برای بسیاری از همدانی‌های قدیم نام جورقان بیشتر از هر چیز، تداعی‌گر کوره‌های آجرپزی و دودکش‌های بلندی است که امروزه از آن‌ها چیزی جز چند دودکش خاموش، به‌جا نمانده است؛ البته برخی بر این باور هستند که به لطف وجود همان کوره‌ها بود که در یک برهه خاص از زمان، حال‌وروز این منطقه و ساکنان آن از منظر اقتصادی و اشتغال‌زایی، رونق گرفت. بااین‌حال کم نیستند کارشناسانی که معتقدند وجود این کوره‌ها و فعالیت آن‌ها باعث شد ضمن از بین رفتن صدها هکتار زمین کشاورزی، باغ، قنات و غیره، صدمات جدی و صدالبته جبران‌ناپذیر بر طبیعت این منطقه وارد شود که تاکنون نیز ترمیم نشده است.
مضاف بر اینکه از نیمه دهه 70 با تعطیل شدن این کوره‌های قدیمی و شیوه سنتی تولید آجر و عدم تعریف جایگزین شغلی معادل با آن برای هزارن نفر ساکن و شاغل، آسیب‌های اجتماعی فراوانی به این جغرافیا تحمیل شد که کمترین آن از بین رفتن ده‌ها هزار فرصت شغلی و افزایش بیکاری و مهاجرت به‌خصوص در طیف جوان بود.
حالا با گذشت چندین دهه و درحالی که به‌مرور جورقان از حالت روستایی خارج شده و عملاً نمای یک شهر را به خود گرفته، اما همچنان در گرداب مشکلات یک منطقه فراموش‌شده دست‌وپا می‌زند و ظاهراً از همه مواهب و مزایای یک شهر، فقط نام آن را به ارث برده و نه بایستگی‌ها و شایستگی‌ها و یا زیرساختهای معنادار زیست شهری را.
نکته تأمل‌برانگیز ماجرا این است که جورقان کمتر از چند کیلومتر با شهر همدان فاصله دارد؛ به‌نحوی که می‌توان برخی سازه‌ها و ساختمان‌های همدان را از این فاصله دید؛ از طرفی یکی از راه‌های ورود و خروج به و از شهر همدان، از جورقان می‌گذرد و به‌نوعی این شهر حکم دروازه همدان را دارد؛ دروازه‌ای که متأسفانه با وضع فعلی‌ آن، از کمتر مسافر و رهگذری می‌توان انتظار داشت قضاوت درست و یا نگاه مثبت و امیدوارکننده‌ای به همدان داشته باشد.
البته طی چندسالی که ساختار مدیریتی این شهر حالت مستقل به خود گرفته، صاحب شهرداری و شورا شده است که مسئولان این نهادها و درعین‌حال نماینده ولی فقیه در استان همدان و دیگران، تلاش‌ها و زحمات فراوانی برای سروسامان دادن به اوضاع داشته و متحمل شده‌اند؛ با‌این‌حال آنچه که در این شهر به تصویر کشیده شده، نمای بارزی است از همان مثال هزار وعده خوبانی که حتی یکی وفا نکرده است!
درواقع منهای فهرستی از مشکلات شهری و درون‌بافتی جورقان که شهرداری و شورای اسلامی شهر متولی انجام و رتق‌وفتق آن‌ها هستند، برخی دیگر از معضلات این منطقه در اصل رنگ‌وبوی کلان استانی و بالادستی دارند که رفع آن‌ها عملاً نه در توان شهرداری شهر کوچکی همچون جورقان است و نه اعتبارات محدود اجازه اقدام برای آن‌ها را می‌دهد. البته این درحالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اگر همین چند مشکل خاص مورد توجه مدیران ارشد استان قرار گرفته و رفع شوند، می‌توان انتظار داشت به‌صورت مستقیم برخی مشکلات شهری همدان هم برطرف شوند و یا کاهش یابند.
