سازمان ملل متحد از سال 2001، روز 6 نوامبر را به‌عنوان «روز جهانی پیشگیری از سوء استفاده از محیط زیست هنگام جنگ و درگیری‌های مسلحانه» نامگذاری کرده است تا آگاهی‌های عمومی نسبت به تأثیرات زیانبار این پدیده افزایش یابد.

یکی از مسائلی که موجب تخریب و آسیب به محیط زیست می‌شود، جنگ‌های منطقه‌ای بین کشوری و در مقیاس بزرگتر جنگ‌های جهانی و بین‌المللی است. ازجمله خسارات جنگ می‌توان به دوران جنگ جهانی دوم اشاره کرد که برای جبران تبعات آن بر آب، خاک و هوا انجام اقدامات محیط زیستی در دستور کار قرار گرفت.

در واقع خسارات ناشی از جنگ‌ها بیشتر از خسارات در محدوده ملی است و آثار آن در نسل‌های دیگر نیز باقی می‌ماند. جنگ آثار مخربی همچون تخریب زیستگاه، آوارگی و پناهندگی انسان‌ها و... دارد. آلودگی‌های ناشی از سلاح‌های بیولوژیکی، شیمیایی و هسته‌ای که در درازمدت تأثیر می‌گذارند نیز ازجمله اثرات مخرب جنگ بر محیط زیست است.

یکی از درگیری‌های مسلحانه منطقه، حملات و اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی علیه فلسطین است. به گفته نورالله مرادی؛ معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست - رژیم صهیونیستی، طی سال‌های 2008 تا 2014 در چند حمله به غزه از هزاران تن مواد منفجره استفاده کرد و نیروهای ارتش نیز دست به تخریب اراضی کشاورزی زدند. به استناد برخی منابع خبری، ارتش این رژیم در برخی حمله‌های خود از بمب‌های حاوی مواد رادیواکتیو استفاده کرده که آلودگی خاک ناشی از آن، با آنالیز نمونه‌های خاک در آزمایشگاه‌های معتبر قابل اثبات است.

او اضافه می‌کند: از سوی دیگر ساخت‌وسازها، توسعه شهرک‌ها، سکونتگاه‌ها و ایجاد دیوار حائل که مستلزم تسلط بر آب رودخانه‌های بالادست و برداشت بی‌رویه از چاه‌های آب است، بر بحران آب منطقه دامن زده است. نمونه‌ای از صدها اقدام این رژیم، خشک کردن باتلاق بزرگ «هوله» و ده‌ها باتلاق دیگر، به دلیل تثبیت و تقویت موقعیت خود در منطقه غیرنظامی با تظاهر به مبارزه علیه بیماری مالاریا است که نشان از ریشه‌های عمیق شرارت، جنایت و نسل‌کشی علیه نسل اکنون و آیندگان منطقه خاورمیانه توسط صهیونیست‌ها دارد. اقدامات نظامی مشابه این رژیم غاصب نظیر ساخت کانال‌ها، تردد وسایل نظامی سنگین و استفاده از سلاح‌های شیمیایی منجر به رخدادهای غیرطبیعی شده که نه‌تنها حقوق مردم مظلوم فلسطین بلکه حقوق کشورهای همسایه و خاورمیانه را نیز تضییع کرده است.

مرادی تأکید می‌کند: آثار حملات رژیم صهیونیستی به فلسطین در دو دوره زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت و در مقیاس‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی و در دو حوزه امنیت غذایی و امنیت محیط زیستی قابل تأمل است.

بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، او می‌گوید: کاهش کیفیت منابع آب و هوا، مشکلات پسماند، آلودگی صوتی، از بین رفتن حاصلخیزی خاک، زمین‌های کشاورزی، مراتع، باغ‌ها، دام‌های اهلی، شیوع بیماری‌ها، در دسترس نبودن حداقل شرایط بهداشتی و درمانی و تشدید پدیده طوفان‌های گردوغبار، مسائلی هستند که طی زمان، امنیت محیط زیستی مردم شهرهای بی‌دفاعی که توسط رژیم صهیونیستی مورد حمله قرار می‌گیرند و حتی مردم منطقه خاورمیانه را تهدید می‌کنند.

یکی از دیگر تبعات زیست‌محیطی جنگ‌های مسلحانه در جهان افزایش ناگهانی تولیدات غذایی در زمان جنگ برای حمایت از شرکت‌کنندگان در جنگ است که آسیب‌های بسیاری را به منابع طبیعی وارد می‌کندد. راهبردهای مخرب محیط زیستی که در برخی مواقع برای اینکه دو طرف ماجرا یکدیگر را تحت فشار بگذارند در منابع حیاتی همچون آب‌های بین‌المللی تاثیر می‌گذارند نیز ازجمله این آثار است.

شکارهای غیرقانونی که در مناطق جنگی انجام می‌شود هم از دیگر آسیب‌های زیست‌محیطی جنگ‌ است.

علاوه بر جنگ‌های مسلحانه باید به جنگ‌های سرد نیز توجه کنیم. در برخی مواقع با برگزاری مانور در مناطق مختلف، آثار مشابه با تأثیرات جنگ با درصدی پایین‌تر بر محیط زیست وارد می‌شود.

ایران در منطقه‌ای قرار دارد که به‌صورت مداوم تحرکات نظامی بسیاری در حوزه‌های مختلف همچون قدرت‌نمایی‌های ناوها و ناوشکن‌هایی که سوخت هسته‌ای دارند در خلیج فارس و دریای عمان و یا درگیری‌های متعدد در کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان، آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. مسائل این چنینی آسیب‌های مخربی بر محیط‌ زیست ایران وارد می‌کند.

هنگامی که این تحرکات نظامی در شنزارها و بیابان‌های عربستان و عراق، که یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار در منطقه هستند، اتفاق می‌افتد، موجب افزایش تولید گرد و غبار در منطقه می‌شود این در حالی است که تغییر اقلیم تهدید جدی برای ساکنان کره زمین است و برخی مناطق نظیر خاورمیانه به دلیل آنکه منطقه خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شوند، آسیب‌پذیرتر هستند.

از سوی دیگر به علت عدم حمایت مراجع بین‌المللی و همکاری برخی کشورها شاهد قاچاق گونه‌های زیستی هستیم. گرچه ایران در تلاش برای مقابله با این امر است اما در برخی کشورهای منطقه که به‌شدت درگیر جنگ هستند به این مسئله توجهی نمی‌شود.

یکی دیگر از جلوه‌های دشمنی و اعمال فشار بر کشورهای دیگر مانند ایران وضع تحریم‌های ظالمانه است. بدین ترتیب کشورهای تحت تحریم دیگر نمی‌توانند از فناوری‌های محافظ برای کاهش آلودگی‌ و افزایش بهره‌وری استفاده کنند.

با توجه به تبعات متعدد درگیری‌های مسلحانه بر محیط زیست سازمان ملل متحد برای مقابله با آثار منفی جنگ و درگیری‌های مسلحانه، قطعنامه‌ای در مجمع عمومی برای افزایش آگاهی‌ عمومی درباره تأثیرات منفی جنگ بر محیط زیست و منابع طبیعی به‌ویژه منابع طبیعی تجدیدشونده و خودداری از استفاده از سلاح‌های مخربی که تأثیر جدی بر تخریب محیط زیست داشتند و در طولانی مدت به اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی آسیب می‌زدند، تصویب کرده است؛ قطعنامه‌ای که این روزها بیش از پیش شاهد میزان تأثیر آن هستیم!