بیشتر مادران شاغل حتی شده برای چند دقیقه در روز احساس گناه را تجربه می‌کنند. احساس مادر ناکافی بودن درست زمانی به سراغ آن‌ها می‌آید که فکر می‌کنند در ایفای نقش اصلی خود کوتاهی کرده‌اند. به جای اینکه اوقات خود را صرف نگهداری و تربیت کودکانشان کنند در محل کار حاضر می‌شوند و لحظاتی تکرار نشدنی از روند بزرگ شدن فرزندانشان را از دست می‌دهند. این احساس از نوعی عذاب وجدان شروع می‌شود و اگر با اضطراب همراه شود زمینه‌ساز احساسات خودکم‌بینی،گناهکار بودن، به اندازه کافی خوب نبودن، افکار وسواسی تکرارشونده و عدم اعتماد به‌نفس می‌شوند.
دکتر عاطفه بهبهانی روان‌شناس و مشاور خانواده می‌گوید با به‌کار بستن راهکارهایی می‌توان این احساس را از مادران شاغل دور کرد.
  احساس عذاب وجدان چه زمانی نگران‌کننده می‌شود؟
پیش از هرچیز باید کمی بیشتر درباره عذاب وجدان بدانیم.
ریشه‌یابی این احساس می‌تواند در درمان آن مؤثر باشد: «احساس گناه در شرایطی که انسان عالم به کار ناشایست خود است امری فطری تلقی می‌شود. این احساس به خودی خود بد نیست و در بسیاری از موارد می‌تواند به‌عنوان مانع و سدی در برابر انجام کار غلط، نقش پررنگی داشته باشد. این احساس زمانی دردسرساز می‌شود که کاذب و پیشرونده باشد. یعنی میزان آن به حدی در زندگی روزمره و افکار ما بسط و گسترش پیدا کند که زندگی روزمره و انجام امور معمولی ما را دچار اختلال کند.»
  چرا مادران شاغل بیشتر دچار احساس عذاب وجدان می‌شوند؟
داشتن احساس عذاب وجدان بیش از آن که یک محرک درونی داشته باشد زاییده شرایط بیرونی و مراودات اجتماعی مادران است. این متخصص روان‌شناسی بالینی در این باره می‌گوید: مادران شاغل مجبور به ترک فرزندانشان در ساعاتی از روز هستند. این درحالی است که مادران خانه‌دار بی‌وقفه می‌توانند در کنار کودکانشان باشند. جامعه مادران را به‌عنوان نقش اول تربیت و نگهداری از کودکان به رسمیت می‌شناسد و همین امر باعث می‌شود که زنان شاغل از طرف جامعه به‌عنوان مادری ناکافی معرفی شوند. مادری که ساعات زیادی از روز را بدون کودکش و در محل کار سپری می‌کند در نگاه بسیاری از افراد نمی‌تواند این نقش را به طور کامل ایفا کند.این در حالی است که این نگاه لزوماً نمی‌تواند درست و بدون نقص باشد. بسیاری از مادران نیز هستند که ساعات بیشتری را کنار فرزند خود سپری می‌کنند اما ممکن است به طور غیر عمد در انجام بسیاری از وظایف کوتاهی داشته باشند.
  مادر شاغل خودخواه نیست
این یکی از ویژگی‌هایی است که برخی از افراد با نگاهی سطحی به مادران شاغل نسبت می‌دهند. جامعه باید نگاهی ارزشمند به زنان شاغل داشته باشد. آن‌ها نه‌تنها خودخواه نیستند بلکه تلاش بیشتری برای معیشت و آرامش خانواده انجام می‌دهند. آن‌ها همراه با همسرانشان نقش زیادی در تأمین نیاز‌های مالی خانواده دارند و در شرایط فعلی اقتصاد خانواده این امر ارزشمندی است. شاغل بودن زنان زمانی نامناسب است که فرد با وجود فشار کار بیرون از خانه نتواند به وظایف مادری برسد. منشأاثر بودن در خانواده در این شرایط اهمیت زیادی دارد. یعنی مادری که در ساعات محدودتری فرزندش را همراهی می‌کند بتواند حداکثر بهره را از آن ببرد. در واقع مدت زمان بودن با کودکان مهم نیست. مادری می‌تواند تمام طول روز همراه کودکش باشد اما اوقات خود را صرف بودن در فضای مجازی یا کارهایی کند که نتواند با کودکش وقت بگذارند.
