سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: دوران ترسالی در ایران مدت‌هاست که به سر آمده و خشکسالی و کم‌آبی سایه خود را بر سر فلات ایران گسترانده است. بلایای خشکسالی اما به نام کوتاهش ختم نمی‌شود و پشت تک‌تک حروف این ابرچالش زیست محیطی، مشکلات ریز و درشت دیگری پنهان شده است.
کم‌آبی و به تبع آن خشکسالی، چند سال است که تبدیل به اصلی‌ترین چالش زیست‌محیطی ایران شده است. زیر برچسب کلمه خشکسالی، ده‌ها چالش ریز و درشت دیگر پنهان شده و مخاطرات زیادی پس از وقوع این پدیده محیط زیست ایران را تهدید می‌کند.
به گفته حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خسارت خشکسالی به محیط زیست 28 هزار و 785 هزار میلیارد ریال بوده است و برای تکمیل زیرساخت‌های مقابله با خشکسالی به 1000 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
خشکسالی رخدادی طبیعی است اما اگر شدت آن زیاد شود و عوامل انسانی مانند برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی همراه با خشکسالی بروز پیدا کند، اثر این پدیده بر طبیعت بیشتر و باعث می‌شود بخش‌هایی از طبیعت را از دست برود؛ به نحوی که در ترسالی‌ها هم امکان احیای آن فراهم نیست.
در سال جاری بر اساس آمارهای سازمان هواشناسی، کمتر از 10 درصد کشور بارندگی در حد نرمال داشته است و بقیه مناطق به نوعی با خشکسالی درگیر هستند.
متأسفانه بالغ بر 70 درصد مساحت کشور با خشکسالی شدید یا بسیار شدید دست و پنجه نرم می‌کند. شدت خشکسالی در مناطقی مانند زاگرس که هم منبع تأمین آب کشور است و هم رویشگاه‌های جنگلی زیادی دارد، بسیار مخرب است.
اولین و مهم‌ترین آسیب خشکسالی، ضعیف شدن پوشش گیاهی است که اختلال جدی در زنجیره غذای حیات وحش به وجود می‌آورد این در حالی‌است که امسال در بخش‌های فلات مرکزی ایران، رویش فصلی نبوده و در مناطق البرز و زاگرس هم رویش فصلی اندک بوده است. این موضوع زادآوری حیات وحش را با مشکل جدی مواجه کرده است.
افزایش آفات گیاهی و افت رطوبت خاک در مناطق جنگلی از دیگر پیامدهای خشکسالی است که حیات جنگل‌ها به‌ویژه در منطقه زاگرس را تهدید می‌کند.
آسیب دیدن رویشگاه‌های طبیعی و جابجایی عشایر به بخش‌های بکرتر، چالش دیگری است که به علت خشکسالی رخ می‌دهد.
خشکسالی سبب خشک شدن چشمه‌ها و کاهش منابع آبی و به خطر افتادن زندگی دوزیستان به‌ویژه سمندرها می‌شود.
وقوع خشک‌سالی‌ها، باروری و میزان تولید مثل حیات وحش را کاهش می‌دهد.
هرگاه خشکسالی رخ دهد، هم به‌دلیل ضعف بیولوژیک حیات وحش و هم گرایش دامدارها برای استفاده از مراتع مناطق حفاظت شده، برخورد دام اهلی و وحشی بیشتر می‌شود و بیماری افزایش می‌یابد.
در خشکسالی، بسیاری از پرندگان شاخص مثل کبک و تیهواصلا زادآوری نمی‌کنند و اصطلاحاً جفت نمی‌شوند. این موضوع با توجه به تلفات قبلی و توقف سیکل تولید مثل، روی جمعیت آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.
وقتی حیات وحش با خشکسالی مواجه و دچار کم غذایی می‌شود، ناگزیر به مزارع کشاورزی گرایش بیشتری پیدا می‌کند.
وقتی تالاب‌ها حق‌آبه خود را دریافت نمی‌کنند، بخش‌هایی از آن‌ها خشک می‌شوند و دشت‌های سیلابی هم رطوبت کافی به دست نمی‌آورند بنابراین پدیده گرد و غبار گسترش می‌یابد که نتیجه آن افزایش تعداد روزهای ناسالم است.
چنانچه اعتبارات مورد نیاز برای مقابله با خشکسالی در فصول گرم سال در اختیار قرار نگیرد، تخصیص اعتبار بعد از این مدت کمک چندانی به حل این مشکل نمی‌کند.
ایجاد زیرساخت‌های تأمین آب و آبرسانی، سطوح آبگیر ذخیره آب باران و تجهیزات انتقال آب و علوفه و توزیع آن‌ها از راهکارهای مقابله با موضوع خشکسالی در حوزه آب است.
مقابله با بیماری‌ها، اطفای حریق، پیشگیری از تعارضات حیات وحش با مردم و حفظ لکه‌ها و نقطه‌های داغ تنوع زیستی، جبران بخش‌هایی از خسارت وارده به مزارع، انجام کارهای احیایی تالاب‌ها و رودخانه‌ها، تنویر افکار عمومی و مستندسازی و مطالعه اثربخشی اقدامات مقابله با خشکسالی بخشی از اقداماتی است که برای مقابله با خشکسالی لازم است و به حد اقل 1000 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.
شناسه خبر 55296
