بازار و معادن به‌دلیل تأثیر چشمگیری که بر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تولید، اشتغال، صادرات، بازار مصرف و سرمایه‌گذاری دارند، از بخش‌های کلیدی اقتصاد بوده و بزرگ‌ترین بخش مولد کشور محسوب می‌شوند.
حال آنکه پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 57، آغاز فصل نوینی در شکوفایی بازار و معدن کشور بود و خودباوری و اتکا به ظرفیت و توان داخلی و قطع وابستگی به خارج از کشور و تغییر نگاه مصرفی به نگاه مولد، در تولید محصولات معدنی و نیز ساختارمند شدن فضای اصناف، سبب پیشرفت قابل توجهی در بخش بازار و معدن کشور در چهار دهه‌ای شد که از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد.
با توجه به اهمیت این دو بخش اقتصادی، در گفت‌وگو با دو تن از افراد تأثیرگذار این بخش‌ها نگاهی اجمالی به دستاوردهای آن‌ها در چهار دهه پس از انقلاب و مقایسه با دوران پیش از انقلاب در استان همدان کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
رئیس سازمان نظام مهندسی معدن همدان بیان کرد: هر آنچه امروز در حوزه معادن استان براساس آخرین دانش روز دنیا داریم، پیش از انقلاب کاملاً به‌صورت سنتی و با کمترین بهره‌وری بود.
محمدبشیر یوسفی با تأکید بر اینکه امروز استان همدان در عرصه صنعت از اکثریت فناوری‌های روز دنیا برخوردار است، تشریح کرد: درحال حاضر استخراج مکانیزه در همه معادن استان انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در بخش اکتشافات نیز پیش از انقلاب آنچه در استان انجام می‌شد اولیه بود، اظهار کرد: خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و طی 44 سال گذشته، شاهد اکتشافات تکمیلی در استان هستیم؛ به‌نحوی که تعداد ذخایر امروز به‌مراتب بیشتر از گذشته است.
یوسفی با اشاره به اینکه البته همچنان در این زمینه فرصت برای پیشرفت بسیار است زیرا امکان اکتشاف در عمق بیشتر نیز وجود دارد و بر این اساس لازم است که دست‌اندرکاران قواعد لازم را پیش‌بینی کنند، تصریح کرد: در سطح بین‌الملل‌ اکتشاف در اعماق چندهزارمتری انجام می‌شود، اما در ایران هنوز شرایط مهیا نیست و همچنان کار اکتشاف معادن به‌طور متوسط در 50 متری صورت می‌پذیرد.
رئیس سازمان نظام مهندسی معدن همدان با بیان اینکه درصورت صدور مجوز اکتشاف از عمق شاهد افزایش ذخایر اکتشافی جدید خواهیم بود، تشریح کرد: درخصوص تعداد بهره‌برداران نیز آنچه مسلم است اینکه به‌هیچ‌وجه تعدادشان با پیش از انقلاب قابل قیاس نیست.
یوسفی با تأکید بر اینکه پیش از انقلاب اکثر معادن استان دولتی بود، ابراز کرد: پس از انقلاب این فرصت فراهم شد که بیش از 95 درصد معادن در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد؛ حال آنکه ورود بخش خصوصی باعث پیشرفت کار و افزایش میزان استخراج و نیز بالا رفتن بهره‌وری در این حوزه شد.
وی با اشاره به اینکه تعداد معادن همدان پیش از انقلاب چیزی بین 30 تا 40 مورد بود اما امروز در استان 300 معدن فعال در عرصه اقتصادی استان تأثیرگذار هستند، تشریح کرد: ازجمله مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی طی چهار دهه گذشته، می‌توان به ورود فناوری جدید، واگذاری معادن به بخش خصوصی، ورود ماشین‌آلات جدید و ساخت برخی از آن‌ها و همچینین افزایش بهره‌وری و کشفیات اشاره کرد.
وی ادامه داد: پیش از انقلاب در حوزه فرآوری مواد معدنی استخراج‌شده نیز کار آنچنانی در استان انجام نشده بود، اما امروز هدف غایی این است‌ که از خروج مواد معدنی به‌صورت خام از استان جلوگیری به‌عمل آید؛ بنابراین در این بخش شاهد پیشرفت‌های خوبی بودیم، به‌گونه‌ای که در برخی از مواد همچون سنگ آهن و سیلیس، شاهد تکمیل شدن زنجیره و در مابقی مواد معدنی نیز شاهد فرآوری اولیه هستیم و از خروج مواد به‌صورت خام جلوگیری به عمل می‌آید.