  افسردگی مزمن، نتیجه احساس گناه کاذب
اضطراب و احساس گناه زمینه‌ساز بیماری افسردگی در درازمدت هستند. این مشاور امور خانواده با اشاره به این بیماری شایع در بین زنان می‌گوید دور کردن احساسات منفی نخستین گام برای مبارزه با احساس گناه، اضطراب و درنتیجه بیماری افسردگی است: «نخستین راهکار برای دور کردن افکار منفی و اضطراب‌آور تهیه فهرستی از اهداف مثبت است. ما در نخستین گام از زنانی که به دلیل دوری از فرزندانشان احساس گناه دارند می‌خواهیم فهرستی از اهدافی که به‌دلیل آن‌ها مشاغل بیرون از خانه را دنبال می‌کنند را تهیه کنند.
جالب است بدانید که بیشتر این اهداف به نوعی با رفاه و تأمین آینده بهتر برای فرزندانشان گره خورده است. برخی از آن‌ها به این موضوع اشاره می‌کنند که اگر در خانه بمانند و کار مورد علاقه‌شان را دنبال نکنند یا درآمدی نداشته باشند تبدیل به مادری بدخلق و بی‌حوصله می‌شوند که برای همراهی با کودکش هیچ‌وقت حوصله ندارد.
در طی این مصاحبه‌ها با مادران شاغل چند راهکار عملی برای ترک احساس گناه یا مادر ناکافی بودن به دست آمده که به‌کار گرفتن آن‌ها می‌تواند تا حدود زیادی سلامت روان را به این دسته از زنان بازگرداند.
  فهرستی از اهداف شاغل بودن تان تهیه کنید
در نخستین گام باید با خود صادق باشید. گاهی به اندازه‌ای در کارهای روزمره‌مان غرق می‌شویم که بعد از مدتی اهداف‌مان از کاری که انجام می‌دهیم را فراموش می‌کنیم و به افکار منفی اجازه بسط گسترش در ذهن‌مان را می‌دهیم. برای مادران شاغل لازم است که فهرستی از اهداف شغلی‌شان را تهیه کنند. در این فهرست دلایل کار کردن در بیرون از منزل را یادداشت کنید. به طور حتم خواهید دید که در این اهداف آرامش فرزندان‌تان نقش پررنگی را ایفا می‌کنند و همین به شما آرامش دوباره می‌بخشد.
  خود را بدون شغل تصور کنید
اگر برای برهه‌ای کار خود را از دست بدهید چه رفتاری با کودکانتان دارید؟ این سؤالی است که به عقیده دکتر بهبهانی زنان شاغل باید به آن پاسخ بدهند. بدون شک زنان برای رسیدن به شغلی مناسب در جامعه باید مدت‌ها و سال‌ها برای آن تلاش کرده یا تحصیلات مربوط به آن را کسب کرده باشند. به همین دلیل بیشتر زنان وقتی از توانایی‌های خود در کسب درآمد و جایگاه اجتماعی معین آگاهی پیدا می‌کنند بین آن‌ها و شغلشان دلبستگی ایجاد می‌شود. ما از مادرانی که گاهی دچار عذاب وجدان می‌شوند می‌خواهیم برای دقایقی خود را در شرایطی تصور کنند که این شغل را برای همیشه از دست داده‌اند. سؤال بعدی اینکه در این شرایط چه رفتاری با کودکانشان دارند؟ آیا مادری شاد و پر انرژی هستند؟ با کودکشان وقت می‌گذرانند؟ آیا احساس سرخوردگی و شکست و ناکامی از آن‌ها انسانی بی‌حوصله و غیر اجتماعی نمی‌سازد؟
بیشتر زنان شاغل در صورت استعفا کردن و ماندن در خانه احساس سرخوردگی و نوعی شکست را تجربه می‌کنند. هر انسانی حق دارد از توانایی‌ها و علایق خود برای پیشرفت شخصی و خانوادگی‌اش استفاده کند. این همان تفکری است که باید جایگزین عذاب وجدان در مادران شاغل شود.
