سهم بخش عمرانی در بودجه‌های سنواتی همواره کمتر از میزان مورد نیاز بوده که آن هم به دلیل عدم توازن بودجه، به صورت کامل تحقق نمی‌یابد و بیشتر به بودجه جاری که سهم عمده آن شامل حقوق و دستمزد می‌شود، پرداخته شده است.

بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد که طی 10 سال اخیر و از سال 1390 تا سال 1400 هر ساله سهم اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به نسبت کل بودجه کاهش یافته به طوری که این نسبت از 24 درصد در سال 1390 به حدود 11 درصد در سال 1400 رسید. همچنین سهم این بودجه از بودجه 1401 نیز حدود 17 درصد بود.

از سوی دیگر، طی سالیان گذشته همواره میزان تحقق بودجه‌های عمرانی نیز ناچیز بوده به گونه‌ای که از حدود 60 درصد تجاوز نکرده است.

***عمر بهره‌بردای از پروژه‌ها به 17 سال رسیده است

این موضوع به این معنا است که منابع به جای اینکه صرف تولید و سرمایه گذاری شود صرف هزینه‌های جاری می‌شود و دولت نمی‌تواند از منابع خود سود و درآمدی کسب کند، بنابراین می‌توان گفت که تکمیل پروژه‌های نیمه تمام عمرانی به یک عملیات غیرممکن برای دولت‌های مختلف مستقر در کشور تبدیل شده است؛ به شکلی که طبق اعلام دولتی‌ها عمر متوسط بهره‌برداری از پروژه‌های عمرانی به 17 سال افزایش یافته است.

بنابراین با پایان عمر دولت‌ها، تعدادی از پروژه‌ها به سال‌های بعد منتقل می‌شود و معضل تخصیص بودجه عمرانی همچنان ادامه خواهد داشت، البته اولویت بندی طرح‌ها مبتنی بر میزان پیشرفت و توجیه پذیری و البته استفاده از توان بخش خصوصی در تکمیل طرح‌های عمرانی می‌تواند گامی رو به جلو در این حوزه باشد؛ اما به هر حال با توجه به حجم انبوه طرح‌های نیمه تمام نمی‌توان با اتکا به این روش‌ها امیدی به اتمام طرح‌ها و بیرون آمدن از این معضل قدیمی داشت بلکه باید منابع جدیدی برای تخصیص بودجه‌های عمرانی تعریف شود.

به گفته کارشناسان در کنار عدم برنامه ریزی دقیق دولت برای تخصیص کامل بودجه، کاهش منابع و جزیره‌ای فکر کردن مسئولان استانی، نمایندگان مجلس و دستگاه‌های اجرایی منجر به معطل ماندن بودجه این بخش شده است.

***مولدسازی راهی برای تکمیل پروژه‌های نیمه تمام؟

با توجه به مباحث ذکر شده و انبه پروژه‌های نیمه تمام و منابع محدود دولت‌ها، دولت سیزدهم قصد دارد از محل عوائد طرح مولدسازی املاک و دارایی‌های مازاد خود به تکمیل پروژه‌های اولویت دار عمرانی بپردازد.

قربانزاده رئیس سابق سازمان خصوصی سازی در این ارتباط گفته بود که «قرار است منابع حاصل مولدسازی صرف پروژه‌های عمرانی شود و هزینه‌های جاری دولت نخواهد شد.»

او با ذکر مثالی تاکید کرده بود که «به عنوان نمونه درآمد مولدسازی املاک مازاد در استان فارس صرف اتمام آزادراه شیراز - اصفهان خواهد شد یا در گیلان ملک مازاد دانشگاه علوم پزشکی در قبال تکمیل بیمارستان پورسینای آن استان واگذار خواهد شد.»

البته با توجه به اینکه مولدسازی دارایی‌های مازاد دولت در ابتدای مسیر خود است باید منتظر ماند و دید دولتمردان وعده خود مبنی بر هزینه کرد درآمد حاصل از مولدسازی در بخش پروژه‌های نیمه تمام را عملیاتی می‌کنند یا خیر.