* پای حرف و درد دل‌های چندساله
حال روزنامه سپهرغرب در راستای انجام رسالت ذاتی خود مبنی بر بازخوانی وضعیت و بررسی مشکلات، مطالبات و نیازهای مردم در اقصا نقاط شهر و استان همدان، این‌بار به سراغ شهر جورقان رفته و ضمن گفت‌وگوی اختصاصی با امام‌جمعه این شهر، قصدآن کرده تا یک‌بار دیگر توجه مسئولان، برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران استان را به این شهر معطوف کند.
شهری که با وجود اینکه فاصله بسیار کمی تا همدان دارد، اما طی سالیان متمادی بسیار دور از توجه قرار گرفته و با همه الزامات و نیازهای توسعه‌یافتگی، بیشتر متحمل کوله‌بار سنگین از مشکلاتی است که گاهی شنیدن آن‌ها انسان را به تعجب وا می‌دارد.
امام‌جمعه جورقان در گفت‌وگوی ویژه با ما ضمن اشاره به اینکه اکنون نزدیک به چهار سال است به‌عنوان امام‌جمعه این شهر منصوب شده‌ام، عنوان کرد: از آنجا که در این مدت ساکن جورقان بوده‌ام و در کنار مردم زندگی کرده‌ام، بدون واسطه و به‌صورت مستقیم با بسیاری از مشکلات، نیازها و خلأهای موجود آشنایی دارم؛ بنابراین بر حسب وظیفه در این مدت بارها و بارها چه مستقیم در خطبه‌های نماز جمعه و چه همراه و هم‌قدم با دیگر مسئولین شهر، ضمن دیدار با مدیران ارشد استان، نمایندگان و حتی وزرا، پیگیر مرتفع شدن مشکلات بوده‌ام.
حجت‌الاسلام سیدمحمد حسینی‌نیاز بر این باور است که با وجود پیگیری‌ها، اما توجه و تمرکزی بر این شهر نیست و متولیان امر آن‌گونه که باید و انتظار می‌رود، پیگیر رفع حوائج و فراهم کردن خواسته‌های به‌حق مردم درخصوص بایستگی‌ها و پیش‌نیازهای توسعه شهری، نبوده‌اند.
وی در ادامه گفت‌وگو ضمن تقسیم‌بندی مشکلات براساس اولویت، مهم‌ترین مسائل را مشتمل بر موضوعاتی دانست که در ادامه عنوان می‌شود و ابراز امیدواری کرد که مسئولان استان و به‌خصوص استاندار جدید، به آن‌ها توجه و تأمل بیشتری را معطوف کند.
از منظر امام‌جمعه جورقان شاید مهم‌ترین مسئله در این شهر که حل آن نیاز مبرم به یک عزم جدی و استانی دارد، بحث ورودی شهر و تبعات ترافیکی آن باشد که با توجه به اینکه شاهراه ورود به همدان از سمت پایتخت است، باید مورد توجه قرار گیرد؛ از سال‌ها قبل اقدامات و مطالعاتی درخصوص تعریض و اصلاح این مسیر در دستور کار بوده، اما تاکنون محقق نشده و همن تعلل باعث آن است که به موازات افزایش تردد مسیر اصلی ورود به همدان، بار و مشکلات ترافیکی شهر جورقان نیز افزایش یابد.
حجت‌الاسلام حسینی‌نیاز با بیان اینکه به تصریح برخی نمایندگان جورقان نقش ویترین فرهنگی شهر همدان را ایفا می‌کند و طبیعی است که با این وضعیت نمی‌توان انتظار قضاوت درست و قابل قبولی را درخصوص همدان داشت، ادامه داد: البته رفع این مشکل هم به‌لحاظ مالی و اعتباری و هم فنی و اجرایی، از توان شهرداری جورقان خارج است و انتظار می‌رود ضمن تخصیص اعتبار ویژه، یک کارگروه تخصصی و اجرایی از سوی استان بر این امر همت گمارد.
البته دراین‌بین توجه به اصلاح هندسی و دوربرگردان همین مسیر از یک‌سو و نیز توجه به اینکه اگر قرار باشد محور فعلی تبدیل به اتوبان و یا چیزی شبیه به آن شود آیا حقوق شهر و شهروندان و یا کسبه مجاور مسیر و غیره نیز لحاظ خواهد شد یا خیر نیز از نکاتی بود که حجت‌الاسلام حسینی‌نیاز به آن‌ها اشاره کرد.
