امروزه شاخ‌های مجازی، سلبریتی ها، واینرها و ده‌ها عنوان اینچنینی فضای جامعه کنونی را در بر گرفته اند. چند سالی است که شبکه‌های اجتماعی و انواع پیام رسان‌ها با رشد قارچ گونه در ایران همراه شده و کاربران بسیاری را به خود جلب کرده اند. از شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های خارجی و مطرح گرفته تا پیام رسان‌های داخلی و ملی. آن چه که در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، گرایش نامتعارف اقشار مختلف جامعه، بالاخص قشر جوان به فضای مجازی و صرف زمان زیاد برای حضور در این فضا است.

 شبکه‌های اجتماعی و حوزه فرهنگی ایران

بی تردید همگان به یاد دارند که بزرگ‌ترین و فراگیرترین شبکه اجتماعی جهانی، فیس بوک Facebook بود که در سال 2004 راه اندازی و به سرعت وارد ایران شد. این شبکه اجتماعی در کمتر زمانی توانست تعداد زیادی از ایرانیان را به خود جلب کند. البته این روند در مورد دیگر ابزار مربوط به فضای مجازی نیز کاملا صدق می‌کند چرا که بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی مدیریان انواع پیام رسان، ایرانیان همواره یکی از بیشترین کاربران این قبیل فضاها محسوب می‌شوند.

متاسفانه در کشور ما به دلایل مختلفی از جمله ضعف در حوزه فرهنگی، افراد به سرعت جذب تکنولوژی‌های نوین شده و نه تنها استفاده صحیح و بهینه ای از آنها ندارند بلکه گاها، خواسته و ناخواسته به سوء استفاده نیز می‌پردازند. به طور مثال در بدو ورود فیس بود به ایران و رواج آن، بسیاری جوانان با ثبت نام در این شبکه اجتماعی پا به دنیایی از اشتراک گذاری‌های تصویری گذاشتند که تا آن زمان غیر قابل تصور بود. اما این شبکه در زمانی کوتاه به فضایی برای افراد نقاب دار تبدیل شد.متاسفانه امروزه اینستاگرام به جولان گاهی برای افرادی تبدیل شده است که تنها هدف آنها دیده شدن و بزرگنمایی کاذب شخصیتی خود است و در این راستا از هیچ کاری فروگذار نمی کنند.افراد نقاب دار آن دسته از کاربران بودند که با ساختن هویت جعلی برای خود در این فضا، به فریب افرادی مشخص به ویژه بانوان می‌پرداختند و با ایجاد رابطه دوستی، پس از مدتی به اخاذی از آنها می‌پرداختند که طی سال‌های گذشته پرونده‌های قضایی بسیاری با این مضمون به دادگاه‌ها ارسال شد که نشان دهنده عدم تطابق این قبیل ابزار و تکنولوژی مجازی با فرهنگ ایرانی دارد.

اما آنچه که مهم است ورود مستمر و پی در پی دیگر شبکه‌ها و اپلیکیشن‌های نوین جهانی در ادامه فراگیر شدن گوشی‌های هوشمند به کشور است. با رواج این دسته از گوشی‌ها در جامعه ما، فعالیت پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی وارد فاز جدیدی شدند و به یک باره شاهد رشد فورانی آنها بودیم.

فیس بوک که تنها محدود به کامپیوترهای خانگی و لپ تاپ‌ها بود، در 6 اکتبر سال 2010 شبکه اجتماعی اینستاگرام Instagram را راه اندازی کرد که در گوشی‌های هوشمند قابل استفاده است و سهولت و همراهی آن بر جذب کاربران جهانی افزود که ایران نیز از آن مستثنی نبود، تاجایی که بر اساس آماری که سال گذشته از سوی یک محقق انگلیسی به نام «تری سنفت» منتشر شد، قریب به 30 درصد کاربران اینستاگرام را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند.

 مشکلات خاص اینستاگرامی در ایران

باید توجه داشت که متاسفانه امروزه اینستاگرام به جولان گاهی برای افرادی تبدیل شده است که تنها هدف آنها دیده شدن و بزرگنمایی کاذب شخصیتی خود است و در این راستا از هیچ کاری فروگذار نمی‌کنند. آنها در این مسیر به جعل هویت، دروغ‌پراکنی، حجاب‌زدایی، اشاعه سبک زندگی لوکس و لاکچری، تجردگرایی، دوستی‌های خارج از چهارچوب و... می‌پردازند. در همین راستا بود که شاخ‌های مجازی ظهور کردند و الگوهایی نامتعارف در جامعه کنونی تبدیل شدند.

