امروزه صنعتی شدن یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای توسعه همه‌جانبه و متوازن کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود و از آنجا که برای بسیاری از شهرهای کشور، رشد شهرنشینی با رشد صنعتی همراه بوده است، احداث صنایع در قالب مجتمع‌ها و شهرک‌های صنعتی یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها برای توسعه پایدار شهرها به‌شمار می‌رود.
توسعه از نوع پایدار در جهان بستگی به توسعه صنعتی دارد، زیرا توسعه صنعتی موجب پویایی و رشد بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی می‌شود و این توسعه در قالب شهرک‌های صنعتی موجب افزایش زمینه‌های کار و اشتغال، استفاده حداکثر و بهینه از منابع کمیاب و کاهش اثرات زیست‌محیطی مخرب فعالیت‌های واحدهای صنعتی می‌شود.
احداث شهرک‌های صنعتی در مناطق کمتر توسعه یافته کشور در دو دهه اخیر مورد توجه برنامه‌ریزان شهری بوده و در بسیاری از نقاط کشور ایجاد شده است، از این‌رو این شهرک‌ها اثرات اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی بر این مناطق دارد و منجر به ایجاد تغییر در زندگی مردم شده است.
افزایش سریع جمعیت، گسترش شهرنشینی، کمبود فرصت‌های شغلی به‌ویژه در کشاورزی، فشار جمعیت بر منابع طبیعی و ناکامی در ایجاد و گسترش صنایع متوسط و بزرگ به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، موجب شده است تا این کشورها راهبرد صنعتی‌سازی را در برنامه‌های توسعه خود قرار دهند.
شهرک‌های صنعتی مزایای بسیاری همچون نیاز نداشتن به دریافت مجوزهای جداگانه از ادارات مختلف، مستثنی بودن از قانون شهرداری‌ها، پرداخت نقد و اقساط هزینه‌های انتفاع از تأسیسات و کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری به‌دلیل استفاده از خدمات مشترک سازماندهی شده شرکت شهرک‌های صنعتی از جمله آب، برق، تلفن، گاز و تصفیه‌خانه فاضلاب دارد، اما در نقطه مقابل می‌تواند آثار مخربی برای محیط زیست داشته باشد و منابع آب، خاک و هوا را در معرض آلودگی قرار دهد، از این‌رو به‌منظور اجتناب از پیامدهای سوء زیست‌محیطی و برای حفظ تعادل‌های محیطی، باید توجه کافی در مکان‌یابی احداث شهرک‌های صنعتی داشت.
 مجموعه‌های صنعتی باید بازنگری شود
عباس حاج‌رسولی‌ها، رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان معتقد است: مجموعه‌های صنعتی باید بازنگری شود، زیرا ممکن است بعضی از این شهرک‌ها با تولید آلایندگی همراه باشد.
وی ادامه می‌دهد: شهرک‌های صنعتی باید به‌سمت هوشمندسازی حرکت کند تا شهرهای مجاور آن‌ها نیز قابلیت زندگی داشته باشد.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: فاصله شهرک‌های صنعتی از محدود شهر باید حداقل 50 کیلومتر باشد، اما افزایش فاصله کارخانه‌ها از شهر اصفهان از 50 کیلومتر به 100 کیلومتر از جمله طرح‌های در دست بررسی است.
حاج‌رسولی‌ها با بیان اینکه شهرک‌های صنعتی که از گذشته در محدوده شهر فعالیت می‌کند باید آلودگی خود را به حداقل برساند، می‌گوید: شهرک‌های صنعتی نقش پررنگی در اقتصاد شهرها دارد و موجب اشتغال‌زایی نیز می‌شود.
 شهرک‌های صنعتی مزاحمتی برای مناطق مسکونی و شهری ندارد
رسول سواری، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان اظهار می‌کند: حدود 100 شهرک و ناحیه صنعتی در اصفهان فعالیت می‌کند و در هر شهرستان بین سه تا چهار شهرک صنعتی وجود دارد.
وی می‌افزاید: در استان اصفهان حدود 200 هزار اشتغال توسط شهرک‌های صنعتی ایجاد شده است و این شهرک‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله تولیدی، نساجی، شیمیایی، فلزی و دیگر موارد فعالیت می‌کند.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان تاکید می‌کند: هرگونه فعالیت صنعتی که در رده‌های مختلف زیست‌محیطی وجود داشته باشد، قابلیت استقرار در شهرک‌های صنعتی را دارد.
سواری با بیان اینکه در گذشته کارخانه ریسباف و آذر در محدود شهر قرار داشت، اما در حال حاضر در شهرک‌های صنعتی مستقر شده است، می‌گوید: اجتماع صنایع در رده‌های مختلف و همگن در یک محدوده خارج از شهرها به جلوگیری از حضور کارگاه‌های مزاحم در محیط شهری کمک می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: در شهرک‌های صنعتی تجمیع انرژی و منابع انرژی در یک منطقه جغرافیایی خاص استفاده و مدیریت و کنترل انرژی به‌صورت مرتب انجام می‌شود.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان با بیان اینکه در بخش مسکونی و تجاری نیازهایی است که در بخش صنعتی وجود ندارد، خاطرنشان می‌کند: این تفکیک بین صنعت و فضای شهری موجب شده است تا منابع کشور به‌صورت متمرکز و مجزا برای حوزه صنعت و مسکونی اجرا شود.
