روز پزشک بهانه‌ای شد تا به سراغ شخصیتی برویم که بسیاری از مردم همدان او را به تخصص در طبابت کودکان می‌شناسند و بسیاری از افراد حتی برای یک‌بار هم که شده، به او مراجعه داشته و از علم وافر ایشان در پزشکی اطفال، بهره‌مند شده‌اند. دکتر حمید شوشتری، پزشک نام‌آشنای همدانی است که قبل از پیروزی انقلاب، مدتی را در تهران مشغول به کسب علم در رشته پزشکی بوده و بعد از آن به آمریکا می‌رود تا تحصیلات عالیه خود را تکمیل کند؛ اما با وجود اینکه کشور‌های خارجی امکاناتی ویژه در اختیار او قرار می‌دهند و برخی از سران آن کشور‌ها نیز تقاضا می‌کنند که بعد از فراغت از تحصیل در رشته پزشکی به کشور آن‌ها برود و مشغول به کار شود، این طبیب حاذق به خواسته‌های آن‌ها اهمیت نداده و بعد از چندسال، مجدداً به ایران برمی‌گردد تا به هم‌وطنان خودش خدمت کند.
دکتر شوشتری در طول این سال‌ها از محضر اساتید زیادی بهره‌مند شده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، دکتر محمد قریب، نخستین پزشک متخصص اطفال و بنیان‌گذار دانش نوین پزشکی کودکان در ایران است.
با گذشت چندین‌دهه از فعالیت پزشکی دکتر شوشتری، او همچنان خدمت به مردم را سرلوحه کاری خود قرار داده و بزرگ‌ترین افتخارش در طول این سال‌ها را طبابت کودکان می‌داند. این دکتر گرامی نه‌تنها در همدان، بلکه در کشور از پزشکان مطرح در حوزه کودکان است و در طول سال‌ها، مداوا و درمان کودکان ساکن در سایر شهرستان‌ها را نیز با دقت و تمرکز بالا، انجام داده است. حال فرصتی فراهم شد تا در موزه بدیع‌الحکماء دانشگاه علوم پزشکی همدان، به گفت‌وگو با ایشان بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
* لطفاً خودتان را معرفی کنید.
بنده حمید شوشتری، متولد هشتم شهریورماه سال 1313 در محله بنه بازار همدان هستم. پدرم حاج‌علی‌اکبر پوستی‌زاده شوشتری، یکی از تجار معروف همدان در زمان خودشان بودند و در پایه‌گذاری برخی از سازمان‌های آن دوران نیز نقش مهمی داشتند که ازجمله آن‌ها می‌توان به شرکت برق الوند همدان به همراهی فردی به‌نام آقای شریفی اشاره کرد. در آن دوران آب برای برق همدان، از آبشار‌های کوه الوند تأمین می‌شد و توربین‌های باقی‌مانده از آن زمان نیز هم‌اکنون در نمایشگاهی در معرض دید عموم مردم عزیز قرار دارد.
همواره در طول زندگی خودم به وجود پدرم افتخار کرده‌ام، چراکه ایشان تأثیر زیادی در زندگی من و رسیدن به این موقعیت داشتند.
در سال 1320 برای تحصیل در مقطع ابتدایی وارد مدرسه داریوش شدم که در محله نجارخانه همدان قرار داشت و مدیر مدرسه در آن دوران آقای محمدی بودند که علاوه‌بر آموختن دروس مصوب مدرسه، درس اخلاق نیز به ما می‌آموختند. ایشان روز‌های شنبه هر هفته تمام دانش‌آموزان مدرسه را به صف می‌کرد و وضعیت نظافت ناخن‌ها و موی سر آن‌ها را بررسی می‌کرد؛ به‌واقع ازلحاظ مسائل بهداشتی توجه خاصی به ما داشت، چراکه در آن زمان شپش به‌شدت در بین مردم رایج بود.
بعد از اتمام مقطع ابتدایی و دریافت گواهینامه پایان دوره آن، وارد مقطع سیکل اول در دبیرستان شرافت شدم که آقای محمودی مدیر مدرسه ما بود؛ سپس برای تحصیل در مقطع سیکل دوم وارد دبیرستان پهلوی شدم که در آن زمان یکی از بهترین مدارس به حساب می‌آمد و در محضر اساتیدی همچون آقایان غیور، لاله‌زاری و محمدی تلمذ کرده و درس‌های زیادی را از محضر ایشان آموختم.
