توسعه تبادلات تجاری میان ایران و عراق که دومین شریک تجاری ایران پس از چین به‌شمار می‌آید، به لحاظ راهبردی و اقتصادی برای ایران بسیار حائز اهمیت است. در این بین استان‌های غربی در کنار تشابهات فرهنگی و تاریخی یکی از شرکای تجاری مهم عراق در دوره اخیر به‌حساب می‌آیند.

به دیگر سخن نزدیکی جغرافیایی به عراق موجب سهولت سطح تجارت با استان‌های غربی شده که این قرابت با توجه به اندک‌ بودن تعداد کانتینرها، زمان تردد آن‌ها در کشورهای هم‌‌مرز یک مزیت انکارناپذیر است که به‌ویژه در عرصه صادرات محصولات کشاورزی با توجه به فسادپذیری اهمیت بالایی دارد. یکی از این استان‌ها همدان است که به گفته رئیس اتاق بازرگانی همدان تاکنون 124 قلم کالا از همدان به 31 کشور مقصد صادر شده که نیمی از کالاهای صادراتی استان همدان به عراق می‌رود.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و عراق گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سید حمید حسینی با بیان اینکه یقیناً همدان به لحاظ داشتن ظرفیت‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف و نزدیکی به عراق می‌تواند نقش مؤثری را در بازار این کشور ایفا کند، گفت: آنچه باعث خرسندی است اینکه طی مشاهدات عینی که داشتم همواره فعالان اقتصادی و شرکت‌های فنی و مهندسی این استان در مقایسه با سایر استان‌ها حضور پررنگ‌تری از سایر استان‌ها دارند.

وی تأکید کرد: البته این امر بدان معنا نیست که عراق ظرفیت بیشتری برای ورود ندارد بلکه باید بگویم عراق در حال حاضر به‌شدت و جدیت به‌دنبال بازسازی است بنابراین چون بودجه خود را تصویب و ابلاغ کرده و در عین حال دولت در این کشور به ثبات رسیده پس نه‌تنها ساخت و ساز از طریق بودجه‌های دولتی شدت گرفته بلکه از طریق بخش خصوصی نیز به‌ویژه در بخش ساختمانی این پروژه‌ها رونق بسیاری داشته‌اند و این فرصت ایجاد شده تا بسیاری از شرکت‌های فنی و مهندسی همدانی را به خود جذب کند.

وی ادامه داد: علاوه بر این همدان و شهرستان‌های آن به‌دلیل داشتن ظرفیت در بحث محصولات کشاورزی نیز می‌تواند بازار قوی را در عراق به خود اختصاص دهد.

عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه طی سال‌های اخیر اتاق بازرگانی همدان نسبتاً تمرکز بیشتری روی بازار عراق داشته، اظهار کرد: اما مسئله این است که بتوانیم این روند را تداوم بخشیده و آن را پررنگ‌تر کنیم.

حسینی بیان کرد: در حالت کلی مسئله این است که با وجود افزایش واردات به بازار عراق و رسیدن آن به 75 میلیارد دلار به‌صورت سالانه، سهم ایران در بازار عراق هنوز روی 10 میلیارد دلار باقی مانده حال آنکه کشور امارات متحده عربی در این بازار به‌شدت ورود کرده و عدد صادرات خود را در سال گذشته به این کشور به 22 میلیارد دلار رسانده، در حالی که سهم ایران با دو کشور چین و ترکیه روی هم رفته 30 میلیارد دلار بوده است.

وی با اشاره به اینکه گرچه بخشی از اقلام صادراتی امارات همچون خودرو، موبایل، طلا و غیره از تولیدات این کشور نیست ولی منافع آن به اماراتی می‌رسد که توانسته به‌عنوان پل ترانزیت بین‌المللی عمل کند، خاطرنشان کرد: اما ما در ایران تنها به کالاهای تولید بازار خود برای صادرات اکتفا کرده‌ایم در حالی که می‌توانستیم یکی از مسیر‌های ترانزیت و ورود موقت کالاها و ارسال کالای مورد نیاز به عراق باشیم.

وی ادامه داد: با این وجود گرچه نقش ایران در عراق کم‌رنگ نیست اما می‌تواند بسیار پررنگ‌تر باشد.

عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه این ظرفیتی است که همه استان‌های کشور باید به آن توجه کنند، خاطرنشان کرد: در این بین جایگاه همدان به لحاظ استان کشاورزی‌محور با توجه به نیاز عراق در این زمینه پررنگ خواهد بود زیرا در حال حاضر عمده کار و نیاز عراقی‌ها بعد از حمل‌و‌نقل، به‌دلیل ورود سالانه 70 تا 80 میلیون تن کالا، در حوزه کشاورزی است زیرا عراق کشوری صنعتی نیست.