وی در ادامه گفت‌وگو به‌عنوان دومین مسئله، به بحث زیرساخت‌های ورزشی، فرهنگی، تفریحی و غیره این شهر اشاره و عنوان کرد: درحال حاضر جورقان دارای نرخ بالایی جوان و نوجوان (اعم از دختر و پسر) است که به‌صورت طبیعی پُر کردن اوقات فراغت آن‌ها نیازمند یک سرانه حداقلی از زیرساخت‌های مرتبط است؛ اما متأسفانه در این شهر فقط یک سالن ورزشی وجود دارد که هم برای ساکنان شهر و هم روستاییان اطراف است. البته امکانات این سالن فقط یک چهاردیواری و یک سقف بوده و فاقد هرگونه تجهیزات و امکانات دیگری است! البته قرار بود یک سالن کُشتی هم به این سرانه اضافه شود که چندین‌سال است فقط اسکلت فلزی آن نصب و به حال خود رها شده است.
این مقام مسئول گفت: درخصوص زمین فوتبال هم جای تأسف است که بگویم شهری که دارای یک تیم در لیگ بوده، زمین چمن ندارد! تنها زمین تعریف‌شده برای آن سال‌ها بلاتکلیف به حال خود رها شده است.
وی با اشاره به اینکه برای جبران بخشی از کمبودها به‌ناچار از طبقه دوم مسجد به‌عنوان سالن ورزشی استفاده به عمل می‌آید، تصریح کرد: نه می‌توان و نه باید انتظار داشت که با این مقدار کم از امکانات، بتوان کار مفیدی انجام داد و یا نتیجه مناسبی را در این هجمه سنگین و گسترده مشکلات و حملات فرهنگی، به‌دست آورد. درواقع اگر بخواهیم تعریف کاملی در این خصوص ارائه کنیم، باید بگوییم سرانه ورزشی برای جورقان با جمعیت نزدیک به چند ده هزار نفری که در آینده نزدیک با تکمیل شهرک‌های مسکونی پیرامونی آن به این تعداد اضافه نیز خواهد شد، عملاً صفر است.
امام‌جمعه جورقان در پاسخ به پرسشی مبنی بر دارایی جورقان ازنظر سرانه فضای سبز با اشاره به اینکه اگر منظور پارک و یا چیزی مشابه آن باشد جواب خیر است چنین چیزی در این شهر وجود ندارد و تمام داشته جورقان ازلحاظ فضای سبز قابل مراجعه شهروندان تنها سه بوستان کوچک است که امکانات خاصی هم ندارند، عنوان کرد: یک بوستان با مساحت کم در جوار مسیر ورودی شهر قرار دارد که عملاً مورد استفاده مسافران قرار می‌گیرد و خود مردم جورقان چندان دسترسی به آن ندارند؛ اما فعلاً با همت شهرداری دو بوستان کوچک در داخل شهر و در جوار قبرستان قدیمی احداث شده که با این حساب باید گفت شهروندان جورقان فاقد هرگونه سرانه فضای سبز هستند و مخلص کلام اینکه پارک و فضای سبز قابل قبول حتی به‌صورت حداقلی هم وجود ندارد.
حجت‌الاسلام حسینی‌نیاز درخصوص زیر‌ساخت‌های درمانی، بهداشتی و غیره موجود و اینکه تا چه میزان نیازهای مراجعین را پاسخ می‌دهند، ابراز کرد: در شهر جورقان بیمارستان وجود ندارد، تنها یک درمانگاه داریم که البته آن‌هم فقط در ساعات اداری به شهروندان خدمات ارائه می‌دهد! البته اورژانس داریم، اما داروخانه شبانه‌روزی در این شهر وجود ندارد.
وی اضافه کرد: متأسفانه با وجود توصیه‌ها و تأکیدات درخصوص افزایش جمعیت و تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری، اما جای تأسف است که در جورقان و ده‌ها روستای اطراف آن، خانه بهداشت وجود ندارد و شاید در باور بسیاری نگنجد که ما در این شهر حتی تزریقاتچی آقا هم نداریم و در این زمینه تنها یک خانم هم‌زمان پاسخگوی مراجعان اعم از جنس مذکر یا مؤنث است!