بعد از اتمام دوران تحصیل مدرسه در سال 1332، بلافاصله در کنکور پزشکی تهران شرکت کرده و تنها کسی بودم که توانستم از همدان در کنکور کسب رتبه کرده و وارد دانشکده پزشکی شوم.
بعد از ورود به دانشکده، به مدت هفت سال در رشته پزشکی عمومی درس خوانده و توانستم با معدل بسیار خوب، از این مرکز فارغ‌التحصیل شوم.
هم‌زمان با اینکه دانشجوی رشته پزشکی در تهران بودم، در شرکت شکور به‌عنوان ویزیتور مشغول به کار شدم تا بتوانم بخشی از هزینه‌های زندگی خودم را تأمین کنم که در نخستین ماه‌های اشتغالم، مبلغ یک‌هزار تومان حقوق دریافت می‌کردم و بعد از مدتی که رضایت کاملی از کارم حاصل کردند، حقوقم به 6 هزار تومان افزایش پیدا کرد.
* گویا مدتی از تحصیلات خودتان را در آمریکا گذرانده‌اید، لطفاً در این خصوص نیز برایمان صحبت کنید.
در آن ایام با اندوخته‌هایی که داشتم، تصمیم گرفتم ادامه تحصیل خودم را در کشور‌های خارجی انجام بدهم؛ به همین منظور به همراه دو نفر از دوستان دانشگاهی خودم، به آژانس سمندری تهران رفته و بلیت‌هایی را برای سفر هوایی به آمریکا تهیه کردیم. بعد از اینکه با دوستانم وارد نیویورک شدیم، قادر به صحبت کردن به زبان انگلیسی نبودیم؛ هرچند در دوران مدرسه آقای رهیقی تاحدودی زبان انگلیسی را به ما آموزش دادند، اما به اندازه‌ای نبود که بتوانیم مکالمه خوبی داشته باشیم. به هر ترتیب به سمت محلی که از قبل هماهنگ شده بود، رفتیم و در آنجا گروهی از ما استقبال کردند که نیاز به پرداخت هیچ هزینه‌ای نبود و به ما گفتند چون قرار است در رشته پزشکی ادامه تحصیل بدهید، تأمین محل اسکان، تهیه لباس و تغذیه برعهده ما است و حتی در آن دوران ماهی 500 دلار نیز به ما پرداخت می‌کردند.
طی مدتی که در آنجا حضور داشتم و آموزش‌های پزشکی را به‌صورت تخصصی و فشرده سپری می‌کردم، پیشنهادی به من داده شد که برای ادامه فعالیت و کسب مهارت‌های علم پزشکی، به ایالت لوئیزیانا بروم؛ در آنجا افراد در دو دسته سیاه‌پوست و سفیدپوست زندگی می‌کردند و شرایط کار در آن محیط به‌دلیل گرمای بیش از حد هوا، بسیار طاقت‌فرسا بود. به همین خاطر بعد از مدت کوتاهی، مجددا به نیویورک برگشته و در یکی از بیمارستان‌های خوب این منطقه که رتبه دوم را نسبت به سایر بیمارستان‌ها داشت، مشغول شدم. در این مدت موارد زیادی را آموختم که یکی از اساتید حاذق به‌نام پرفسور لو نیز از وضعیت کاری من رضایت خوبی داشت و همواره مرا به‌خاطر سخت‌کوشی و تلاش‌های مستمرم، تشویق می‌کرد.
درنهایت سال 1345 به ایران برگشتم؛ البته چند روزی قبل از ورود به ایران، سفری به لندن، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ترکیه داشتم که متأسفانه وضعیت ترکیه نسبت به کشور ما در آن زمان بسیار اسفناک بود و حتی قتل عام عادی شده بود و مردم از کمترین خدمات مانند آسفالت خیابان، محروم بودند؛ درصورتی که مردم ما ازلحاظ تغذیه در سطح خوبی قرار داشتند و بسیاری از خیابان‌های شهر‌ها نیز تمیز و آسفالت شده بود.
