ازدواج در جامعه کنونی کشور و با توجه به تغییر سبک زندگی مردم رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفته و تابوهایی را در جامعه به وجود آورده است که تشکیل زندگی را برای جوانان در اولویت‌های چندم و یا اصلا غیرمهم جلوه داده است.

ازدواج را می‌توان یک سرمایه اجتماعی تلقی کرد که زن و مرد بر پایه یک سلسله باورها، ارزش‌ها و روابط اجتماعی به‌طور مشترک سرمایه‌گذاری می‌کنند. هر چقدر که ریسک این سرمایه‌گذاری کمتر باشد، پیامدهای آن قابل پیش‌بینی و احتمالاً مطلوب است و برعکس هرچه ریسک آن افزایش یابد، پیامدهای آن در زندگی فردی و اجتماعی زنان و مردان، غیر قابل پیش‌بینی و احتمالاً ‌نامطلوب است. ازدواجی که در بستر و شرایط مناسب اجتماعی، بر پایه عشق، ایمان، اعتماد و تعهدات متقابل اسـتوار شده و مبتنی بر سیستم پیچیده‌ای از وابستگی‌های دوجانبه است، پیامدهای اجتماعی آن نیز قابل پیش‌بینی و مطلوب خواهد بود؛ بنابراین خطرپذیری آن هم کاهش پیدا می‌کند.

متأسفانه امروزه به دلیل وجود مشکلات بی‌شمار اقتصادی و معیشتی بسیاری از جوانان به اندازه‌ای سست و بی‌انگیزه شده‌اند که گویا به کلی قصد ازدواج نداشته و قید این امر مبارک را زده‌اند که از جمله این مشکلات می‌توان به وجود مسائل اقتصادی، معیشتی، شغل، درآمد، مسکن، اعتماد و تشریفات بسیار زیاد خانواده‌ها عنوان کرد که گریبانگیر جوانان شده است. هفته‌ ازدواج فرصت مهمی است تا به این مساله مهم پرداخته شود، مساله‌ای که در زمان‌هایی نه چندان دور برای زندگی جوانان اولویت بود اما گذر فرهنگی جامعه از سنتی به مدرنیته، موانع بسیاری را در این زمینه پیش روی جوانان قرار داده است.

 نکات مهم برای داشتن یک انتخاب موفق

یک روانشناس حوزه خانواده و مشاور ازدواج می‌گوید: ازدواج یک پیوند احساسی و عاطفی میان زن و مرد بوده که تحت شرایط معینی به یک پیمانی تبدیل می‌شود تا در جهت اهداف مشترک، مسیر آرامش و رشد حرکت کنند؛ بنابراین هر ازدواجی، ازدواج موفق نیست.

دکتر حسن مولادوست ادامه‌ می‌دهد: ازدواجی موفق است که زوجین در جهت جهان‌بینی و رسیدن به اهداف مشترک به یکدیگر کمک کنند که اولین شرط آن انتخاب درست و دومین شرط، مهارت مدیریت زندگی است.

وی در خصوص سن مناسب ازدواج اضافه می‌کند: سن شناسنامه‌ای یکی از مولفه‌های رشد محسوب می‌شود البته درست است که رشد انسان منطبق بر تقویم زمان بندی سالیانه است اما سن تقویمی عدد قطعی و بدون تغییر نیست و در هیچ مکتبی و عرفی سن مشخصی تعیین نشده است چراکه انسان‌ها به دلیل فاکتورهای مختلف، رفتارهای متفاوتی دارند.

وی خاطرنشان می‌کند: معمولاً در عرف جامعه‌ ما، دختران در 17 سالگی و پسران در 24 سالگی به رشد مناسب ازدواج نزدیک می‌شوند اما سن شناسنامه‌ای یکی از این مولفه‌ها است؛ بنابراین مشاور ازدواج در ابتدای آشنایی دو فرد معیارها را در کنار سن تقویمی مد نظر قرار می‌دهد؛ ثبات و تثبیت نسبی شخصیت دختر و پسر و رسیدن به بلوغ عاطفی، جنسی، فکری و اجتماعی در کنار سن شناسنامه‌ای باید مورد بررسی قرار گیرد.