سواری با بیان اینکه شهرک‌های صنعتی هیچ‌گونه مزاحمتی برای مناطق مسکونی و شهری ندارد و موجب می‌شود آلایندگی بعضی صنایع به خارج از محدوده شهر منتقل شود و هوای شهر را آلوده نکند، تصریح می‌کند: صنایع کوچک آلایندگی کمی دارد.
وی اضافه می‌کند: فاضلاب صنعت تفاوت بسیاری با فاضلاب خانگی دارد، از این‌رو بخش صنعت به تصفیه فاضلاب نیز می‌پردازد و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب صنعتی در شهرک‌های صنعتی احداث می‌شود.
 شهرک‌های صنعتی باید الزامات زیست‌محیطی را رعایت کند
بابک صادقیان، رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اظهار می‌کند: شهرک‌های صنعتی با توجه به موقعیت و فرایند خود تأثیر بسزایی در شهر دارد و صنایع فلزی، شیمیایی، مواد غذایی و دیگر صنایع در این شهرک‌ها فعالیت می‌کند.
وی اضافه می‌کند: برای خروجی دود از دودکش و پساب هر کدام از صنایع با توجه به نوع فرایند آن‌ها، استانداردهای مشخصی در نظر گرفته شده است.
رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه شهرک‌های صنعتی باید الزامات زیست‌محیطی را رعایت کند، می‌گوید: بعضی مواقع فاضلاب تعدادی از این صنایع به فاضلاب‌های مرکزی سیستم تصفیه‌خانه مرکزی شهرک صنعتی متصل بوده و دیگر صنایع مجبور به ایجاد یک تصفیه‌خانه است.
صادقیان با بیان اینکه حدود مجاز برای شهرک‌های صنعتی طبق تبصره 3 ماده 12 قانون هوای پاک تعریف شده است، ادامه می‌دهد: شهرک‌های صنعتی محل استقرار واحدهای صنعتی است و متناسب با ضوابط سازمان محیط‌زیست و وزارتخانه صنعت و معدن فعالیت می‌کند.
 بررسی اثرات شهرک‌های صنعتی در نزدیکی شهرها با 7 موضوع
فاطمه شاهسوند، کارشناس محیط زیست اظهار می‌کند: زمانی که یک اکوسیستم صنعتی در نزدیکی شهر احداث می‌شود، هفت موضوع را به‌همراه دارد.
وی با بیان اینکه موضوع نخست همان آلودگی هوا است که این شهرک‌ها ایجاد می‌کند، اضافه می‌کند: آلودگی هوا یکی از موضوعات حائز اهمیت در ساخت شهرک‌های صنعتی است، زیرا وجود شهرک‌های صنعتی هوای پیرامون آن را دچار تغییر می‌کند.
کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: در مرحله نخست مکان‌یابی درباره احداث شهرک‌های صنعتی باید به‌صورت جدی پیگیری شود، زیرا غلظت آلاینده‌های مناطق اطراف شهرک‌های صنعتی افزایش پیدا می‌کند.
شاهسوند با بیان اینکه ارزیابی اثرات، دومین موضوع در احداث شهرک‌های صنعتی است، می‌گوید: با احداث شهرک‌های صنعتی، حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی مناطق اطراف توسعه پیدا می‌کند و زندگی اهالی آن منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی با بیان اینکه اکوسیستم گیاهی و جانوری، موضوع سوم در احداث شهرک‌های صنعتی است، ادامه می‌دهد: در مرحله نخست باید ارزیابی شود که احداث شهرک‌های صنعتی چه تأثیری در زیستگاه‌های جانوری و گیاهی منطقه مورد نظر دارد.
کارشناس محیط زیست خاطرنشان می‌کند: رفت و آمد به شهرک‌های صنعتی، موضوع چهارم در ساخت آن‌ها است، زیرا با احداث شهرک‌های صنعتی، تردد وسایل نقلیه نیز در آن منطقه افزایش پیدا می‌کند.
شاهسوند با اشاره به اینکه مقدار استفاده از آب، موضوع پنجم است، می‌گوید: شهرک‌های صنعتی استفاده بسیاری از آب دارند، از این‌رو وجود این صنایع می‌تواند منابع آب منطقه را دچار مشکل کند.
وی با بیان اینکه پساب، موضوع ششم در احداث شهرک‌های صنعتی است، اضافه می‌کند: منتقل کردن پساب این شهرک‌های صنعتی به مکانی مناسب را باید مد نظر قرار داد؛ این شهرک‌ها نباید در نزدیکی زمین‌های کشاورزی احداث شود، زیرا امکان ورود پساب شهرک‌های صنعتی به زمین‌های کشاورزی وجود دارد.
کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: بعضی مواقع پساب این شهرک‌ها از طریق آبخوان‌ها وارد آب‌های زیرزمینی می‌شود و آب آشامیدنی شهروندان را آلوده می‌کند.
شاهسوند با بیان اینکه پسماند، موضوع هفتم در احداث این شهرک‌ها است، می‌گوید: پسماندهای تولید شده توسط شهرک‌های صنعتی باید در مکان درستی دفن شود، چراکه وجود پسماند شهرک‌های صنعتی در محله معضل جدی را برای اهالی آن منطقه‌ایجاد می‌کند.
احداث شهرک‌های صنعتی در نزدیکی شهر، نشان‌دهنده بهبود وضعیت زیستی و معیشتی شهروندان است، اما در این شهرک‌ها باید تمهیدات لازم به‌عمل آید تا آثار مخرب زیست‌محیطی به حداقل ممکن برسد، همچنین رعایت استانداردها و گسترش فضای سبز در محوطه و پیرامون نواحی شهرک‌های صنعتی از جمله اقدامات ضروری است.