یوسفی با تأکید بر اینکه پیش از انقلاب در استان کارخانه و یا صنعت فرآوری مواد معدنی وجود نداشت، تشریح کرد: درخصوص بهره‌مندی از دانش روز نیز مقایسه شرایط فعلی با پیش از انقلاب به‌واسطه مجهز شدن به آخرین فناوری‌ها در بخش‌های مختلف، امکان‌پذیر نیست.
رئیس سازمان نظام مهندسی معدن همدان با بیان اینکه در تمامی بخش‌ها از استخراج یعنی حفاری و آتش‌باری تا فرآوری و تولید محصول نهایی دانش روز مورد نیاز درخصوص اغلب مواد معدنی در کشور و استان موجود است، اذعان کرد: با این وجود هنوز در عرصه ورود و ساخت ماشین‌آلات پیشرفته مورد نیاز معادن استان، جای کار بسیار است؛ به‌طوری که باید در این بخش تسهیلات لازم درنظر گرفته شود تا هم سرمایه‌گذار در حوزه ساخت این ماشین‌آلات ورود کرده و هم همه بهره‌برداران بتوانند نسبت به خرید و واردات این قبیل تجهیزات اقدام کنند.
وی ادامه داد: مسئله بعدی اینکه باید در راستای افزایش استخراج، امکان اکتشاف در عمق بیشتر برای معادن فراهم شود.
در ادامه مسئول جامعه انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار همدان نیز با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران مردمی‌ترین انقلاب معاصر و یکی از بزرگ‌ترین حوادث تاریخ کشور ایران است که تحولات عظیمی در حوزه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به همراه داشت، گفت: نیروهای اجتماعی بسیاری در شکل‌گیری انقلاب دخیل بودند که بازاریان یکی از مهم‌ترین ارکان بقای این انقلاب به‌شمار می‌روند.
علیرضا شمس با بیان اینکه نقش اصناف و بازاریان در پیروزی انقلاب اسلامی نقش کلیدی و اثرگذار بود و بر هیچکس پوشیده نیست از حمایت‌های مالی تا اتحاد بازاریان برای حضور یکپارچه در راهپیمایی‌ها و اعتصابات سراسری و تعطیلی بازار که حکومت را به ستوه درمی‌آورد، اظهارکرد: نقش اصناف در همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی طی 44 سال گذشته بازر و اثرگذار بوده است.
وی ادامه داد: دراین‌بین نقش اصناف همدان به‌عنوان کسبه دارالمؤمنین و دارالمجاهدین از جایگاه ویژه‌تری برخوردار است؛ به‌نحوی که اگر گذری به گذشته اصناف همدان داشته باشید، رد پای افرادی همچون علی‌ اوسط‌ یکتا و آقای حبیبیان را مشاهده می‌کنید که افرادی همچون آنان نقش ‌بی‌بدیلی در مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی و پس از آن داشته‌اند.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه خوشبختانه همچنان اصناف همدان پای کار انقلاب ایستاده و همه‌ساله مراسمات باشکوهی را به‌مناسبت فرا رسیدن دهه فجر برگزار کرده و حتی سردرب مغازه‌ها را آذین می‌بندند، اظهار کرد: مهم‌ترین دستاورد پیروی انقلاب در حوزه اصناف را می‌توان ساختارمند شدن آن‌ها دانست.
شمس با تأکید بر اینکه پیش از پیرو ی انقلاب اسلامی مرجعی رسمی برای صدور جواز کسب و پروانه واحدهای صنفی وجود نداشت، گفت: خوشبختانه پس از انقلاب با شکل‌گیری اتاق اصناف در استان، شاهد تشکیل اتحادیه صنفی و ساختارمند شدن مرجع صدور پروانه کسب در حوزه اصناف بودیم.