از این ماجرا هم که بگذریم، باید اشاره ای به واینرها داشته باشیم. افرادی نوظهور که شاخصه موفقیت‌شان در فضای مجازی تعداد بالای دنبال کنندگان یا فالوئرها است. در واقع هرچه تعداد این دنبال کنندگان بیشتر باشد، نشان از موفقیت و میزان معروفیت این افراد دارد. در این راستا هستند افرادی که برای افزایش تعداد دنبال کنندگان خود، دست به هر کاری می‌زنند، چرا که این مسیر به کسب درآمدهای چشم گیری از این فضا منتهی می‌شود. یک دسته از این افراد را واینرها Vayner تشکیل می‌دهند.

واینر به کمدین‌هایی گفته می‌شود که به ساخت و انتشار ویدئوهایی با مضمون سرگرمی و فان می‌پردازند. از آن جایی که حرفه واینر بودن نیازمند تخصص و تحصیلات خاصی نیست، رشد قارچ گونه افراد در این شغل مجازی را شاهد هستیم. اغلب کلیپ‌های تولیدی واینرها فاقد محتوای ارزشمند و مغایر با هنجارهای اجتماعی است چرا که ارزش‌های جامعه، عُرف اجتماعی و اصول اولیه فرهنگی چهارچوب‌ها و خط قرمزهای خاصی دارد که از نظر واینرها، موانع بزرگی در مسیر شغل و حرفه‌شان محسوب می‌شود.

در واقع، پایه و اساس کلیپ‌های ساخته شده از سوی واینرها بر خنداندن مخاطب به هر نحوی به ویژه تابو شکنی استوار است. واینرها که تنها به کسب درآمد فکر می‌کنند، با عبور از خط قرمزها در اکثر کلیپ‌های خود از بانوان استفاده کرده و حتی در مواردی مشاهده شده است که با تحقیر و توهین به بانوان سعی بر جذب حداکثری دنبال کنندگان دارند. آنها در ویدئوهای خود به ترویج ضد فرهنگ‌ها و اشاعه سبک زندگی لاکچری و غربی می‌پردازند. علاوه بر این موضوع، واینرها با افزایش تعداد دنبال کنندگان خود، بسیاری از شرکت‌ها و تولیدکنندگان انواع کالا و خدمات را وسوسه کرده اند تا تبلیغات خود را به آنها سپرده و کسب درآمدی غیر قابل تصور را رقم زنند.

 شبیخون فرهنگی با واینرها

شبیخون فرهنگی که طی 2 دهه اخیر به وضعیت بحرانی در جامعه ما رسیده است، امروز وارد مرحله جدید و حادی شده است. گسترش فزاینده برنامه‌های ویژه گوشی‌های هوشمند از قبیل اینستاگرام، تلگرام و واتس اپ اجازه موج سواری فرهنگ غربی بر فرهنگ اصیل ایرانی را صادر کرده و افراد سودجو از این فضا حداکثر سوء استفاده و بهره مالی را برده و می‌برند. آنها با توهین به فرهنگ ایرانی و عبور از خط قرمزها، در راستا و با توجیه خنده، نظر بسیاری از مخاطبان در این فضا را به خود جلب کرده و تاثیرات بسیار عمیق و گسترده ای بر افکار و اعتقادات جوانان می‌گذارند.

امروزه با توجه به شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی، از هر فردی با هر سطح تحصیلات و تخصص، سخن از این قبیل کلیپ‌ها می‌شنویم که خود بر دنبال کنندگان آنها می‌افزاید و تعداد نفرات بیشتری را دچار تهاجم فرهنگی و گرایش به سبک زندگی غربی می‌کند و بی شک اگر مسئولان فرهنگی تدابیری را برای جلوگیری از انتشار این قبیل محتوا اتخاذ نکنند، به زودی شاهد متزلزل شدن پایه‌های اصلی فرهنگ در جامعه خواهیم بود که مسیر جولان دهی فرهنگ غربی را باز می‌کند.