انقلاب اسلامی ایران از آغاز شکل‌گیری‌اش تاکنون اشخاص و افراد با ارزشمند و منحصر به فرد زیادی را به خود دیده است، افرادی که به نوعی با روحیه جهادی و انقلابی خود جان و مال، دارایی و آبروی خود را نثار آرمان‌های ناب و الهی انقلاب اسلامی کرده‌اند، یکی از برجسته‌ترین انسان‌هایی که از همان آغاز حرکت انقلاب امام خمینی(ره) با تمام جان در خدمت آرمان‌های انقلاب قرار داشت، شهید والا مقام شهید سید محمد بهشتی بود. کسی که تلاش مجاهدانه و الهی او تا به جایی رسید که در نهایت با خون و جان خود صداقت و ایمان خود را نسبت انقلاب اسلامی به اثبات رسانید و خود را یکی از مصادیق این آیه شریف نمود: «مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدیلاً؛[1]در میان مؤمنان مردانى هستند که بر سر عهدى که با خدا بستند صادقانه ایستاده‌اند؛ بعضى پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند)، و بعضى دیگر در انتظارند؛ و هرگز تغییر و تبدیلى در عهد و پیمان خود ندادند».

 بهشتی مردی فراتر از یک نام

مردان خدا همواره سعی می‌کنند سیره و منش زندگیشان به گونه‌ای سامان داده شود که مطابق با آموزه‌های وحیانی و الهی باشد به طوری که مسیری غیر از آنچه خدا برای ایشان تعیین فرموده را طی ننمایند و راه و روش اولیا و انبیای الهی را سرلوحه کار خود قرار دهند، به راستی شهید والا مقام سید محمد بهشتی از این تبار بود، کسی که با متمحض شدن در علوم و معارف اسلامی، همانند مجاهدی خستگی ناپذیر مسیری را در پیش گرفت که برخواسته از راه و روش انبیای الهی بود، کسی که در تبیین جایگاه و عظمت وجودی او امام خمینی(ره) این چنین بیان فرمود: که «بهشتی یک ملت بود، برای ملت ما» این عبارت تنها زیبنده کسی است که سبک زندگی او مورد تأیید و مطابق با روش و سیره اولیای الهی باشد، کما اینکه مصداق این عبارت امام خمینی(ره) را می‌توان در آیات قرآن کریم در خصوص حضرت ابراهیم(علیه السلام) مشاهده کرد: «إِنَّ إِبْراهیمَ کانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ حَنیفاً وَ لَمْ یَکُ مِنَ الْمُشْرِکینَ؛[2] ابراهیم (به تنهایى) امّتى بود مطیع فرمان خدا؛ خالى از هر گونه انحراف؛ و از مشرکان نبود».

 رمز و راز موفقیت در سبک زندگی شهید بهشتی

1- زندگی توحیدی به سبک بهشتی

یکی از برجسته‌ترین و راهبردی‌ترین ویژگی مردان خدایی همچون شهید بهشتی، غرق شدن در خداباوری و خدا جویی است. دکتر بهشتی همواره با یک عشق و جذبه‌ی الهی که در زندگی او هویدا و سرشار بود همراه بودند. این شهید بزرگوار در طول حیات خود آن چنان از خدای متعال سخن می‌گفت گویی خداوند را با تمام عظمت می‌دید، رمز و راز مقاومت او در مقابل کفر و نفاق، همین جذبه‌ی الهی بود. او در مقاومت خود که به طرز عجیبی به صبر آمیخته بود کاملاً از خدا و محبوب خود انتظار کمک و یاری داشت، برای خدا حرف می‌زد، به خاطر او صبر می‌کرد و برای او خروش داشت.[3]

همسر شهید بهشتی در اهمیت و جایگاه عبودیت و بندگی حق تعالی در زندگی شهید بهشتی این چنین بیان می‌دارد: «وقتی به نماز می‌ایستاد، به قدری با شکوه بود و به قدری در نماز شاداب بود که هر بیننده‌ای را حتی اگر اعتنای چندانی به نماز نداشت، به سوی نماز جلب می‌کرد».[4] این شیوه و روش موحدانه و توحیدی شهید بهشتی شاخص طلایی است که در بیش از هر ویژگی و خصوصیت دیگر در زندگی انبیای الهی و خوبان خدا چشم نوازی می‌کند، توجه به این شاخص در زندگی حضرت ابراهیم به عنوان الگویی قرآنی حائز اهمیت است.[5]

2-حق خواهی و باطل ستیزی

یکی از بارز ترین و شاخص‌ترین ویژگی انبیای الهی همچون ابراهیم نبی(علیه السلام)، حق طلبی و استکبار ستیزی است. هر چند سلوک و سبک زندگی برخی افراد همراه با انزوا طلبی و کوچ کردن در پستوی معبد و مسجد برای پیوستن به خداست، ولی واقعیت امر این است که سبک زندگی انبیای الهی هیچ گاه موافق با انزوا طلبی و بی‌تفاوتی نسبت به مسائل پیرامون جامعه نبوده است، از این رو همواره در خط مقدم مبارزه با طاغوت و باطل و استکبار قرار داشته‌اند، به طور مثال برائت و تبری از کفار و ناحق را می‌توان در زندگی ابراهیم نبی این چنین مشاهده کرد: «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنی‏ بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُون‏؛[6] و چون ابراهیم به [نا] پدرى خود و قومش گفت: «من واقعاً از آنچه مى‌‏پرستید بیزارم».

