بر اساس گفته‌های رئیس سازمان هواشناسی کشور، بارندگی‌های اخیر سبب شد برای نخستین‌بار در حدود چهار سال اخیر، میانگین بارش کشور به 200 میلی‌متر برسد و کسری بارش ایران را به کمترین مقدار در این مدت برساند. محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست امیدوار است که یک سال ترسالی را در کشور تجربه کنیم، البته باید با راهکار‌های مناسب به‌دنبال ذخیره آب در کشور باشیم.

متأسفانه سالیان سال است که بی‌توجهی به مدیریت آب‌های روان و نبود برنامه‌ای مشخص برای حفظ و استفاده از نزولات آسمانی مشکلات زیادی را برای محیط‌زیست کشور ایجاد کرده که لازم است توجه ویژه‌ای بدان شود.

*استان‌های پربارش

تنها کمتر از یک میلیمتر (حدود 3/0 درصد) نسبت به بارش‌های بلند‌مدت کمبود داریم و اکنون بعد از چهار سال متوالی کم‌بارشی، میانگین بارش کشور به مقادیر نرمال بلند‌مدت رسیده‌است. در این رابطه سحر تاج‌بخش مسلمان، رئیس سازمان هواشناسی کشور اظهار داشت: بر اساس داده‌های موجود استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و یزد بیش از 30درصد بارش بلند‌مدت خود را در سال آبی جاری تاکنون (از مهر تا 26 خرداد 1403) کسب کرده‌اند.

رئیس سازمان هواشناسی کشور افزود: در استان‌های اردبیل، اصفهان، ایلام، خراسان شمالی، خوزستان، قم، کردستان، کرمانشاه، گلستان و مازندران هم بین دو تا 29درصد بیش از نرمال باران گزارش شده‌ است.

تاج‌بخش مسلمان ادامه داد: با وجود این، همچنان استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، البرز، بوشهر، تهران، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، زنجان، سمنان، فارس، قزوین، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، گیلان، مرکزی و هرمزگان بین یک تا 30 درصد بارش کمتر از نرمال دریافت کرده‌اند.

*کمترین میزان بارش در تهران، قزوین و سمنان

وی تصریح کرد: بیشترین کمبود بارش مربوط به استان‌های تهران، قزوین و سمنان است.

وی اضافه کرد: نکته حائز اهمیت اینکه بارش‌ها عمدتاً از نوع سیلابی و با تمرکز در بازه‌های کوتاه‌مدت زمانی کوتاه‌مدت است که نه‌تنها مؤید افزایش رخداد‌های جدی ناشی از پیامد‌های تغییر اقلیم است، بلکه می‌تواند تلفات و خسارات بیشتری برای کشور و زیرساخت‌های آن داشته باشد.

رئیس سازمان هواشناسی کشور گفت: بنابراین از یک سو ضرورت تقویت زیرساخت‌های فرسوده، لایروبی رودخانه‌ها، سازگاری بیشتر با اکوسیستم‌های موجود و حفظ پایداری سرمایه‌های زیست‌محیطی با هدف افزایش تاب‌آوری آن‌ها در برابر مخاطرات جوی و اقلیمی بدیهی است، از سوی دیگر باید حتماً توجه داشت که به‌رغم بارش‌های مناسب امسال، به سبب کم‌بارشی چهار سال گذشته و عدم جمع‌آوری بهینه آب‌های شیرین به‌ویژه در پایین دست، همچنان در کشور، مدیریت مصرف آب باید در دستور کار مردم و مسئولان قرار داشته‌باشد.

*ضرورت توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری آب در کشور

تاج‌بخش مسلمان افزود: ضمن اینکه بر توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری آب در پایین دست با شیوه‌های سنتی و همچنین روش‌های به روز دنیا، با توجه به تغییر نوع بارش‌ها در کشور، توصیه مؤکد می‌شود.

بر اساس اعلام پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، تا نیمه مرداد بارش در سواحل خزر کمتر از نرمال، در جنوب شرق در محدوده نرمال خواهد بود و سایر مناطق کشور بارش مؤثری دریافت نمی‌کنند. تا نیمه تیر دمای هوای کشور در دو سوی کوه‌های البرز و شمال‌غرب نرمال ولی در سایر مناطق کشور بیش از نرمال خواهد بود.

