اشتغال یکی از چهار مؤلفه مهم اقتصادی در همه کشورهای دنیا است زیرا ایجاد اشتغال علاوه بر اثرات اقتصادی، تبعات مثبت اجتماعی و سیاسی در کشورها را به‌دنبال دارد، بنابراین اشتغال‌زایی یکی از اهداف اصلی برنامه‌های اقتصادی در همه کشورها محسوب می‌شود اما با رصدی از خبرها می‌توان دریافت که باوجود تلاش‌ها و وعده‌های داده‌شده همچنان در بسیاری از استان‌ها اغلب واحدهای تولیدی و کارخانجات با ظرفیتی کمتر از 50 درصد فعال‌اند و در بسیاری از این بنگاه‌های اقتصادی شاهد تعدیل نیرو نیز هستیم.

در بین مردم یکی از گلایه‌مندی‌ها اصلی و درعین حال یکی از مسائل و آسیب‌های اجتماعی، بیکاری فرزندانشان است اما موضوع این است که بسیاری از افراد از دید مرکز آمار کشور بیکار نیستند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا گفت‌وگویی را با یک کارشناس بازار کار ترتیب دهیم که در ادامه میخوانید:

حمید حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه موضوع اشتغال یک موضوع فراسازمانی و یک اولویت اساسی است گفت: درواقع دولت و حاکمیت باید بتوانند بستر لازم را ایجاد کنند تا افراد در جایی مشغول به کار شده و متناسب با فعالیتی که انجام می‌دهند دستمزد دریافت کنند.

وی با اشاره به اینکه در کشور به دلایل متعدد متأسفانه پس از جنگ همواره با نرخ بیکاری دو رقمی مواجه بوده‌ایم، تصریح کرد: البته شاید در حال حاضر مرکز آمار نرخ بیکاری را به‌صورت عمومی 8.9 درصد اعلام می‌کند اما یکسری انتقاد به نحوه آمارگیری در خصوص نرخ اشتغال و بیکاری وارد است.

وی با تأکید بر اینکه نرخ بیکاری کشور از آمارهای رسمی اعلام‌شده بیشتر است، اظهار کرد: علت این انتقاد به این موضوع برمی‌گردد که ما در نرخ بیکاری در برخی از بخش‌ها با مشکلات عدیده‌ای مواجهیم.

این کارشناس بازار کار افزود: نخست اینکه در استان‌های مرزی و محروم از گذشته زیرساخت‌های تولیدی به‌صورت متوازن با سایر استان‌ها وجود نداشته پس نسبت بیکاری آن‌ها نسبت به دیگر استان‌ها به‌ویژه پایتخت بسیار بالاست و درعین حال در این مناطق شاهد مشاغلی همچون کولبری هستیم که در حوزه مشاغل رسمی تعریف نمی‌شوند.

حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه مسئله بعدی به نرخ بالای بیکاری در بین زنان بازمی‌گردد به طوری که طبق آمارهای رسمی اعلام‌شده این عدد حدود 40 درصد است.

وی با ابراز اینکه از طرفی جمعیت فعال نسبت به کل جمعیت کشور رشد چندانی نمی‌کند. این هم یکی از پرسش‌های جدی است که در دو بخش محل اختلاف شده، گفت: بخش نخست اینکه چرا اصلاً این رشد اتفاق نمی‌افتد و در بخش دوم به لحاظ علمی این اختلاف نظر وجود دارد که مرکز آمار ایران افرادی که مشارکت اقتصادی دارند یا کارجو هستند، جزو جمعیت فعال به حساب می‌آورد، در صورتی که اسامی خیلی از افراد مثل زنان که وضعیت‌شان طی سال‌های گذشته دچار تغییرات اجتماعی و اقتصادی وسیعی شده، ثبت نمی‌شود.

وی تأکید کرد: یادمان نرود که بروز پدیده‌های نوین مثل بالا رفتن سن اشتغال، آمار بالای طلاق یا مشکلات اقتصادی باعث شده زنان جزو کارجویان جدی در کشور باشند.

این کارشناس حوزه کار تأکید کرد: جمعیت فعال کشور رشد کافی نمی‌کند و کوچک در نظر گرفته می‌شود، به همین دلیل نرخ بیکاری ما بالا نیست، در حالی که طبق برآوردهای ما، نرخ واقعی بیکاری دو رقمی است، با این حال، مرکز آمار نرخ بیکاری را یک‌رقمی اعلام کرده است.

حاج‌اسماعیلی گفت: موضوع بعدی، در نظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی است که با برنامه و سیاست‌گذاری حوزه اشتغال همخوانی دارد زیرا اکنون نرخ بیکاری به‌ویژه در سه بخش جوانان، فارغ‌التحصیلان و زنان بالاست و دیگر نگاه سنتی به کار زنان وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه تابستان سال جاری نرخ بیکاری جوانان 23 درصد و نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان نیز مشابه نرخ بیکاری زنان یعنی حدود 40 درصد است ابراز کرد: این آمار نشان می‌دهد که نرخ بیکاری نباید آنقدر پایین باشد زیرا کارجویان اساسی ما در کشور، جزو سه بخش عنوان‌شده قرار می‌گیرند این یعنی داده‌های مربوط به نرخ اشتغال و بیکاری با واقعیات جمعیتی به‌ویژه در سه بخش نام‌برده‌شده تناسبی ندارد.