وی با بیان اینکه درحال حاضر در کل استان همدان 220 اتحادیه و در همدان 50 اتحادیه بر عملکرد اصناف در موضوعات مختلف نظارت دارند، افزود: با توجه به نقش اجتماعی و فرهنگی اصناف در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی طی 44 سال گذشته به‌ویژه در استان همدان، همچنان راه پیموده‌نشده برای تعالی این بخش بسیار است؛ به‌طور مثال همچنان پروژه میدان بار همدان و اجرای آن در بلاتکلیفی به سر می‌برد، حال آنکه کسبه فعال در حوزه میوه و تره‌بار همدان در غرب کشور همواره مرجعی برای استان هم‌جوار بوده و هستند، اما امروز در نبود این زیرساخت در تنگنای فعالیت قرار گرفته‌اند.
وی با اشاره به پیشرفت‌های همدان در حوازه اقتصادی و به‌ویژه در عرصه بنکداری طی چند دهه اخیر، گفت: ایجاد شهرک بنکداری نمونه بارزی از این‌دست پیشرفت‌ها است که خود بیانگر جایگاه بی‌بدیل همدان در بازار منطقه بوده و این درحالی است که پیش از انقلاب آنچه در حوزه اصناف اتفاق می‌افتاد، محدود به فعالیت سنتی در این بخش بود؛ بنابراین با توجه به این توانمندی، انتظار می‌رود این ظرفیت در کوتاه‌ترین زمان ممکن با توجه به حضور و فعالیت مدیران دلسوز و انقلابی، به بهره‌برداری برسد.
وی با بیان اینکه بازاریان همدان همواره پشتیبان این انقلاب و نظام اسلامی بوده‌اند، تصریح کرد: این مهم را حتی در اغتشاشات اخیر نیز به منصه ظهور رساندند؛ به‌نحوی که با وجود دعوت معاندین خارجی و داخلی به اعتصاب گسترده، عملکرد کسبه همدان در مقابله با این دشمنان کم‌نظیر بود. بازاریان همدان در این دوره حتی زودتر از روزهای پیشین اقدام به باز کردن مغازه‌های خود کرده و دشمنان را ناامید می‌کردند.
شمس با تأکید بر اینکه یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران بازاریان و اصناف کشور بودند و اصناف در به ثمر رسیدن اهداف این نظام اسلامی طی چهار دهه از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند، گفت: اصناف و بازاریان در رخدادها و اتفاقات کشور به‌ویژه دراستان همدان در مسیر صیانت از ارزش‌های انقلاب، پیشرو هستند.
وی ادامه داد: همه ما به یاد داریم در دوران کرونا، در زمینه کمک‌های مادی و معنوی اصناف چگونه همت کردند و اگر تلاش اصناف را در موارد مختلف مبارزاتی، اقتصادی و اجتماعی از تاریخ کشور برداریم، تاریخ ایران ناقص است.
شمس با اشاره به نقش بازار در حوزه کارآفرینی و اشتغال نیز گفت: برای داشتن اقتصادی سالم و پویا٬ باید به صنوف کشور توجه بیشتری شود و می‌توان به همت همه بازاریان و همراهی متصدیان امر با یک برنامه‌ریزی اصولی و مدون٬ از ظرفیت عظیم این قشر بهره برد و از آن برای بهبود فضای کسب‌وکار و اشتغال استفاده بهینه کرد؛ به‌طوری که درحال حاضر بخش اعظمی از بازاریان ما چه در همدان و چه در سراسر استان جزء اقشار تحصیل‌کرده هستند که وارد بازار شده و اتفاقاً موفقیت‌های چشمگیری را کسب کرده‌اند.
مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، آنچه مسلم است اینکه وضعیت بازار و نیز فعالیت‌های حوزه معادن استان همدان پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحولی شگرف را به‌لحاظ ساختار و پیشرفت تجربه کرده‌اند؛ به‌نحوی که در عرصه معادن از تله‌های ماسه و شن در بهترین حالت بهره‌برداری در پیش از انقلاب، به تکمیل زنجیره فولاد و فروسیلیس و در حوزه بازار از واحدهای صنفی کوچک و دکان‌ها در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر به زیرساختی همچون شهرک بنکداری آن‌هم در مساحت 50 هکتاری رسیدیم، بنابراین نمی‌توان این حجم و وسعت از پیشرفت را نادیده گرفت و باید به این همت با وجود همه کاستی‌ها، احسنت گفت.

طاهره ترابی مهوش