استکبار از ماده کَبُرَ یا کِبر است که در لغت به معنای خودبرتربینی است و از رذایل اخلاقی انسان محسوب می‌شود. از دیدگاه قرآن نخستین مستکبر که در مقابل فرمان خداوند متعال قرار گرفت، ابلیس است «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ؛ و چون فرشتگان را فرمان دادیم که بر آدم سجده کنید، همه سجده کردند مگر شیطان که ابا و تکبر ورزید و از فرقه کافران شد.» بقره، آیه 34

عیب است بزرگ، برکشیدن خود را
وز جمله خلق، برگزیدن خود را
از مردمک دیده بباید آموخت
دیدن همه‌کس را و ندیدن خود را
در قرآن کریم بیش از یک‌هزار و 500 آیه قرآن در مورد دشمن‌شناسی بوده که 300 آیه آن در مورد منافقین و 48 آیه پیرامون استکبار است.
در قرآن کریم اشارات فراوانی به استکبارستیزی و قیام علیه طاغوت‌های زمانه شده است. آیه شریفه قرآن می‌فرماید «فمن یکفر بالطاغوت و یؤمن باالله فقد استمسک بالعروة الوثقی» بقره، آیه 255
این آیه «کفر به طاغوت» و «ایمان به خدا» را به‌عنوان شروط لازم برای تمسک به حبل‌الله بیان می‌کند.
در فرهنگ قرآن، کفر و استکبار هم‌راستا هستند و حاکمان و خواص جریان کفر در جامعه، خود را برتر از عامه مردم تصور می‌کنند و دچار روحیه استکباری می‌شوند.
جریان کفر و استکبار دارای ابعاد سه‌گانه قدرت، ثروت و فرهنگ استکباری است. استکبارستیزی یکی از مهم‌ترین اصول راهبردی بوده که نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در تحقق دفاع دارد؛ مفاهیم قرآن کریم نیز روح سلحشوری علیه کفر و استکبار است.
امیر بیان حضرت امام علی علیه‌السلام در خطبه 192 (قاصعه) می‌فرمایند: «الله الله فی کبر الحمیه و فخر الجاهلیه، فانه ملاقح الشنان و منافخ الشیطان، التی خدع بها الامم الماضیه و القرون الخالیه؛ خدا را! خدا را! از کبر تعصب‌آمیز و تفاخر جاهلی که آن مرکز پرورش کینه و جایگاه وسوسه‌های شیطان بوده و ملت‌های پیشین و امت‌های قرون گذشته را فریفته است.»
کبر و استکبار در گذر زمان در فرعون متبلور شد که ادعای خدایی می‌کرد و برای خوابی که کاهنان تعبیر کرده بودند و جلوگیری از تولد حضرت موسی علیه‌السلام بنا به روایتی 26 هزار شکم زنان باردار را پاره کرد تا مانع تولد او شود، اما اراده خداوند مهربان بر این قرار گرفته بود که او در خانه فرعون رشد جسمانی پیدا کند.
مقابله نمرودها و قیصر‌ها با انبیای بزرگ الهی، کفار قریش در مقابل پیامبر عظیم‌الشأن اسلام، بنی‌امیه (132- 40) ه- ق و بنی‌عباس (132- 656) ه- ق با ائمه علیهماالسلام، سلاطین جائر، بروز و ظهور استعمار پرتغالی‌ها در قرن 16 میلادی، اسپانیا در قرن 17، فرانسه در قرن 18، انگلستان در قرن 19 و آمریکا به‌عنوان پرچمدار بلوک غرب و اتحاد جماهیر شوروی به‌عنوان پرچمدار بلوک شرق در قرن 20 و امروز، مصداق اتم و اکمل استکبار هستند؛ شیطان بزرگ آمریکا و سگ هار او در منطقه، رژیم جعلی و غاصب قدس شریف در مقابل ایران اسلامی و محور مقاومت در منطقه، استکباری است که خودنمایی می‌کند.
انقلاب اسلامی ایران، بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین تحول ارزشی و فکری را در عصر حاضر به‌وجود آورد و معمار بزرگ آن و احیاگر قرن، امام خمینی قدس ‏سره، پرچم اسلام ناب محمدی را در صحنه‌های اجتماعی و مبارزه با استکبار و الحاد، برافراشت. وقوع انقلاب اسلامی در مهم‌ترین پایگاه آمریکا در منطقه و برهم خوردن تعادل قوا در آن با شعار سیاست خارجی «نه شرقی، نه غربی»، ظهور یک قطب جدید قدرت مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی جدا از ایدئولوژی‌های مسلط جهانی، استکبار جهانی را دچار مشکل کرد و آمریکا ضربه جدی از انقلاب اسلامی دریافت کرد.
سید هارت، استاد دانشگاه نیویورک در این ارتباط می‌گوید: «انقلاب اسلامی نشان داد که جهان به آهنگ آمریکا نمی‌رقصد.»
جهاد و ستیز با استکبار و انحصارطلبی، سیره انبیا و اوصیای الهی، صالحان و شهیدان است که در کنار عبودیت خدا و توحید، نفی عبودیت غیر خدا و مبارزه با کفر و استکبار را سرلوحه اعمالشان قرار داده بودند و ضمن مبارزه با کفر و استکبار، توحید و عبودیت در فرهنگ و آیین ما معنا پیدا می‌کند.
نام‌گذاری 13 آبان به‌عنوان «روز ملی مبارزه با استکبار» کاری مقدس و نماد جاودانه استکبارستیزی ملت بزرگ ایران اسلامی و ملت‌های مسلمان و مستضعف جهان علیه کفر و استکبار است و همواره باید جاودانه بماند.