این روانشناس در ارتباط با فاکتورهای لازم برای ازدواج موفق اظهار می‌کند: عوامل مختلفی سبب می‌شود تا ازدواج به یک زندگی مشترک و وضعیت رضایت بخش برسد؛ یک عده‌ هستند که زندگی و انتخاب همسر آینده خود را با سخت گیری زیادی پیگیری می‌کنند، این افراد در انتخاب همسر، وسواس غیر قابل قبولی دارند که سبب تاخیر در ازدواج و یا عدم رضایت از همسر پس ازدواج می‌شود.

وی تاکید می‌کند: گروه دوم در مقابل این افراد قرار دارند و سهل انگارانه انتخاب کرده و معمولاً زندگی ناپایداری دارند اما در ازدواج به دنبال آدم خوب نمی‌گردیم، دنبال آدم مناسب هستیم که تناسب، در انتخاب همسر بسیار مهم است.

وی با اشاره به برخی از فاکتورهای ازدواج موفق، خاطرنشان می‌کند: داشتن دنیاهای مشترک، علاقه، تفریحات و سبک زندگی مشترک و بستر خانوادگی مشابه چراکه که نمی‌توان فرهنگ خانواده‌ها را نادیده گرفت از عوامل ازدواج موفق است.

مولادوست می‌گوید: علاوه‌بر اینکه نیاز داریم تا هر دو طرف آماده ازدواج باشند، خانواده‌ها هم باید آماده باشند که برخی اوقات خانواده‌ها آماده نیستند اما باید آمادگی لازم برای پذیرش یک فرد به‌عنوان داماد و عروس را داشته باشند.

وی تاکید می‌کند: مهارت‌های لازم برای زندگی مشترک نیز بسیار مهم است درست است که به لحاظ مالی، جسمی و تحصیلی آمادگی داشت اما مهمترین آن، مهارت‌های لازم برای زندگی مشترک است اغلب ندارند؛ داشتن مهارت گفت‌وگو، گوش دادن، ارتباط موثر، توانایی حل بحران، حل مسئله، کنترل خشم و ارتباط درست با خانواده‌های یکدیگر در از مهمترین فاکتورها است.

وی ادامه می‌دهد: طرفین باید برای یکدیگر جذابیت ظاهری داشته باشند، بر خلاف آنچه که گفته می‌شود، معیار ظاهری مهم نیست اما در ابتدای قضیه اگر جذابیت ظاهری مورد قبول نباشد، ممکن است معیارهای دیگر در چشم فرد هم کمرنگ‌تر شود ولی بازهم افراط و تفریط وجود دارد؛ برخی این ملاک بزرگ می‌دانند و برخی هم اهمیتی نمی‌دهند.

این مشاور خانواده یادآور می‌شود: زندگی‌ها به‌گونه‌ای پیش می‌روند که امروزه خانواده‌ها نمایانگر فکر و اندیشه دختر و پسر نیستند، مدت زمان قابل توجهی برای شناخت لازم است، آشنایی پیش از ازدواج دوست دختری و دوست پسری نیست چراکه هدف هر دو طرف رسیدن به ازدواج است اما در دوستی هدف ازدواج نیست و مسیر در جهت آشنایی اهداف و نیم نگاهی به گذشته افراد طی نمی‌شود.

وی اضافه می‌کند: در روابط دوستی، تفریحات و لذت‌های لحظه‌ای و آنی مد نظر است اما عمق لازم برای شناخت و ازدواج وجود ندارد؛ لذا طبق پروتکل‌ و قوانین مشخصی و عرف و شرع این آشنایی انجام شود.

وی ادامه می‌دهد: آشنایی باید زمانی میان دو الی چهار ماه باشد، این آشنایی حضوری با اطلاع خانواده‌ها در محل عمومی، گاه در کنار خانواده‌ها، گاه مجازی و گاه به شکل تحقیقات اولیه از محل زندگی، شغل، تحصیل، زندگی و آشنایان است.

