تردد وسایل نقلیه به‌عنوان دومین منبع بزرگ آلودگی هوا در اروپا، عامل اصلی نرخ بالای مرگ کودکان در ایالات متحده آمریکا و اثربخش‌ترین مؤلفه در تنش‌های میان شهروندان که ناشی از آلودگی صوتی و کاهش طول عمر مردم در بسیاری از شهرهای اروپایی شناخته شده است. خودروهای شاسی‌بلند از بدترین نوع وسایل نقلیه برای آلودگی هوا به حساب می‌آید که البته گرایش به خرید آن‌ها در سراسر جهان رو به افزایش است و همین امر، تهدید مهم‌تری برای اقلیم امروز و آینده به‌شمار می‌رود.

اگرچه زندگی بسیاری از مردم، به‌ویژه افراد دارای معلولیت جسمی تا حد زیادی وابسته به خودروها است، با این حال در شهرهایی با بیشترین تردد وسایل نقلیه، چالش‌های عبور و مرور بسیار بیشتر از سهولت رفت‌وآمد از طریق آن‌ها است.

نتیجه تحقیقات مختلف حاکی از آن است که تردد از طریق وسایل نقلیه به روش‌های مختلف می‌تواند رکود اقتصادی را برای شهرها به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال، در کپنهاگ دانمارک سود ناشی از عبور و مرور به وسیله دوچرخه‌ها حدود 0.64 یورو به ازای هر یک کیلومتر برآورد شده است که ضرر ناشی از تردد خودروها بر رفاه انسان‌ها، سلامت محیط زیست و ترافیک به ازای همین یک کیلومتر خسارتی حدود 0.71- یورو خسارت را به شهرها وارد می‌کند. از سوی دیگر، هر کیلومتر سفر از طریق دوچرخه به جای خودرو می‌تواند سودی حدود 1.35 یورو را برای شهرها به دنبال داشته باشد، در حالی‌که جایگزینی وسایل نقلیه موتوری با خودروهای الکتریکی تنها چند سنت سود خواهد داشت. نتیجه این تحقیقات نشان می‌دهد که بیرون راندن خودروها (الکتریکی یا فسیلی) و جایگزین کردن سایر روش‌های تردد نظیر دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی می‌تواند مزایای بی‌شماری برای شهرها به دنبال داشته باشد که در ادامه به معرفی بهترین استراتژی‌ها برای دستیابی به این هدف می‌پردازیم.

***اعمال جریمه‌های سنگین

یکی از بهترین استراتژی‌ها برای بیرون راندن خودروها از شهرها اعمال جریمه‌های سنگین بر رانندگان به علت ورود به مناطق مرکزی شهری است که می‌تواند مردم را به حمل‌ونقل پایدار سوق دهد. لندن، پایتخت بریتانیا، سردمدار این رویکرد در جهان به‌شمار می‌رود که توانسته است از زمان اجرای این رویکرد در سال 2003، عبور و مرور وسایل نقلیه خصوصی را در مرکز شهر به میزان 33 درصد کاهش دهد. صادق خان، شهردار کنونی لندن، از زمان روی کار آمدن، این استراتژی را تقویت کرده و به اعمال جریمه‌هایی روزانه بین پنج تا 15 پوند برای عبور و مرور خودروها در مرکز شهر پرداخته و جالب این‌که 80 درصد از جریمه‌های واریز شده به صندوق شهر را برای بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی مورد استفاده قرار داده است.

سایر شهرهای اروپایی نظیر میلان در ایتالیا و استکهلم و یوتبری در سوئد نیز به پیروی از لندن طرح‌هایی مشابه پیاده کرده و توانسته‌اند از طریق اعمال جریمه برای رانندگان حین تردد در مسیرهای مشخصی از شهرهای خود، نرخ عبور و مرور وسایل نقلیه خصوصی را در آن‌ها کاهش دهند.