حسینی با اشاره به اینکه در حال حاضر استان‌های جنوبی عراق و حتی اقلیم کردستان متقاضی حوزه کشاورزی استان‌هایی همچون همدان هستند افزود: در این بخش عراق نیازمند ماشین‌آلات کشاورزی و نیز دانش فنی است.

وی با بیان اینکه حتی در بحث تأمین نهاده‌هایی همچون بذر و کود عراق امروز نیازمند همکاری و استفاده از حوزه کشاورزی استان‌هایی همچون همدان است، تشریح کرد: در صنعت ساخت و ساز عراق نیز همدان می‌تواند بیش از پیش نقش پررنگ‌تری ایفا کند.

عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه در همه حوزه‌های عنوان‌شده به‌ویژه در بخش ارائه خدمات استان همدان ظرفیت بسیار بالایی در بازار عراق است، تشریح کرد: مهم‌ترین مشکلی که پیش روی ماست اینکه تولیدکنندگان و صادرکنندگان ما علاقه‌ای به حضور در بازارهای هدف ندارند و ترجیح می‌دهند در کارخانه خود نشسته و مشتری خارجی به سراغ آن‌ها بیاید؛ این روش شاید در یک دوره‌ای کارایی داشت اما امروز با توجه به اینکه همه کشورها در بازار عراق حضور دارند و نمایشگاه‌های فراونی برای ارائه محصولاتشان برگزار می‌کنند، نمایندگی‌های کالاهای مختلف از طریق کشورهای مختلف در این کشور در دسترس مردم قرار گرفته، دیگر مشتری و خریدار خود را بی‌نیاز از این می‌داند که به ایران سفر کرده و به‌دنبال کالا بگردد.

حسینی افزود: بنابراین باید این رویکرد تغییر کرده و تولیدکننده و صادرکننده ایرانی در بازار هدف حاضر باشند.

وی مشکل بعدی پیش روی ایفای نقش پررنگتر در بازار عراق را نداشتن ابزار برای حضور در این بازار هدف دانست و خاطرنشان‌کرد: برای مثال در بحث خدمات فنی مهندسی اگر فعالان این عرصه بخواهند پروژه گرفته و کار کنند لازم است شرکت‌های مرتبط با این موضوع از سوی ایران در عراق ایجاد و ثبت شود و یا اینکه با شرکت‌های عراقی قرارداد منعقد و به‌صورت مشارکتی زیر پرچم آن‌ها کار کنند بنابراین ما در این زمینه کمبود داریم.

وی ادامه داد: متأسفانه در زمینه دیپلماسی تجاری کشور نیز با مشکل مواجهیم چراکه در حال حاضر در کشور هیچ‌کس متولی پیگیری حضور ما در بازار عراق نیست البته در این زمینه اتاق‌های بازرگانی استان‌ها کارهایی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و استاندارها استان‌های مرزی کارهایی را انجام می‌دهند اما موضوع این است که ما در سطح ملی نیازمند یک وزارت بازرگانی هستیم که مرتباً بر حضور ما در بازارهای عراق نظارت داشته و به‌صورت مکرر در حل مسائل مرتبط با مباحث تعرفه‌ای، گمرکی، استاندارد، حمل‌و‌نقل و در نهایت بحث‌های ارزی با طرفین عراقی ارتباط برقرار کند.

عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه وقتی کشور از نظر دیپلماسی تجاری رها شده و هیچ ساختار منسجمی برای حمایت از صادرکننده کالا و خدمات در بازار عراق وجود ندارد قطعاً صادرکننده احساس تنهایی خواهد کرد، گفت: نتیجه این امر چیزی جز این نخواهد بود که ریسک صادرات را نپذیرد و ترجیح دهد در داخل کشور با سود کمتری فعالیت داشته باشد.

حسینی خاطرنشان کرد: همانطور که پیشتر نیز عنوان شد استان‌ها می‌توانند از ظرفیت‌های داخلی خود برای پررنگ‌تر شدن نقششان در بازار عراق استفاده کنند به طوری که در حال حاضر نیز در بیشتر استان‌های مرزی و غربی استانداران و اتاق بازرگانی نقش پررنگی در ایجاد مراودات تجاری ایفا می‌کنند به طوری که حتی نقش اتاق‌های بازرگانی استانی از اتاق بازرگانی در سطح ملی پررنگ‌تر است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد تحریم‌ها اگرچه آسیب‌هایی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای اقتصاد ایران ایجاد کرده اما در حوزه بازار عراق برای ایران مزیت و فرصت‌هایی را نیز به همراه داشته که استان همدان از این منفعت طی سال‌های اخیر بی‌نصیب نبوده؛ بنابراین می‌بایست تمامی موانع را از پیش روی صادرات برداشت تا تحولی بنیادین در اقتصاد همدان که ره‌آورد صادرات خواهد بود را تجربه کنیم.