هاست که قبل از انقلاب هیچ سابقه‌ای از آن وجود ندارد.

5 - امروزه نه‌تنها جمهوری اسلامی میزبان طلاب خواهر خارجی در کشور است، بلکه آمار اعزام مبلغه‌های کشور به اقصی نقاط دنیا حاکی از پویایی حوزه‌های علمیه خواهران ایران است که در منطقه و جهان نظیر ندارد.

6 - درحالی که قبل انقلاب از تولیدات دینی و فرهنگی خواهران اثری یافت نمی‌شود (یا انگشت‌شمار بوده است)، پس از انقلاب خواهران طلبه دارای تولیدات فراوان و فاخر علمی و پژوهشی در قالب هزاران کتاب، طرح‌های پژوهشی، پایان‌نامه، نرم‌افزار و آثار فضای مجازی هستند که از برجسته‌ترین دلایل تفوق دیدگاه انقلاب اسلامی به زن نسبت به نظام‌های سکولار مدعی حقوق زن است.