***نظارت بر پارک و ترافیک شهری

مدیران در بسیاری از شهرهای اروپایی قوانین ویژه‌ای را برای حذف فضاهای پارک یا تغییر جریان‌های ترافیکی اعمال کرده، ضمن این‌که از طریق بستن بسیاری از خیابان‌ها به روی خودروها نرخ عبور و مرور آن‌ها را در شهرهای خود کاهش داده‌اند. توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی و جایگزین کردن آن‌ها با فضاهای پارک خودروها در خیابان‌ها از دیگر تدابیر اثربخش در به حداقل رساندن عبور و مرور از طریق وسایل نقلیه به شمار می‌رود که کاهش ترافیک شهری را به دنبال داشته است. اسلو، پایتخت نروژ از موفق‌ترین شهرهای جهان در اجرای این استراتژی محسوب می‌شود که توانسته است از این طریق تردد خودروهای شخصی را به میزان 19 درصد به مرکز شهر کاهش دهد و به عنوان الگویی برای سایر شهرهای جهان در زمینه به حداقل رساندن ترافیک تردد از طریق وسایل نقلیه عمل کند.

***توسعه مناطق کم‌ترافیک

رم در ایتالیا، یکی از پرازدحام‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود که مدیران آن توانسته‌اند از طریق اعمال قانون محدودیت ورود خودروهای خصوصی در ساعات مشخصی از روز به مناطق مسکونی و همچنین اعمال مالیات‌های سالانه، استفاده از وسایل نقلیه عمومی را به طور موفقیت آمیزی متعادل کنند. این استراتژی به کاهش 20 درصدی ترافیک خودرویی طی ساعات محدودیت و 10 درصد کاهش در سایر ساعات روز در پایتخت ایتالیا منجر شده است.

***ارائه خدمات حمل‌ونقل به شهروندان برای تردد از طریق خودروهای عمومی

برنامه‌ریزان اوترخت در هلند از طریق افزایش خدمات در بخش حمل‌ونقل عمومی توانسته‌اند همه روزه به تعداد شهروندانی بیفزایند که عبور و مرور از طریق خودروهای شخصی خود را تنها به مواقع ضرورت اختصاص می‌دهند. این اقدامات با همکاری نهادهای خصوصی و دولتی برای رایگان‌سازی تردد کارکنان خود از طریق وسایل نقلیه عمومی نیز همراه شده و کاهش چشمگیر عبور و مرور با خودروهای خصوصی را در شهر به دنبال داشته است. گزارش‌ها حاکی از کاهش 37 درصدی رفت و آمد به وسیله خودروهای خصوصی در مرکز شهر اوترخت است که به بهبود قابل‌توجه کیفیت هوا و تغییرات اقلیمی نیز منجر شده است.

***طراحی سفرهای دانشگاهی

طراحی سفرهای دانشگاهی اغلب با ترویج استفاده از وسایل نقلیه عمومی و اتخاذ تردد سبز میان دانشجویان و کارکنان دانشگاه‌ها همراه است، ضمن این‌که اعمال قوانین سختگیرانه‌ای را در زمینه پارک خودروهای خصوصی در محوطه‌های دانشگاهی در بر می‌گیرد.

مدیران دانشگاه بریستول این طرح را با موفقیت اجرا کرده و توانسته‌اند از طریق توسعه زیرساخت‌های باکیفیت دوچرخه‌سواری و بهبود حمل‌ونقل عمومی، استفاده از خودروهای خصوصی را توسط دانشجویان و کارمندان دانشگاه به میزان 27 درصد کاهش دهند.

***اشتراک خودرو

اشتراک خودرو به‌طور شگفت‌انگیزی در کاهش گرایش شهروندان در استفاده از خودروهای خصوصی اثربخش است. محققان علت این امر را به سهولت اجاره این خودروها در نزدیک‌ترین مسافت ممکن به محل سکونت یا کار شهروندان و رهایی آن‌ها از جست‌وجو برای یافتن فضای پارک نسبت داده‌اند.

برمن در آلمان و ژنو در ایتالیا از موفق‌ترین شهرهای جهان در بهره‌گیری از خودروهای اشتراکی به‌شمار می‌روند که نرخ جایگزینی وسایل نقلیه خصوصی با خودروهای اشتراکی در آن‌ها بین 12 تا 15 مورد است.