مولادوست تاکید می‌کند: در آشنایی پیش از ازدواج مولفه‌های عاطفی نقشی ندارد اما در موارد متعدد وارد فاز احساسی می‌شوند و بعدها که اطلاع می‌یابند، مورد مناسب ازدواج نیست ناگزیر به پذیرش شده و سپس پشیمان می‌شوند.

وی بیان می‌کند: از ازدواج عجولانه باید پرهیز کرد، برخی خانواده‌ها به دلیل فضای عرفی عجولانه تصمیم می‌گیرند که سبب می‌شود بدون آگاهی و شناخت گاهی تن به عقد و ازدواج داده و بعد مدتی با موارد بدیهی روبرو می‌شوند که به علت عجله مورد غفلت قرار گرفته است.

وی ادامه می‌دهد: امروزه پیچیدگی‌های بسیاری در شخصیت انسان‌ها بوجود آمده است، طبیعتاً ازدواج یک تصمیم برای نیم‌قرن آینده زندگی فرد است و اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین ضرورت دارد بسیار سنجیده و با تمامی جوانب اتفاق بیافتد که در این موقعیت نقش مشاور ازدواج نمایان می‌شود. امروزه به علت تخصصی شدن تمامی موضوعات زیستی، نیاز به متخصص امر خود را نشان می‌دهد که تجربه کافی داشته باشد و در مواقع حساس برای آنها شناخت بیشتری از خود و طرف مقابل ارائه دهد.

این روانشناس خانواده در خصوص دلایل کاهش تمایل جوانان به ازدواج می‌گوید: وجود مشکلات اقتصادی، مهمترین عامل در کاهش تمایل به ازدواج است، جوانی که کار ندارد، جرأت فراهم کردن مسکن و تشکیل را ازدواج را نخواهد داشت. نکته مهم‌تر، فرهنگ سازی نسبت به ازدواج است که ازدواج جزو کالاهای لوکس در جامعه قرار گرفته است و فضای ارتباطی رسانه‌ای ازدواج را تبدیل به کالای لوکس برای افراد لاکچری کرده و جرأت‌مندی آنها را برای ازدواج ساده و عزت‌مند گرفته است.

مولادوست خاطرنشان می‌کند: یکی از عوامل در میان جوانان امروزی، ارضا غریزه‌ها از راه‌های غیر معمول است که این، حس سیری کاذب ایجاد می‌کند و سبب می‌شود ازدواج به تاخیر بیافتد. برخی از خانواده‌ها، جوانان خود را به‌گونه‌ای تربیت کرده‌اند که مسئولیتی بر عهده‌ آنها نیست؛ بنابراین ازدواج برای او دشوار و سخت بوده و سبب می‌شود فکر کنند بعد ازدواج بسیاری از لذت‌ها، کم کاری و تن پروری‌های آنها تعطیل می‌شود؛ لذا جرات ازدواج را نخواهند داشت.

وی ادامه می‌دهد: برخی هم اختلالات روانی دارند که جرأت لازم برای تصمیم‌گیری را ندارند و باید بررسی شوند.

این مشاور ازدواج همچنین یادآور می‌شود: جوانان به درس خواندن اکتفا نکنند و کار مهارتی در حد پاره وقت در طول تحصیل داشته باشند که امکان تأمین هزینه‌های روزمره زندگی حداقلی را داشته باشد.

وی اظهار می‌کند: ارتباطاتی که منجر به رد وبدل کردن عواطف و احساسات و غریزه در دختر و پسر شود، باید فاصله گیرند که کمکی به شناخت طرف نمی‌کند و وابستگی می‌آورد و تبعات خطرناکی دارد.

این مشاور خانواده، خاطرنشان می‌کند: آموزش و یادگیری مهارت‌های زندگی بسیار مهم است، همان میزان که داشتن‌ شغل و پول مهم است، مدیریت خشم، مهارت ارتباطی و روابط اجتماعی متناسب با بعد از ازدواج نیز مهم است که با مطالعه‌ کتاب یا حضور در دفتر مشاوره و تمرین متناسب با آن برطرف می‌شود.