وی مطرح کرد: اگر در بین افراد میان‌سال و بزرگ‌سال، افراد دو یا چند شغله نیز وجود داشته باشد، به دلیل آنکه نتواستیم ظرفیت‌های جدیدی در بازار کار فراهم کنیم، در عرصه اشتغال برای سه بخش عنوان‌شده در بالا با مشکل مواجهیم.

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سؤال که چرا آمارهای عنوان‌شده در خصوص نرخ اشتغال در بسیاری از استان‌ها با واقعیت محسوس جامعه همخوانی ندارد؟ گفت: مسئله این است که نه در این دولت بلکه در دولت‌های گذشته نیز برخی از تعارف‌ها و معیارهای بین‌المللی که به نظرشان به نفع آن‌هاست مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ نرخ بیکاری و اشتغال هم یکی از این موارد است.

حاج‌اسماعیلی با اشاره به اینکه بر اساس استانداردهای بین‌المللی، اگر فردی به مدت یک تا دو ساعت در هفته کار کند، شاغل محسوب می‌شود اما در ایران با چنین تعریفی، فرد شاغل نمی‌تواند نیازهای خود را برطرف کند یا درآمد مکفی داشته باشد گفت: بنابراین، یکی از موارد مورد تأکید ما این است که برخی از معیارها و شاخص‌های داخلی باید با استانداردهای بین‌المللی تناسب داشته باشند.

وی عنوان کرد: در کشور ما حتی حداقل حقوقی که بر اساس هشت ساعت کار در روز و 48 ساعت کار در هفته چهار میلیون و 179 هزار تومان تعیین شده هم پاسخگوی هزینه‌های ابتدایی‌ترین نیاز هر فرد نخواهد بود و این نوع کار کردن کم از بیکاری ندارد.

این کارشناس بازار گفت: درست است که مرکز آمار اعلام می‌کند معیشت ارتباطی به مرکز آمار ندارد اما ارتباط مستقیم با اشتغال دارد. باید اشتغالی در کشور ایجاد شود که نیازهای معیشتی نیروی کار را تأمین کند.

حاج‌اسماعیلی افزود: در صورتی که شغل نتواند نیازهای نیروی کار را فراهم کند ناقص است، چراکه باید بتواند معیشت نیروی کار در کشور را تأمین کند. زمانی می‌توانیم بگوییم مشاغل ناقص می‌تواند نیازهای زندگی را تأمین کند که دستمزد مکفی برای این کارها تعریف کرده باشیم.

وی ادامه داد: مطابق آمار تأمین اجتماعی بیش از 75 درصد حقوق بگیران که فهرست بیمه پرداخت می‌کنند حداقل بگیر هستند، یعنی حدود چهار میلیون تومان دریافت می‌کنند. بنابراین اشتغال ناقص به هیچ‌وقت تأمین‌کننده نیاز خانواده نیست به همین دلیل جز آمار اشتغالی محاسبه نمی‌شود.

این کارشناس بازار کار با تأکید بر اینکه اشتغال ناقص نیز نمی‌تواند نیازهای بازار کار را تأمین کند گفت: در صورتی که شغل نتواند نیازهای نیروی کار را فراهم کند آن اشتغال ناقص است، شغل باید بتواند معیشت نیروی کار را در کشور تأمین کند.

حاج‌اسماعیلی اضافه کرد: بار‌ها دیده شده که بسیاری از کارشناسان به آمار‌های منتشر شده توسط مرکز آمار انتقاد دارند، چون نرخ بیکاری کاهش نیافته بلکه آنچه در کشور رخ داده ناشی از کاهش جمعیت فعال است که خود به خود نرخ بیکاری را پایین می‌آورد.

وی درباره تأثیر طرح پایش اشتغال بر آشکار شدن آمار واقعی مشاغل ادامه داد: تا زمانی که آمارها هم‌افزایی نداشته باشند، در این حیطه کشور همچنان با تردید مواجه است زیرا در حال حاضر کمبود سیستم هماهنگ جامع اطلاعاتی برای آمارگیری که دارای بخشی برای هم‌افزایی و راستی‌آزمایی آماری باشد تا مرکز آمار بتواند آن را استخراج کند در کشور حس می‌شود.

وی با بیان اینکه در نبود این هم‌افزایی و نداشتن سیستم جامع، کشور در بخش‌های دیگر مانند یارانه‌ها و خدمات‌دهی به مردم نیز دچار مشکل است؛ زیرا پایه‌های آماری هنوز استحکام و قوت لازم را ندارند تصریح کرد: بنابراین برای اینکه بدانیم دقیقاً نرخ اشتغال و میزان بیکاری کشور به‌صورت واقعی چقدر است، باید نقص‌های موجود در حوزه آماری را برطرف کنیم.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: پس بسیاری از مراکز تخصصی مانند سازمان تأمین اجتماعی، وزارت کار، وزارت صمت، دادگاه‌ها و مراکز کاریابی باید اطلاعاتشان آنقدر دقیق باشد و به‌صورت روزمره و برخط در اختیار مرکز آمار قرار بگیرد که اطلاعات دقیق و واقعی را از آن‌ها استخراج کنند، چراکه در حال حاضر نرخ بیکاری و اشتغال اعلام‌شده توسط دولت با واقعیت‌ها تفاوت فاحشی دارد.