در مبارزه دو چیز حتماً لازم است: یک اینکه در آن جد و جهد و تحرکی باشد، دو اینکه در مقابلش دشمنی باشد؛ مبارزه در آنجا که دشمن نیست، معنا ندارد، پس جهاد مقدم بر این دو رکن است.

امروزه سه مکتب مدیریت ارزش، مدیریت دانایی و مدیریت تغییر که به‌ویژه در قرآن کریم و نهج‌البلاغه به‌کرات مورد اشاره قرار گرفته‌اند و عملیاتی‌سازی آن‌ها توصیه شده است، می‌تواند مبنای مدیریت جهادی نوین قرار گرفته و براساس تعالیم انسان‌ساز اعتقادی دین مبین اسلام، چراغ راه ارتقای اثربخشی اجتماعی، سازمانی، خانوادگی و فردی شود.

بنابراین، تلاش بی‌وقفه در به‌کارگیری مؤثر و کنترل فعالیت‌های افراد، مبتنی بر مبارزه در تمام عرصه‌های علمی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و غیره با نیت الهی، جهت نیل به اهداف والای جامعه و رفع موانع موجود، «مدیریت جهادی» نام دارد.

مدیریت جهادی درک مجموعه حکیمانه عالم و مدیریت حکیمانه است که از حکمت الهی برمی‌خیزد و با توجه به همین حکمت، مدیر علاقه‌مند به کل ذرات عالم هستی و انسان در همه عرصه‌های عشق‌آفرین زندگی است و به قول سعدی بزرگ: «به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست/ عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست».

مدیریت جهادی یعنی همان روحیه انقلابی، هم‌ذاتی با اساس انقلاب و هم‌ذات‌پنداری با فرهنگی که امام خمینی (ره) با اسلام ناب در این کشور پایه‌گذاری کردند و امروز این پرچم و علم در دست مقام معظم رهبری است.

اساس مدیریت جهادی با تأکید بر معنویت و ارزش‌های اخلاقی، اسلامی و انسانی بنا شده، درحالی که در نظام‌های مدیریتی دیگر، اخلاق به‌عنوان وسیله مطرح بوده و تا زمانی کاربرد دارد که در راستای اهداف آن نظام مدیریتی بوده باشد.

مدیریت جهادی برخلاف شیوه‌های مدیریتی دیگر، فرهنگی خاص و سبکی از زندگی است که دین‌محوری، ولایت‌مداری، ایثار، مردم‌گرایی، خودباوری، تکلیف‌مداری و غیره، ازجمله ثمرات عینی آن در جامعه است. مدیر جهادگر در مرتبه نخست بر جنبه‌های انسانی سازمان توجه داشته و نظام مدیریتی خود را برای تعالی انسان‌ها پایه‌ریزی می‌کند.

اساس ارزش‌های مدیریت اسلامی و جهادی، رضایت الهی است؛ مدیریت و رهبری از دیدگاه اسلام نه استعمار، استثمار، استعباد و استیثار، بلکه امانت، خدمت، هدایت و تکلیف است. در مدیریت اسلامی و جهادی همه جنبه‌های وجودی انسان، کشش‌ها، گرایش‌ها و نیازهای او مورد توجه قرار گرفته و همه ابعاد وجودی‌اش رشد می‌کند و هیچ‌کدام از جنبه‌های وجودی او مورد غفلت قرار نمی‌گیرد. دایره انگیزه‌ها وسیع و فراتر از انگیزه‌های التذاذی و دربرگیرنده انگیزه‌های تدبیری و معنوی و نیز غایت‌القصوای انگیزه‌ها، عشق الهی، تعریف می‌شود. مدیران جهادی در تراز جامعه و انقلاب اسلامی می‌بایست واجد علم و آگاهی، تدبیر و تخصص، ایمان و تعهد، ولایت‌مداری و ولایت‌پذیری، فراست و کیاست، قدرت و قوت و پارسایی و تقوا باشند؛ همچنین اتقان در کار و استحکام در آن داشته و با تصمیم‌گیری درست و پایبندی در اجرای آن، تفکر جهادی و کار مجاهدانه، فکر عاقلانه و تکاپوی عاشقانه، عشق به خدمت بی‌منت برای مردم و حفظ کرامت انسانی آنان، کارها را پیش ببرند.

شنیدن صدای افرادی که کسی صدایشان را نمی‌شنود، مردمی بودن و مراوده دائمی با آنان، ساده‌زیستی و دوری از تجمل و اشرافی‌گری، توجه به اصول و ارزش‌های برآمده از انقلاب اسلامی و نظام شهیدان، توجه به محرومان و مستضعفان (ولی نعمتان جامعه)، امانت‌داری، مواظبت از خود و همکاران در مقابل دام‌هایی که دشمنان پهن می‌کنند و دانه‌هایی که می‌پاشند، حساسیت و نظارت بر حاق و محاق قضایا و بر متن و حاشیه‌های آن و پرداختن به متن و پرهیز از تبدیل شدن متن به حاشیه، مبارزه با نفوذ خائنان و خناسان، مبارزه بی‌امان با فساد، رشوه، اختلاس، تبعیض و بی‌عدالتی، مشورت با اهل علم و حلم، پرهیز از ظلم و تعدی به حقوق دیگران و رعایت عدل و انصاف با آنان، دوری از تکبر، نخوت و خودبزرگ‌بینی، برخورداری از صبر و سعه وجودی بالا در مواجهه با مسائل و مشکلات و نقد‌ها و نظر‌های منتقدان، روی گشاده داشتن برای مردم و شنیدن درد دل آنان و برآوردن انتظارات در حد وسع و توان و دلی لبریز از عشق خدمت داشتن به مردم نیز ازجمله معدود و محدود وظایف و ویژگی‌هایی است که در این مقال و در این مجال فرصت آن حاصل آمد که بیان شود.

امید که مدیران عزیز دولت قوی، انقلابی و مردمی با توکل به خدا و توسل به ائمه هدی علیهم‌السلام، بتوانند با مدیریت جهادی در جهت دفع دشمنی دشمنان و رفع مشکلات مردم خداجوی ایران اسلامی در همه عرصه‌ها موفق و پیروز باشند، ان‌شاءالله.

محمد نباتی