امام‌جمعه جورقان گفت: یکی دیگر از مهم‌ترین دغدغه‌های ساکنان شهر که فریاد دادرسی همه را درآورده، بحث سیستم حمل‌ونقل عمومی است؛ ظاهراً و اسماً برای این شهر چهار دستگاه اتوبوس شرکت واحد تعریف شده، اما رسماً و عملاً شاید دو دستگاه به‌صورت فعال مشغول خدمات‌رسانی به مردم هستند. حال اگر نامنظم بودن ساعات حرکت، فقدان کولر و بخاری، تمیزی و غیره آن‌ها را نادیده بگیریم، قطع به یقین این چند دستگاه اتوبوس برای شهری با چند هزار نفر جمعیت، کافی نیست و گرفتاری‌های زیادی را برای مردم ایجاد کرده است.
حجت‌الاسلام حسینی‌نیاز با اشاره به اینکه تعداد زیادی از دانش‌آموزان دبیرستانی به‌خصوص دختران مجبور هستند برای ادامه تحصیل به مدارس شهر همدان بروند و لاجرم تنها وسیله مطمئن و ایمن برای تردد آن‌ها همین یکی دو دستگاه اتوبوس است، عنوان کرد: درصورت بی‌توجهی به این مسئله تنش‌زا، باید منتظر تبعات ناخوشایندی بود که نه در شأن جامعه است و نه مردم محروم این شهر؛ بنابراین ضروری است که مسئولان امر در این خصوص به‌صورت عاجل به فکر راهکاری مؤثر و قانع‌کننده باشند.
وی افزود: نکته مهم و قابل تأمل دیگر بحث کمبود شدید زیرساخت‌های آموزشی، فرهنگی و نیز معلم و غیره در همه مقاطع تحصیلی است که باعث شده حتی در برخی موارد مسئولین این شهر مجبور شوند بدون درنظر گرفتن تبعات و پیامدها، هم‌ز‌مان در یک مدرسه دو مقطع ناهمگون سنی و درسی را جا دهند. حالا اینکه کمبود این سرانه آموزشی و یا این‌گونه تداخل‌ها و هم‌ز‌مانی‌های نامعقول، نهایتاً پیامدهایی را برای دانش‌آموزان و والدین این شهر در پی دارد و این مهم موضوعی است که به‌کرات در جلسات به آن‌ اشاره شده و به مسئولین در مورد آن هشدار داده‌ایم؛ اما گویا نه توجهی به این مسئله می‌شود و نه پاسخ قانع‌کننده‌ای برایش وجود دارد.
امام‌جمعه شهر جورقان در پاسخ به پرسشی درخصوص اوضاع ادارات، نهادهای دولتی، مالی، راهور، انتظامی، ایمنی، آموزشی و غیره در این شهر، بسیار مختصر و مفید به این شکل جواب داد:
- در شهر جورقان با جمعیتی رو به رشد و جوان، اما هیچ واحد دانشگاهی یا مرکز آموزش عالی وجود ندارد
- کل بار و مسئولیت خدمات ایمنی و آتش‌نشانی این شهر چندهزارنفری و روستاهای اطراف آن بر دوش یک واحد و صرفاً با دارا بودن یک ماشین اطفای حریق است
- در این شهر تنها یک پست‌بانک و یک شعبه بانک تجارت وجود دارد و مردم مجبور هستند برای هر کار بانکی (ولو کوچک) به همدان بروند؛ همین فقدان بانک هم باعث شده تا بسیاری از متقاضیان وام ازدواج برای مدت‌های مدیدی در نوبت بمانند. حالا داستان عدم پاسخگویی به درخواست متقاضیان تسهیلات هم به جای خود! درواقع بسیار از ساکنان این شهر حتی در بلندمدت هم امیدی به دریافت تسهیلات ندارند.