  مقایسه کردن ممنوع!
مقایسه کردن مادران شاغل خانه‌دار یا توسط خود آن‌ها انجام می‌شود یا دیگران مدام به آن اشاره می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین راهکارها برای ترک احساس عذاب وجدان در مادران شاغل این است که دست از مقایسه کردن خود با دیگران بر دارند.
باید این را بپذیریم که میان شغل و وظیفه مادری توازن ایجاد کنیم. در این مسیر نباید به تجربه‌های دیگران متکی باشیم. هر کسی در زندگی شخصی خود با مسائلی خاص روبه‌رو است و در این زمینه نمی‌توانیم برای همه یک نسخه بپیچیم. مادران شاغل پیش از هرچیز باید تلاش کنند در محیط خانه هم آرام، شاد و باحوصله باشند. باید مدیریت روابط خانه را به دست بگیرند و با هماهنگی کامل آن را کنترل کنند. مقایسه کردن خود با دیگران یعنی دروازه ذهن را به روی افکار منفی باز کردن. دست از این کار بردارید و تمام توجهتان را به مسائل خود، همسر و کودکان‌تان بدهید.
  نقص‌ها و کمبود‌ها را بپذیرید و جبران کنید
کمال‌گرایی ویژگی است که بیش از آن که موجب پیشرفت باشد، سد و مانعی در مسیر موفقیت واقعی است. رفتار و افکار وسواسی نتیجه همین نوع تفکر هستند.
انتقاد‌های نادرست از مادران شاغل بسیاری از آن‌ها را به سمت کمال‌گرایی سوق می‌دهد. کمال‌گرایی برخلاف نامی که دارد مانند یک ترمز سنگین در مسیر رسیدن به هدف عمل می‌کند. آن‌ها مدام احساس ناکامی و شکست می‌کنند و در نهایت از اهدافی که دارند دست می‌کشند چراکه فکر می‌کنند به اندازه کافی خوب نیستند و نتیجه کارشان همواره ناقص و ناکارآمد است. احساسی که در صورت درمان نشدن احساس گناه کاذب به سراغ مادران شاغل نیز می‌آید.
برای درمان عملی این تفکر مخرب باید نقص‌ها را بپذیریم و در تلاش برای کاستن آن‌ها باشیم. طبیعی است که وقتی مادری در بیرون از منزل نیز شغلی دارد به طور همزمان نتواند وظایف خود را تمام و کمال انجام دهد. حتماً در این میان ممکن است نقص‌ها و کاستی‌هایی وجود داشته باشد.این دسته از زنان باید توجه داشته باشند که زنان خانه دار نیز این نقص‌ها را در انجام وظایف خود دارند و این تنها مختص به آن‌ها نیست.بچه‌ها در محیط خانه بیش از هرچیز به مادری شاد نیاز دارند که همراه آن‌ها بازی کند و در یادگیری‌ها همراه آن‌ها باشد. پس به جای حرص زدن برای کمالگرا بودن بهتر است خونسرد باشیم. دست از غر و لُند کردن برداریم. خود را با دیگران مقایسه نکنیم و ببنیم کودکانمان چه انتظاری از ما دارند و با تمرکز و بی‌توجه به حرف دیگران خود را وقف همراهی با آن‌ها کنیم.
صبا صحاف