وی متذکر می‌شود: ازدواج دوستی، همکاری، هم کلاسی یا زندگی با پدر و مادر نیست؛ جنس این روابط دختر و پسر با تعهد قانونی شرعی و اخلاقی همراه است که بسیار متفاوت از این فضاها است و مهارت‌های لازم باید فراهم شود.

مولادوست اضافه می‌کند: نکته مهم دیگر پشتکار و جدیت در شغل و درآمدزایی است که بسیاری از آنها توجهی ندارند اما استمرار و پشتکار سبب موفقیت می‌شود و تاثیر بیشتری دارد.

او تاکید می‌کند: بعد انجام این اقدامات به خدا توکل کنید که از این بعد خدا گشایشی در امر ازدواج داده و مفهوم از تو حرکت از خدا برکت محقق می‌شود.

 جوانان تمایل بسیاری برای ازدواج دارند اما شرایط فراهم نیست

یک کارشناس مسائل مذهبی نیز در خصوص نگاه اسلام و ائمه به موضوع ازدواج می‌گوید: فاکتور اصلی داشتن ازدواج موفق از نظر قرآن رسیدن به آرامش است که اگر در زندگی آرامش نداشته باشید، موفق نمی‌شوید و این مهم زمانی است که ازدواج از روی تعقل باشد و با عواطف و احساسات انتخاب نکنند.

حجت الاسلام محمود هادی ادامه می‌دهد: عواطف و احساسات زودگذر بوده و بعد مدت‌ها کمتر شده و نتیجه‌ای نخواهد داشت، انتخاب بر اساس عقل و عقلانیت مهم بوده و مهمترین فاکتور هم کفر و هم شأن بودن است یعنی از لحاظ فکری عقیدتی و فکری یکسان باشند.

وی اضافه می‌کند: جوانان تمایل بسیاری برای ازدواج دارند اما امکانات ازدواج فراهم نیست، وجود تشریفات زائد کار را بدتر کرده است و تقاضای غیر معمول مورد بعدی است که زندگی انسان را بر هم می‌زند. نقش خانواده‌ها در ازدواج جوانان بسیار مهم است، اگر به نتیجه‌ای برسند که به جای تشریفات زائد باهم کنار بیایند عالی است و خانواده‌ها باید به فرزندان خود کمک کنند.یکی از وظایف پدر و مادر در قبال فرزندان خود، تامین اسباب و مقدمات ازدواج آنها است به‌ویژه پدر و مادری که دارای تمکن مالی هستند حتما باید به فکر ازدواج فرزندان خود باشند تا مبادا فرزندان آنها دچار گناه و معصیت شوند.

وی ادامه می‌دهد: یکی از موضوعاتی که امروز مطرح می‌شود، بحث استقلال مالی جوانان است؛ این خواسته هرچند بحق است اما شرایط اقتصادی جامعه به نحوی است که استقلال مالی جوانان و فراهم شدن شرایط قبل از ازدواج خیلی دیر محقق می‌شود. البته بنا به احکام فقهی، فراهم کردن زمینه‌ ازدواج جوانان برای پدران و مادرانی که تمکن مالی دارند، واجب است تا جلوی گناه جوانان گرفته شود.

حجت‌الاسلام هادی در خصوص مانع تراشی‌های بعضی از والدین و شروطی که برای ازدواج تعیین می‌کنند، می‌گوید: باید از این والدین سوال کنیم که آیا شما نیز در زمان ازدواج دارای ملک شخصی، خودرو، امکانات آنچنانی و... بودید؟ قطعا پاسخ آنها منفی خواهد بود در حالیکه وقتی دو جوان عاشق یکدیگر ‌می‌شوند، با داشتن شور و شوق جوانی و با تلاش و حمایت از یکدیگر می‌توانند زندگی مشترک و آشیانه‌ خود را تشکیل می‌دهند.