*باید سفره‌های زیرزمینی را تغذیه کنیم

کارشناس منابع آب ایران در ارتباط با بارندگی‌های سال جاری عنوان کرد: خوشبختانه در کشور تا تیرماه شاهد بارش‌های بسیار خوبی نسبت به 20 سال گذشته بوده‌ایم، به طوری وضعیت سد‌های کشور تا حدودی مناسب شده‌ است.

محمد درویش گفت: سال گذشته بارندگی‌ها تا بهمن ماه خیلی کمتر از بارش‌های سال جاری تا نیمه سال بوده و امیدواریم بتوانیم یک سال ترسالی را در کشور تجربه کنیم.

وی افزود: البته باید با راهکار‌های مناسب به‌دنبال ذخیره آب در کشور باشیم تا به گونه‌ای بتوانیم سفره‌های زیر زمینی را نیز تغذیه کنیم.

با وجود بارش‌های نسبتاً خوب در سال جاری، کارشناسان هشدار می‌دهند که بحران کمبود آب در ایران همچنان ادامه دارد و در صورت بی‌توجهی نسبت به راهکار‌های مناسب برای ذخیره آب، بارندگی‌های اخیر نمی‌تواند کمبود ذخایر آبی را جبران کند.

*دلخوش به باران‌ها نباشید

افزایش بارش‌ها در اردیبهشت‌ماه سال جاری این تصور را در ذهن همه ایجاد کرد که شاید خشکسالی و بحران کمبود به پایان رسیده، اما کارشناسان می‌گویند که به این باران‌ها دلخوش نباشید.

این روز‌ها همه‌جا صحبت از افزایش میزان بارندگی و احتمال پر شدن سد‌های کشور است، اما صاحب نظران و متخصصان به‌رغم همه گمانه زنی‌ها مبنی بر پایان خشک‌سالی و جبران کمبود ذخایر آبی معتقدند نه‌تن‌ها بارندگی‌ها به میزان کافی نبوده بلکه شعار همان همیشگی است صرفه‌جویی و درست مصرف کردن.

در این میان، آمار‌های متفاوتی هم از میزان آب در پشت سد‌های کشور منتشر شد که خبر‌های خوشی بود، مثل پر شدن برخی از سد‌های مهم کشور مانند سد ارس آذربایجان شرقی، سد شهید قنبری استان آذربایجان غربی، سد جگین استان هرمزگان، سد کوثر کهگیلویه و بویراحمد، سد رودبار استان لرستان، سد ایلام و سد قشلاق و آزاد استان کردستان و سد‌های پیشین، ریزدان، خیرآباد، ماشکیدعلیا که صد‌درصد پر هستند.

رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو این را هم گفته بود که آمار‌های منتشره مقایسه‌ای با مقادیر نرمال بلندمدت بارش است. بر اساس آخرین آمار، میزان بارش از ابتدای سال آبی جاری تنها حدود سه درصد کمتر از وضعیت نرمال است که با بارش‌های پیش‌بینی شده طی روز‌های آتی این میزان کم‌بارشی نیز جبران خواهد شد.

*بحران آب هنوز جدی است

البته چندی پیش احمد وظیفه، رئیس مرکز خشک‌سالی کشور اعلام کرده‌ بود که با توجه به کاهش ذخایر برفی و بارش‌های کمتر از معمول، منابع آب‌های سطحی کمتر از معمول هستند و همواره رودخانه‌ها کم‌آب می‌شوند که این موضوع اثر خود را در تشدید برداشت از سفره‌های زیرزمینی نشان می‌دهد.

با توجه به چهارمین سال خشک‌سالی، اثرات خشک‌سالی در بخش کشاورزی مشهودتر است که این امر اثر خود را بر فشار منابع آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی نشان می‌دهد. تصور برخی این است که بحران کمبود و مشکلات حوزه آب کشور فقط مختص به شهر تهران است، اما حیدر داودیان، مدیر عامل آب منطقه‌ای مازندران درباره کمبود آب در استان مازندران گفته‌ بود: با وجود بارندگی‌های خوبی که سال جاری در مازندران ثبت شد، اما وضعیت ذخیره آبی و آورد رودخانه‌ها مناسب نیست و باید خودمان را برای مقابله با خشک‌سالی آماده کنیم، بنابراین توجه به ذخایر منابع آبی و حفظ آن بیش از پیش مهم و به‌نظر می‌رسد نباید به‌دلیل آنکه میانگین بارش‌های کشور نرمال شده‌ است بی‌محابا از منابع آبی مصرف شود.

*مریم بزی