در سبک زندگی شهید بهشتی نیز به خوبی این شاخص و روحیه باطل ستیزی و مبارزه با استکبار را می‌توان مشاهده کرد، این مطلب به خوبی از فرهنگ سخنان و ادبیات گفتاری و رفتاری شهید بهشتی پیداست، به طور مثال توجه مخاطبین گرامی را به قسمتی از سخنرانی این شهید والا مقام جلب می‌کنم: «ما در انقلاب آموختیم که یک انسان متعهد و پیشرفته، چه مرد و چه زن، وقتی حقش را زیر پا می‌گذارند و وقتی که به حقوقش تجاوز کنند، و هنگامی که به دین و ایمانش تجاوز می‌شود، وقتی به آرمانش تجاوز می‌شود، وقتی به خانه و زندگی و آبرو و عرض و ناموسش تجاوز می‌شود، وقتی به آنچه از راه صحیح بدست آورده است تجاوز می‌شود، این آدم آرام نمی‌نشیند، و تسلیم نمی‌شود. این انسان به پا می‌خیزد، می‌جوشد و می‌خروشد، تلاش می‌کندو پیکار می‌کند و می‌رزمد».[7]

3-عدالت خواهی و محرومیت زدایی

عدالت خواهی و محرومیت زدایی یکی از مهمترین و اساسی ترین برنامه‌های راهبردی انبیای الهی به شمار می‌آید، از طرفی افرادی همچون شهید بهشتی نیز که آرمان‌های زندگی سیاسی و اجتماعی خود را مطابق با آرمان‌های قرآنی سامان داده‌اند، نیز مقوله عدالت خواهی و محرومیت زدایی توجه خاص داشته‌اند، سخنرانی‌های متعددی که از شهید والا مقام دکتر بهشتی در آرشیو منابع انقلابی ثبت و ضبط شده به خوبی گواه بر مطالبه این مهم در زندگی شهید بهشتی است، برای نمونه به فرازهایی از عدالت خواهی ایشان در سخنانشان اشاره خواهیم کرد: «تمام فسادها در هر اجتماعی در درجه اول به سبب نداشتن یک نظام مقتدر و عادل است که نام آن را حکومت صالح می‌نامیم، مشکل را باید آنجا حل کرد، جمهوری اسلامی ما تا زمانی که موفق به ایجاد عدل اقتصادی و عدل سیاسی و اجتماعی نشود، دین بعد از رسالت را تحقق نداده است، جامعه اسلامی به نص قرآن کریم، جامعه است که باید مردم بر اساس تعالیم انبیا سراپرده قسط و عدل رادر آن برپا کنند».[8]

4-خودباوری، عزّت نفس، استقلال و عدم تکیه بر کفار

از جمله کلید واژه‌های قرآنی و رمز و راز موفقیت انقلابیونی همچون شهید بهشتی، عدم تکیه و اعتماد به جامعه استکباری است.[9] این شاه کلید موفقیت زمینه تقویت عناصر ارزشمندی همچون خودباروی، اعتماد و تکیه بر امدادهای غیبی و استقلال طلبی شده است، شهید بهشتی در این خصوص بر این باور است: «قرار ما این است که خود بکاریم، خود بخوریم و در زمین خود بنشینیم و باج به شوروی و آمریکا و هیچ ابر قدرت دیگری ندهیم، یکی از اصول مهم سیاست خارجی ما این است که برای دفاع از خودمان در مقابل هر مهاجمی فقط روی پای خودمان بایستیم، وای به حال ما اگر دیگران بخواهند ما را اداره کنند، در طول تاریخ، تنها ملت‌ها و جمعیت‌هایی به عزّت و پیروزی واقعی رسیده‌اند که از وابستگی‌ها و بردگی آور صددر صد چشم پوشیده‌اند».[10]

پی‌نوشت‌ها:

[1]. سوره مبارکه احزاب، آیه 23.

[2]. سوره مبارکه نحل، آیه 120.

[3]. علی کردی، مرکزاسناد انقلاب اسلامی، زندگی و مبارزات شهید بهشتی، ص44.

[4]. همسر شهید بهشتی، روزنامه کیهان، 6/4/67.

[5]. سوره انعام، آیات، 161و 162. «قُلْ إِنَّنی‏ هَدانی‏ رَبِّی إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ دیناً قِیَماً مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکینَ قُلْ إِنَّ صَلاتی‏ وَ نُسُکی‏ وَ مَحْیایَ وَ مَماتی‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ».

[6]. سوره زخرف، آیه 26.

[7]. حسن اردشیری لاجیمی، گزده ای از دیدگاه‌های شهید بهشتی، ص 212.

[8]. همان، ص208.

[9]. سوره هود، آیه 113. «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ»

[10]. حسن اردشیری لاجیمی، گزده ای از دیدگاه‌های شهید بهشتی، ص 210.