* عامل گرایش شما به رشته تخصصی اطفال چه بود؟
در برخی از ایام سال 1336 و هم‌زمان با اینکه دانشجوی دانشکده پزشکی تهران بودم، به کمک بیماران بستری‌شده در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها می‌رفتم و آنجا بود که با آقای دکتر محمد قریب آشنا شدم؛ روزی کودکی در بخش اورولوژی بستری بود که من به خدمت دکتر قریب رفته و تقاضا کردم بیمار مذکور را که ازلحاظ جسمی دچار ضعف شدیدی بود، معاینه کنند. بعد از ویزیت به من گفتند خود شما از توان خوبی در این زمینه برخوردار بوده و داروهایی که برای این بیمار تجویز کرده‌اید، بسیار مناسب است، امیدوارم که در درمان اطفال به درجه‌های بالایی برسید. همین یک جمله باعث شد که من به سمت رشته تخصص کودکان حرکت کنم؛ دکتر قریب انسان بسیار فرهیخته و دانشمندی بودند که متأسفانه آن‌طور که باید، ایشان را به جامعه معرفی نکرده‌ایم.
* به‌جز رشته اطفال، دوست نداشتید تخصص دیگری را دنبال کنید؟
در آمریکا طی شرایطی فرد ثروتمندی به سراغم آمد و ضمن گفت‌وگویی که باهم داشتیم، به من توصیه کرد حتماً در علم پزشکی به سراغ آنکولوژی نیز بروم؛ من یک‌سال نیز آنکولوژی را به‌صورت تخصصی یاد گرفتم، اما آن را در آینده به‌صورت جدی ادامه ندادم، چراکه شاهد مرگ‌ومیر‌های زیادی بودم و این مسئله روح مرا آزرده می‌کرد.
* توصیه شما به دانشجویان رشته پزشکی و همچنین همکاران خودتان در این عرصه چیست؟
ابتدا باید به اطلاع شما برسانم که متأسفانه دانشگاه‌های پزشکی امروز با گذشته از زمین تا آسمان تفاوت دارد و این مسئله از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است که مهم‌ترین آن عدم تسلط کامل اساتید به مباحث پزشکی روز و در مقابل آن کم‌توجهی و بی‌اهمیت شمردن علم پزشکی توسط برخی از دانشجویان است. در کنار آن مشکل دیگر ما این است که از ظرفیت نوابغ علم پزشکی در کشور استفاده نشده و خیلی از این افراد در حاشیه قرار گرفته‌اند.
اما توصیه من به تمامی کادر درمانی کشور این است که دلسوز کودکان باشند و احترام به بزرگان را نیز هیچگاه در حرفه خود فراموش نکنند؛ همچنین خدمت‌رسانی به خلق را یک نعمت از جانب خداوند متعال بدانند، چراکه مردم ما درحال حاضر درگیر مشکلات زیادی هستند که این موضوع توجه بیش از گذشته را می‌طلبد.
* لطفاً بفرمایید خانواده‌ها در جامعه امروزی برای سلامت فرزندان خود چه نکاتی را مد نظر داشته باشند؟
عمده کودکان ما در جامعه امروزی از چیزی که رنج می‌برند، فقر مواد مغذی است. برخی از کودکان از همان دوران طفولیت ناخن‌هایشان ریخته و موهای سر آن‌ها نیز سفید می‌شود و عمده خانواده‌ها نیز این موضوع را عنوان می‌کنند که فرزند آن‌ها در خانه به تغذیه اهمیت نمی‌دهد و گرایشش بیشتر به سمت خوراکی‌های مضر است. توصیه من به خانواده‌های ایرانی این است که به فرزندان خود شیر گاو و شیر پاستوریزه ندهند، چراکه باعث فقر آهن و یبوست در آن‌ها می‌شود؛ شیر‌های تهیه‌شده در کارخانه‌ها نیز دارای مواد افزودنی و نگهدارنده است که این موضوع نیز به خودی خود در سلامت بدن تأثیر بدی دارد.
خانواده‌ها سعی داشته باشند که در برنامه‌های غذایی فرزندان خود غذاهایی مانند عدسی، آبگوشت و قورمه‌سبزی را مد نظر داشته باشند و در حد توان گوشت قرمز نیز برای مصرف در غذاهای خوراکی تهیه کنند.
