در اسناد اعلامی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور احیای جنگل‌های موجود، توسعه جنگل توسعه متوسط سالیانه حدود 361 هزار هکتار، جنگل‌کاری و تولید حدود 250 میلیون اصله نهال، ایجاد بوستان‌های جنگلی، توسعه زراعت چوب جهت تأمین بخشی از نیاز چوبی کشور، کاهش گازهای گلخانه‌ای از طریق ترسیب کربن به میزان هر هکتار 35 تن و جذب و کنترل گردو غبار به میزان هر هکتار 21 تن اعلام شده است.

همچنین افزایش سرانه جنگل از 0.17 هکتار به 0.19 هکتار، افزایش سطح پوشش درختی و جنگلی به میزان 1.44 میلیون هکتار و جلوگیری از تغییر اقلیم به‌عنوان دیگر اهداف و خروجی‌های مورد انتظار اجرای طرح طی بازه زمانی چهار ساله برشمرده شده است.

این اهداف در اغلب طرح‌های کلان کاشت درخت مورد توجه طراحان و مجریان قرار می‌گیرد ولی نکته‌ای که در اینجا می‌توان مورد توجه قرار داد، این است که مطابق با برخی طرح‌های کاشت در سالهای گذشته و همچنین کشورهای دیگر در کنار این اهداف، به موضوعات دیگری مانند تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی بهبود معیشت جامعه محلی و تأمین امنیت غذایی پایدار نیز توجه می‌شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به ارزیابی این طرح زیست‌محیطی پرداخته و تأکید کرده است که این طرح در پنج گام اصلی طراحی شده که شامل شناسایی و انتخاب عرصه‌های کشت، تهیه طرح انتخاب گونه و برنامه اجرایی، تولید نهال استاندارد در نهالستان مربوطه، کاشت و نگهداری نهال توسط مجری یا پیمانکار و نظارت و ارزیابی است.

در جدول زمان‌بندی ارائه شده قرار است در یک سال نخست، نهالستانها در کل استان‌های کشور فعال و تجهیز شوند تا بستر لازم برای تولید نهال اولیه فراهم شود و گام اول به انجام برسد.

*درخت‌ها در چه مناطقی کاشته خواهند شد؟

در این طرح مناطق مستعد گونه‌های جنگلی اقتصادی و دارای محصولات فرعی و بازاری شناسایی و معرفی می‌شوند تا با مشارکت جوامع محلی جنگل کاری شوند و در ارتقای معیشت این جوامع تأثیر گذار باشد؛ همچنین عرصه‌های مربوط به کارخانجات و صنایع محدوده و حریم شهرها، فضای پادگان‌ها و عرصه‌های در اختیار نیروهای مسلح برای افزایش سرانه فضای سبز و مستثنیات اشخاص جهت زراعت چوب، عرصه‌هایی هستند که برای اجرای طرح نهال کاری مدنظر قرار خواهند گرفت.

بر اساس اسناد موجود، این طرح در مناطقی انجام خواهد شد که میزان بارندگی در آن مناطق بیش از 350 میلی‌متر باشد که نهال‌ها بعد از کاشت مشکل کمبود آب زیادی نداشته باشند البته طرح‌های مربوط به مناطق شهری و حاشیه شهر به منظور ارتقای فضای سبز شهری در کلیه مناطق کشور اعم از خشک و مرطوب اجرا خواهد شد.

*هزینه هر نهال 75 هزار تومان

در ارزیابی اقتصادی اجرای این طرح، با توجه به برآوردهای انجام شده در خصوص مجموع هزینه عملیات تولید کاشت، نگهداری و مراقبت از نهال‌های کاشته شده، هزینه‌های مورد نظر به طور متوسط به ازای هر اصله نهال معادل 750 هزار ریال است.

با در نظر گرفتن ظرفیت‌های موجود در نهالستان‌های دولتی و بهره‌گیری از مشارکت اشخاص حقیقی و حقوقی و گروه‌های مردمی و جهادی در طرح نهضت تولید و کاشت یک میلیارد درخت در کشور سالیانه 250 میلیون اصله نهال و اجرای طرح در بخش دولتی به‌صورت امانی می‌توان هزینه‌های طرح را به میزان 75 درصد کاهش داد، بنابراین با در نظر گرفتن موارد فوق در صورت تأمین کمک اعتباری دولت به میزان 180 هزار ریال به ازای هر اصله نهال به صورت سالیانه و در مجموع به میزان 45 هزار میلیارد ریال در هر سال برنامه قابلیت اجرایی خواهد داشت که بخشی از هزینه‌ها در قالب موافقت نامه‌های اعتباری طرحهای سازمان و بخشی دیگر با مشارکت جوامع محلی و خیرین تأمین شود.

نکته قابل توجه آن است که فارغ از دقت محاسبه اولیه صورت گرفته اینکه بتوان تا 75 درصد هزینه‌ها را با این روش‌ها کاهش داد به ویژه اینکه تاکنون جزئیاتی از نحوه تأمین مالی از بخشهای دولتی خصوصی و عمومی اعم از جوامع محلی،خیرین گروه‌های جهادی و... منتشر نشده است، به نظر منطقی و شدنی نیست و نیازمند کار کارشناسی و مطالعات دقیق تر است.

علاوه بر این با فرض کاهش 75 هزینه ها، طرح به طور سالیانه بدون محاسبه نرخ تورم و تغییرات آن حداقل نیازمند چهار هزار و 500 میلیارد تومان است که 28 درصد فراتر از کل بودجه سال 1401 سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری است.

از طرفی براساس مصاحبه رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در 10 آذرماه 1402 در بودجه امسال ردیفی برای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در نظر گرفته شده که میزان آن 237 میلیارد و 500 میلیون تومان بوده (حدود پنج درصد اعتبار برآوردی طرح) بنابراین با توجه به بازه زمانی چهارساله‌ای که برای اجرای طرح ملحوظ شده، برآورد دقیق میزان منابع مالی مورد نیاز و نحوه تأمین آن از ضروریات ابتدایی طرح است.

سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری برای اجرای طرح در سطح ملی ستاد ملی طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت را ایجاد کرده است که دارای پنج کمیته علمی و 6 کارگروه است.

در این طرح سازمان‌های دیگری نیز به‌عنوان همکار شناخته شده‌اند ازجمله وزارت نیرو، سازمان اوقاف و امور خیریه وزارت آموزش و پرورش نیروهای مسلح، تشکلهای مردمی شهرداری ‌ها و فرمانداری‌ها، زارعین و صاحبان اراضی بهره‌برداران معادن و کارخانجات صنعتی. ضمن آنکه قرار است از طریق تشکل‌های مردم نهاد بحث عملیات کاشت در اراضی ملی مستعد زراعت چوب نیز پیگیری شود.