این کارشناس مذهبی به تاکید اسلام بر ازدواج آسان اشاره کرده و اضافه می‌کند: دو معضل بسیار مهمی که اکنون جامعه و جوانان را تحت فشار قرار داده است عبارتند از تعیین مهریه‌های سنگین و تشریفات بی‌جا که بدون شک 50 درصد مشکلات ازدواج را همین تشریفات بی‌جا به وجود آورده و جوانان را از انجام ازدواج ترسانده است و وقتی که به یک جوان می‌گوییم ازدواج کند موضوعاتی مانند هزینه‌های تالار، خرید طلا و... را مطرح می‌کند که موجب ترس این جوان از انجام ازدواج شده است.

وی خاطرنشان می‌کند: در این شرایط سخت اقتصادی و گرانی آیا واقعیت ضروری است که جوان را وادار به خرید سرویس طلا کنیم؟ آیا مانع تراشی‌ها و شروطی که به لحاظ شرعی و قانونی هیچ توصیه‌ای به آنها نشده است، لازم است؟ چرا وقتی‌که دو جوان عاشق یکدیگر شده‌اند و یقین دارند که می‌توانند در کنار هم زندگی کنند، پدران و مادران بجای کمک به آنها و فراهم کردن شرایط ازدواج فرزندان خود، مانع تراشی می‌کنند؟

وی به نقش دولت و متولیان امر ازدواج تاکید کرده و بیان می‌کند: دولت و همه‌ کسانی که در این موضوعات مسئول هستند، باید در روز قیامت پاسخگو باشند که چرا با وجود امکانات زیاد در کشور بازهم جوانان در امر ازدواج و تشکیل زندگی دچار مشکل هستند و باتوجه به اینکه اکثریت جامعه دارای مشکلات مالی هستند، مسئولان امر برای فراهم شدن شرایط ازدواج جوانان چه کارهایی انجام داده‌اند؟

حجت‌الاسلام هادی در پاسخ به این سوال که چرا علی‌رغم وعده الهی در خصوص فراهم کردن شرایط مالی زندگی مشترک بعد از ازدواج، عده‌ای از جوانان همچنان از ازدواج می‌ترسند، می‌گوید: خداوند درآیه 32 سوره نور می‌فرماید «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی‌ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ» یعنی نباید نگران فقر بعد از ازدواج باشیم و خداوند وعده داده که شما ازدواج کنید و اگر فقیر هم باشید، شما را غنی می‌کنم.

وی اضافه می‌کند: این آیه برای بسیاری از افراد ملموس است، چراکه در اوایل ازدواج کمترین امکانات ممکن را نیز نداشتند اما بعد از گذشت چند سال صاحب مسکن، فرزند و امکانات شده اند؛ بنابراین وعده خداوند قطعا تحقق پذیر است ولی متاسفانه مشکلات فعلی جامعه و تشریفات کاذب باعث ایجاد ضعف در ایمان افراد شده است که اگر یک جوان به تشریفات و تجمل‌گرایی تن دهد، دچار گرفتاری خواهد شد.

وی اظهار می‌کند: اگر به آداب و رسوم 20 الی 25 سال قبل برگردیم، بسیاری از مشکلات ازدواج حل خواهد شد بطوریکه در آن سالها خانواده‌ها در یک اتاق و در اوج شادی و صمیمت عقد می‌گرفتند و شادی می‌کردند و خبری از تالار، باغ و ماشین‌های عروس گران‌قیمت نبود و با همان خودروهای ساده آن دوران بهترین زندگی را شروع می‌کردند.

این کارشناس مذهبی می‌گوید: که شخصیت کسانی که ثروت آن‌چنانی ندارند، کمتر از کسانی که ثروتمند هستند، نیست و از کسانی که تمکن مالی دارند، می‌خواهم رعایت حال اقشار ضعیف و پایین جامعه را نیز بکنند چرا که در روز قیامت پاسخگوی بعضی از کارها خواهند بود.

عوامل بسیاری در تشکیل یک زندگی مشترک موفق دخیل است که پختگی طرفین را می‌طلبد، همه‌ پیچیدگی‌های انتخاب شریک زندگی تنها به نوع تحلیل و نگاه جوانان ما بازمی‌گردد که می‌توان این پیچیدگی‌ها را با نوع نگاه خاص خود سهل و آسان کرد البته نقش دولتمردان و تسهیل ازدواج از سوی آنها نیز بی‌تأثیر نیست.