کلاش یا فارس گفتنی گیوه محلی، کفشی سبک، راحت، خنک و در عین حال محکم است که با دستان هنرمند و زحمت‌کش مردان و زنان کُرد بافته می‎شود.

این گیوه محلی در حین اینکه بسیار زیبا و با ظرافت خاصی دوخته می‌شود نسبت به سایر کفش‌ها از استحکام بالایی برخوردار بوده و از زمان‌هایی بس دور متناسب با نوع آب و هوای کوهستانی کردستان طراحی شده است.

تاریخ دقیق پیدایش کلاش بافی مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که این هنر از دیرباز در میان مردم کرد رواج داشته است و برخی معتقدند که قدمت کلاش بافی به دوران مادها و هخامنشیان می‌رسد.

خوشبختانه، هنر کلاش بافی در کردستان همچنان رواج دارد و هنرمندان بسیاری در این زمینه فعالیت می‌کنند. با این حال، این هنر در معرض تهدیدهایی مانند مدرنیته، مهاجرت و کمبود حمایت‌های دولتی قرار دارد.

بی شک کلاش بافی از تمیزترین صنایع دستی بە شمار می آید، چون هنگام بافتن کلاش حتما باید دست ها را مرتب شست تا کوچکترین لک بر تارهای سفید و اهورایی کلاش جا خوش نکند،چون هم از ظرافت کار می کاهد هم برای همیشە در دل بافت ماندگار می شود و بە صورت لکەهایی بر چهرە کلاش همیشە سفید لکه می زند بە همین دلیل است کە هنگام خرید کلاش باید بە مکان تولید و کارگاە بافندە دقت کرد کە پاافزاری زیبا و مناسب تهیەکردەباشیم.
زیرەی کلاش از سە رنگ سفید، بە پاکی دست و دل بافندەاش، آبی، بە آبی بیکران هورامانات، سرخ، بە سرخی شریان های زندگی و تپش لالەهای واژگون تنیدە بر سینەی«داڵانی و تەتە» و چە زیبا، سپیدی همیشەگی «کلاش» بر تارک کفەاش خودنمایی می کند. 

دلیل این کە چرا از پارچە برای کفە کلاش استفادە می کنند بە دوستی دیرین انسان و طبیعت بر می گردد، مردمان هورامان برای گذران زندگی مجبورند هر روز پنچە در پنچەی طبیعت وحشی و رام ناشدنی بیفکنند و مهربانی کفەی پارچەای کلاش با طبیعت هورامان، دیر زمانیست کە بە ثبت جهانی رسیدە و پا بە عرصەی وجود نهادەاست.

کار ساخت کفەی «کلاش» شاید نیاز چندانی بە ظرافت زنانە نداشتە باشد،از این رو زنان را در کار کفەی کلاش کم رنگ می بینیم!

کفەی کلاش از پارچەهای پنبەای و در تا کردن های پی در پی و کوبیدن های مداوم و بە سیخ کشیدن و عبور دادن چرم گاوی از دل پارچە و میخ کوبی برای استحکام هر چە بیشتر کفش، مرحلە بە مرحلە زیر نظر استاد کار گذراندە می شود تا بە مرحلەی برش و شمارە گذاری برسد، دلیل وجود چرم گاو بر استحکام بیشتر و بد بو نبودن پا در کلاش است.

نخی کە برای بافت کلاش مورد استفادە قرار می گیرد در زبان کوردی«فرێت» در هورامی‌ «نەی» از آن نام بردە می شود.
بافتن ‌کلاش‌ از پنج مرحلە «بن پەرگ، لا، ساکار، دەمگەڕ و شیرازە» تشکیل می شود کە هر مرحلە بە بافندەی آن مرحلە سپردە می شود و هر قسمت نخ مخصوص خود را می طلبد، در کار بافت کلاش، قسمت های پایانی کلاش«ساکار و دەمگەڕ» از ضخامت نخ کاستە می شود، اما برای شیرازە از نخ کلفت تری استفادە می شود.

مرحلەی پایانی کلاش بافی، شیرازە است. بعد از شیرازە کلاش را با چسب چوب فرم می دهند و قالب گذاری می کنند.

دلیل عمدەی کە می توان برای نداشتن لنگەی چپ و راست کلاش در نظر گرفت شاید این باشد کە کار و تلاش در هورامانات نیاز بە کشتن وقت ندارد و باید سریع دست بە کار شد.

کلاش تنها کفشی است کە از قداستی ویژە برخوردار است، بە طوری کە تا « تەسمە یا دەواڵ» آن یا بکارتش را پارە نکنید قابل پوشیدن نیست.

‌کلاش‌های تولیدی خانوادەی «مامەخاڵێ» از اصالت خاصی برخوردار است.
‌«کامولود»‌ یکی از پسران «مامەخاڵێ» تحت نظر صنایع دستی مریوان کارگاە کوچکی برپاکردە و بە کسانی کە خواهان آموزش کلاش بافی هستند آموزش می دهد و بعد از اطمینان از آموزش هنرجو، از صنایع دستی مریوان درخواست صادرکردن کارت مهارت آموزی می کند.

کلاش بافی در خانوادە «مامەخاڵێ»‌ بە صورت موروثی و سینە بە سینە از پدر بە پسر، از مادر بە دختر در جریان بودە و هست. 

«کامولود» از اعضای این خانواده هنرمند می گوید: هیچ ارگانی از مشاغل محلی حمایت چندانی نمی کند و کلاش بافی هم از این امر مستثنی نیست و کلاش را بە عنوان حرفەای کە بتواند در عرصەی اجتماعی و صنعتی بە شمار آید پشتیبانی نمی شود.

کلاش بافی یکی از هزاران مشاغلی است کە با وجود جهانی شدن، بە صورت کلان تولید نمی شود، چون زمانی عرضە رونق پیدا می کند کە تقاضای در کار باشد.

او می گوید: با وجود این کە درخواست بافندەها زیاد است اما چون تقاضای بازار کم است از این رو کار تولید تقریبا بە شیوەی فصلی در آمدە و کلاش بافی برای مردان کە مسئولیت سنگین تری بر عهدە دارند جواب گوی زندگی امروز نیست.

برای حفظ و احیای این هنر ارزشمند، لازم است اقداماتی مانند آموزش نسل جوان، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها، حمایت از هنرمندان و فراهم کردن زمینه صادرات محصولات کلاش بافی انجام شود.

 

کلاش بافی، گنجینه‌ای گرانبها از فرهنگ و هنر کردستان است. با حفظ و احیای این هنر، می‌توانیم هویت و اصالت این دیار را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

منبع: خبرگزاری ایسنا