توصیه دیگر بنده نیز مصرف تخم مرغ توسط کودکان است؛ چراکه این ماده غذایی سرشار از پروتئین، آهن، زینک و مس است و در دوران قدیم نیز مصرف این ماده غذایی در خانواده‌ها مرسوم بود.
* عمده بیماری‌های رایج در کودکان و مشکلات موجود در بین آن‌ها طی سال‌های اخیر را بیان بفرمایید.
آن چیزی که امروزه در بین کودکان عشایری دیده می‌شود، بیماری تب مالت بوده و در بقیه کودکان نیز کمبود ویتامین D به‌وفور مشاهده می‌شود که علت اصلی آن تغییر سبک زندگی مردم و ترویج فرهنگ آپارتمان‌نشینی است؛ همین موضوع باعث شده که کودکان کمتر از نور آفتاب استفاده کنند.
توصیه من به خانواده‌های ایرانی این است که محیط خانه را برای کودکان به یک محیط شاد تبدیل کرده و مشکلات خودشان را به آن‌ها انتقال ندهند. پوشش کودکان نیز باید لباس‌هایی با رنگ شاد باشد که بر ذهن آن‌ها تأثیر خوبی دارد؛ گوش دادن به موسیقی‌های مناسب هم در بهبود رفتار‌های کودکان مؤثر است.
متأسفانه شاهد درگیری بیش از حد کودکان با گوشی‌های موبایل و فضای مجازی هستیم که این موضوع نیز می‌تواند به حد زیادی در شرایط زندگی کودک تأثیر منفی ایجاد کند و راه حل آن مدیریت صحیح فضای مجازی توسط خانواده‌ها است که بسیاری از آن‌ها در این زمینه دچار غفلت شده و کوتاهی کرده‌اند.
* در پایان اگر نکته‌ای مد نظر شما هست، بیان بفرمایید.
در پایان یکم شهریورماه، روز پزشک و همچنین هفته ملی همدان را تبریک عرض می‌کنم؛ موضوعی که باعث خوشحالی هم‌وطنان عزیز ما و به‌ویژه مردم غیور همدان بوده، مسئله جهانی شدن هگمتانه است که این اثر تاریخی چشم و چراغ کشور بوده و باید این نکته را نیز فراموش نکنیم که از این‌گونه آثار تاریخی در کشور ما به‌وفور وجود داشته و باید تلاش ما بر این باشد که برای معرفی آن‌ها نیز دست دوستی به همدیگر بدهیم.
همان‌طور که گفته شد، وجود پزشکان متخصص در زمینه‌های مختلف از افتخاراتی است که خداوند متعال نصیب مردم ایران کرده؛ شخصیت‌های برجسته‌ای که سالیان سال در این سنگر مشغول خدمت‌رسانی بوده و هیچگاه از کار طبابت خسته نمی‌شوند و امید است که سایر کارکنان حوزه بهداشت و درمان نیز این افراد را به‌عنوان الگوهای موفق در زندگی خود داشته باشند.
استفاده از علم پزشکی در زمینه‌های گوناگون باعث می‌شود که شعار پیشگیری بهتر از درمان است، در کشور نهادینه شود؛ نیاز است که مردم از حداقل اطلاعات در این خصوص نیز آگاهی داشته باشند.
به‌طور مثال عمده بیماری موجود در کودکان عشایری، تب مالت بوده و از طرفی سایر کودکان نیز به‌دلیل کمبود ویتامین D در شرایط سختی به‌سر می‌برند که نیاز است خانواده‌ها در این زمینه مشورت‌هایی با پزشک خود داشته باشند و توجه لازم را به تغذیه کودکان بکنند.
استفاده از محصولات دارای مواد نگهدارنده و افزودنی نیز در بسیاری از موارد در گوارش کودکان تأثیر مستقیمی داشته و باعث بروز برخی از بیماری‌ها در این افراد می‌شود.
در پایان ضمن قدردانی از همکاری دکتر حمید شوشتری که از نوابغ پزشکی اطفال در کشور هستند، برای ایشان آرزوی موفقیت و سربلندی داشته و امید داریم که پزشکان مسیر این مرد حاذق همدانی را در رشته پزشکی اطفال ادامه بدهند.