- در شهر جورقان با وجود ترافیک زیاد محوری و درون‌شهری، اما هیچ واحد پلیس راهوری وجود ندارد و متأسفانه درصورت بروز هرگونه حادثه، باید از همدان درخواست مأمور شود که البته این موضوع سال‌ها درحال پیگیری است
- وظیفه تأمین امنیت عمومی، رسیدگی به امور پشتیبانی زندان مرکزی همدان، رسیدگی به شکایات مردمی، سرکشی به معادن و نظارت بر امر انفجار و غیره، همه و همه برعهده تنها کلانتری این شهر با تعداد انگشت‌شماری نیرو است؛ متأسفانه با وجود این گستره فعالیت وسیع و لزوم افزایش تعداد واحد‌های انتظامی ثابت و سیار، همین کلانتری هم در رتبه‌بندی درجه چهار قرار داشته و مشخص نیست مسئولان برای آن چه فکری خواهند کرد
حجت‌الاسلام حسینی‌نیاز با اشاره به وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم این منطقه و لزوم توجه ویژه به افزایش فرصت‌های شغلی، عنوان کرد: متأسفانه به‌دلیل نزدیکی به شهر همدان، فضای اقتصادی جورقان زیر سایه اقتصاد مادر قرار گرفته و این موضوع باعث شده تا حس رقابت نابرابر جایی برای رشد و توسعه به اقتصاد خُرد این شهر ندهد؛ بنابراین طی رایزنی‌های متعدد با مسئولان پیگیر این هستیم که با ایجاد و راه‌اندازی برخی مراکز عرضه کالا و مایحتاج عمومی، به‌نوعی این حصار شکسته و حتی‌الامکان مسیر برای رونق درون‌زای شهر جورقان فراهم شود.
وی گفت: به بحث توجه به افزایش بودجه‌های عمرانی در راستای نوسازی بافت‌های فرسوده، سامان‌دهی شهری، وضعیت فاضلاب‌، خدمات عمومی و تعیین تکلیف حقوق حقه شهر جورقان در قِبال احداث شهرک صنعتی، زندان مرکزی و غیره نیز می‌بایست در زمان دیگر که مقال مجال دهد، پرداخته شود.
* سخنی با استاندار جدید و محترم همدان
امام‌جمعه شهر جورقان همچنین ضمن تبریک انتصاب استاندار جدید و آروزی موفقیت برای ایشان در مسیر خدمت به مردم، عنوان کرد: از آنجا که طی سالیان اخیر به هر دلیل، خواسته یا ناخواسته، سهواً یا عمداً، شاهد کم‌توجهی به شهر جورقان بوده‌ایم و کمبودها و مشکلات علاوه‌بر کُند کردن آهنگ توسعه و پیشرفت، موجب بسترسازی افزایش برخی ناهنجاری‌ها (به‌خصوص در نسل جوان) شده، از استاندار جدید درخواست می‌کنم در نخستین فرصت ضمن حضور در این شهر و ارتباط‌گیری بی‌واسطه با مردم، علاوه‌بر حس کردن و مشاهده تبعات این بی‌توجهی و شنیدن مطالبات و درخواست‌ها، اقدامی ویژه جهت برون‌رفت از این سکون در دستور کار استان قرار دهد.
وی افزود: اگر قرار باشد به‌دلیل نزدیکی این شهر به مرکز استان، مردم جورقان برای تأمین هر نیاز و انجام هر کاری به همدان مراجعه کنند، اساساً شهر شدن جورقان معنا ندارد.
حجت‌الاسلام حسینی‌نیاز در پایان گفت‌وگوی اختصاصی خود با خبرنگاران سپهرغرب اذعان کرد: اگر جورقان رسماً شهر شده، پس سهم آن از زیرساخت‌ها، امکانات و اعتبارات از منظر برنامه‌ریزان استانی کجاست؟ با انتصاب استاندار جدید شاید وقت آن رسیده تا در منظومه مدیریتی استان جایگاه شهر جورقان دوباره بازخوانی و حقوق حقه شهروندان آن تعیین و مشخص شود؛ چراکه نخستین قدم در مسیر توسعه‌یافتگی جورقان، به رسمیت شناختن آن به‌عنوان یک شهر با همه بایستگی‌ها، پیش‌نیازها، هم‌نیازها و غیره توسعه شهری است و درصورت تکرار بی‌توجهی‌ها، قطعاً همه ما در آخرت در محضر خداوند باید پاسخگو باشیم.

عباس سریشی